Przygotowanie ucznia do egzaminu maturalnego - materiały konferencyjne.pdf

(558 KB) Pobierz
PRZYGOTOWANIE UCZNIA DO EGZAMINU
MATURALNEGO Z JĘZYKA POLSKIEGO
(materiały konferencyjne)
BIULETYN MATURALNY
OKRĘGOWEJ KOMISJI EGZAMINACYJNEJ
W JAWORZNIE
10 grudnia 2005 roku odbyła się konferencja polonistyczna poświęcona zadaniom
w arkuszach egzaminacyjnych, wymaganiom edukacyjnym i egzaminacyjnym. Autorzy
wykładów pragnęli podzielić się z Państwem wnioskami wynikającymi ze sprawdzania
zadań maturalnych, refleksjami po rozmowach z egzaminatorami i po spotkaniach
ze zdającymi. Proponowali również metody pracy, podpowiadali konkretne
ćwiczenia
do wykorzystania na lekcjach z uczniami przygotowującymi się do egzaminu, sugerowali
kierunek efektywnych działań nauczyciela i ucznia. Program konferencji został tak
zaplanowany, aby tematyka wykładów, poruszane problemy, propozycje metodycznych
rozwiązań wzajemnie się uzupełniały.
Uczestnikami konferencji byli egzaminatorzy pełniący w czasie sesji egzaminacyjnej
funkcje przewodniczących i weryfikatorów w zespołach sprawdzających prace maturalne
z języka polskiego, metodycy i wizytatorzy. Aby wszyscy zainteresowani mogli zapoznać
się z materiałami konferencyjnymi, pełne teksty wykładów są zamieszczone na stronie
internetowej OKE – adres: www.oke.jaw.pl
Przedstawione Państwu materiały są jednocześnie wnikliwym uzupełnieniem raportu
OKE, który zawierał wyniki egzaminu opracowane pod względem ilościowym
i jakościowym. Niniejszy biuletyn, oprócz tekstów wykładów wygłoszonych podczas
konferencji i dotyczących egzaminu pisemnego, obejmuje również artykuł dotyczący zasad
budowania tematów do części ustnej egzaminu z języka polskiego.
Mamy nadzieję,
że
zawarte w artykułach wskazówki pozwolą nam, polonistom,
i naszym uczniom udoskonalić warsztat pracy.
Organizatorzy
2
Program konferencji – wykłady
1. prof. dr hab.
Ewa Jaskółowa
–
Analiza i interpretacja tekstu literackiego na lekcji
a przygotowanie do egzaminu maturalnego
2. dr
Maria Romanowska
–
Wpływ wyznaczników rodzajowych na model odpowiedzi
3. dr
Ireneusz Szpara
–
Metodologia badań literackich w pracach maturalnych
na poziomie rozszerzonym
4.
Anna Krasuska
–
Analiza tematów maturalnych a modele odpowiedzi
5. dr
Ewa Chorąży
–
Wypracowanie w arkuszu egzaminacyjnym z historii
6. dr
Danuta Krzyżyk
–
Ocena języka w wypracowaniach egzaminacyjnych –
komunikat
7. dr
Danuta Krzyżyk
–
Czytanie ze zrozumieniem
8.
Anna Krasuska, Elżbieta Modrzewska
–
Kłopoty z językiem
3
prof. dr hab. Ewa Jaskółowa
Analiza i interpretacja tekstu literackiego na lekcji a przygotowanie
do egzaminu maturalnego
I.
Podstawy teoretyczne i
świadomość
metodologiczna nauczyciela
1. Programy nauczania i podmiotowość nauczyciela:
Nauczyciel języka polskiego, uczący w szkole
średniej,
może wybrać spośród 23
programów nauczania. Różnice między tą imponującą liczbą sprowadzają się do trzech
typów ujęć programu: ujęcia chronologicznego, problemowego i
łączącego
chronologię
z ujęciem problemowym. Wszystkie natomiast programy
łączy
zasada rezygnacji z
wykładu historii literatury na korzyść poznawania tradycji. Poznawanie to może odbywać
się w porządku chronologicznym lub problemowym, a wybór zależy od nauczyciela.
Jeśli dostrzega on bowiem porządkujący walor chronologii, może i powinien zaplanować
pracę z tekstami, które uporządkowane będą w sposób chronologiczny. Jeśli natomiast
uzna,
że
klasa, z którą pracuje, potrafi zbudować oś chronologii, nanosząc na nią – jak
rodzaj puzzli – kolejne elementy, które przy końcu edukacji utworzą wzajemnie
przenikające się i spójne relacje, to może z chronologii zrezygnować. Powinien wszakże
uświadomić sobie,
że
proces dydaktyczny musi być zorganizowany tak, by na każdej lekcji
polskiego uczeń miał okazję czytania, analizowania i interpretowania utworu literackiego
lub jego fragmentu.
2. Praca z tekstem jako zasada organizacji każdej lekcji
Pierwsza zasada, która powinna być systematycznie realizowana, to praca z tekstem
literackim. Naczelnym jej celem jest przechodzenie od
tekstu do kontekstu.
Oznacza to,
że
wszelkie uogólnienia interpretacyjne muszą wypływać z analizy utworu lub jego
fragmentu. Uczeń na lekcji zbiera „materiał” do uogólnień, które będą dotyczyły różnych
kwestii: programu poetyckiego, prądów, konwencji, w których utwór jest realizowany,
zadań literatury wyznaczanych przez różne epoki i różnie rozumianych przez pisarzy
kolejnych czasów. Kontekstem będzie więc w równym stopniu inny tekst literacki (np.
Biblia) jak i obraz malarski, rzeźba, film, sztuka teatralna, czy utwór muzyczny.
4
3.
Świadomość
metodologii literaturoznawczych i językoznawczych
Na lekcji ma nastąpić spotkanie z tekstem, by poznać mentalność człowieka zarówno
współczesnego jak i historycznego, człowieka z bliższej i dalszej przeszłości. Inaczej
mówiąc, spotkania te mają doprowadzić do uświadomienia,
że
cała wiedza o człowieku,
jego emocjach, kulturze, o jego namiętnościach – a zatem o tym wszystkim, co każdego
z nas najżywiej interesuje – zapisana jest w literaturze. Czytanie literatury jest zatem
poszukiwaniem
wiedzy
o
mentalności
człowieka
poprzednich
epok,
wiedzy
o niezmienności myślenia w kwestiach natury moralnej, wiedzy o namiętnościach wielkich
i pozytywnych, takich jak: miłość, wiara, ale i o tych niszczących, jak:
żądza
władzy,
nienawiść, zazdrość, nietolerancja itd.
Lekcje polskiego mogą być zatem spotkaniem z literaturą, by poznać samego siebie –
podstawę tak rozumianego procesu dydaktycznego stanowić będzie hermeneutyka jako
filozofia kultury. Ale to tekst literacki ma być „zwierciadłem” i „weryfikatorem”
uczniowskich rozpoznań, dlatego
uczeń musi nauczyć się rozpoznawać strukturalne
elementy utworu i wnioskować o ich funkcji. Elementy struktury będą także „otwierały”
drogę odniesień do kontekstów i badania intertekstualnych oraz intersemiotycznych
relacji. W ten sposób wskazujemy elementy kolejnych metodologii, których
świadomość
bliska powinna być nauczycielowi, są to: hermeneutyka, kognitywizm, intertekstualność
oraz intersemiotyka podbudowane strukturalizmem.
4. Analiza i interpretacja w kontekście matury
A zatem podstawę powodzenia ucznia na maturze stanowić będzie starannie
przemyślany i dokładnie zaplanowany proces dydaktyczny, nastawiony na nauczanie
myślenia analitycznego, by budować uogólniające wnioski. Myślenie ma być logiczne,
samodzielne, może czasem kontrowersyjne, ale prowadzące do budowania otwartości
na dzieło literackie. Tak tłumaczymy podmiotowe traktowanie ucznia. Ta podmiotowość
wyraża się także w tym,
że
każdy młody człowiek ma prawo do jakiegoś wyrażenia siebie
w samym procesie interpretacji. Musi wszakże wiedzieć,
że
nie jego „ja” w prezentacji
tekstu jest najważniejsze, lecz „ja” samego tekstu. Ważne jest bowiem poszukiwanie
sensu, rozwiązywanie zagadki, umiejscawianie w kontekstach, na które tekst się otwiera.
Interpretacja
będzie zatem rodzajem „negocjacji sensu”, który pojawi się na przecięciu
„ja” tekstowego i „ja” interpretatora. A ta sprawność będzie bardzo przydatna, nie tylko
jako umiejętność sprawdzana w trakcie egzaminu maturalnego,
lecz przede wszystkim
konieczna w dorosłym
życiu.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin