Prus Bolesław - Antek.txt

1






























        Bolesｳaw Prus
        
        Antek
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        Antek urodziｳ si・we wsi nad Wisｳｹ.
        Wie・leｿaｳa w niewielkiej dolinie. Od pnocy otaczaｳy jｹ wzgza spadziste, 
        porosｳe sosnowym lasem, a od poｳudnia wzgza garbate, zasypane leszczynｹ, 
        tarninｹ i gｳogiem. Tam najgｳo從iej 徘iewaｳy ptaki i najcz龕ciej chodziｳy 
        wiejskie dzieci rwa・orzechy albo wybiera・gniazda.
        Kiedy・stanｹｳ na 徨odku wsi, zdawaｳo ci si・ ｿe oba pasma g biegnｹ ku sobie, 
        aｿeby zetknｹ・si・tam, gdzie z rana wstaje czerwone sｳoe. Ale byｳo to 
        zｳudzenie.
        Za wsiｹ bowiem ciｹgn・a si・mi鹽zy wzgzami dolina przeci黎a rzeczuｳkｹ i 
        przykryta zielonｹ ｳｹkｹ. Tam pasano bydlｹtka i tam cienkonogie bociany chodziｳy 
        polowa・na ｿaby kukajｹce wieczorami.
        Od zachodu wie・miaｳa tam・ za tamｹ Wisｳ・ a za Wisｳｹ znowu wzgza wapienne, 
        nagie.
        Kaｿdy chｳopski dom, szarｹ sｳomｹ pokryty, miaｳ ogrek, a w ogrku 徑iwki 
        w麋ierki, spomi鹽zy ktych wida・byｳo komin sadzｹ uczerniony i poｿarnｹ 
        drabink・ Drabiny te zaprowadzono nie od dawna, a ludzie my徑eli, ｿe one lepiej 
        chroni・b鹽ｹ chaty od ognia niｿ dawniej bocianie gniazda. Toteｿ gdy pｳonｹｳ jaki 
        budynek, dziwili si・bardzo, ale go nie ratowali.
        - Wida・ ｿe na tego gospodarza byｳ dopust boski - mili mi鹽zy sobｹ. - Spaliｳ 
        si・ cho・miaｳ przecie nowｹ drabin・i cho・zapｳaciｳ 徼raf za starｹ, co to byｳy u 
        niej poｳamane szczeble.
        W takiej wsi urodziｳ si・Antek. Poｳoｿyli go w nie malowanej koｳysce, co zostaｳa 
        po zmarｳym bracie, i sypiaｳ w niej przez dwa lata, Potem przyszｳa mu na 忤iat 
        siostra, Rozalia, wi鹹 musiaｳ jej miejsca ustｹpi・ a sam, jako osoba dorosｳa, 
        przenie懈 si・na ｳaw・
        Przez ten rok koｳysaｳ siostr・ a przez caｳy nast麪ny - rozglｹdaｳ si・po 忤iecie. 
        Raz wpadｳ w rzek・ drugi raz. dostaｳ batem od przejezdnego furmana za to, ｿe go 
        o maｳo konie nie stratowaｳy, a trzeci raz psy tak go pogryzｳy, ｿe dwa tygodnie 
        leｿaｳ na piecu. Do忤iadczyｳ wi鹹 niemaｳo. Za to w czwartym roku ｿycia ojciec 
        podarowaｳ mu swojｹ sukiennｹ kamizelk・z mosi・nym guzikiem, a matka - kazaｳa mu 
        siostr・nosi・
        Gdy miaｳ pi・ lat, uｿyto go juｿ - do pasania 忤i・ Ale Antek nie bardzo si・za 
        nimi oglｹdaｳ. Wolaｳ patrze・na drugｹ stron・Wisｳy, gdzie za wapiennym; wzgzem 
        raz na raz pokazywaｳo si・co・wysokiego i czarnego. Wyｳaziｳo to z lewej strony 
        jakby spod ziemi, szｳo w g・i upadaｳo na prawo. Za tym pierwszym szｳo zaraz 
        drugie i trzecie, takie same czarne i wysokie.
        Tymczasem 忤inie swoim obyczajem wlazｳy w kartofle. Matka spostrzegｳszy to 
        zawin・a si・wedle sukiennej kamizelki Antkowej, tak ｿe chｳopiec prawie tchu nie 
        mｳ zｳapa・ Ale ｿe nie miaｳ w sercu zawzi黎o彡i, bo byｳo z niego dziecko dobre, 
        wi鹹 wykrzyczawszy si・i wydrapawszy - kamizelk・ zapytaｳ matki:
        - Matulu! a co to takie czarne chodzi za Wisｳｹ? Matka spojrzaｳa w kierunku 
        Antkowego palca, przysｳoniｳa oczy r麑ｹ i odparｳa: - Tam za Wisｳｹ? C to, nie 
        widzisz, ｿe wiatrak chodzi? A na drugi raz pilnuj 忤i・ bo ci・pokrzywami 
        wysmaruj・
        - Aha, wiatrak! A co on, matulu, za jeden?
        - At, gｳupi・ - odparｳa matka i uciekｳa do swojej roboty. Gdzie ona miaｳa czas i 
        rozum do udzielania obja從ie・o wiatrakach!
        Ale chｳopcu wiatrak spokojno彡i nie dawaｳ. Antek widywaｳ go przecie co dzie・ 
        Widywaｳ go i w nocy przez sen. Wi鹹 taka straszna urosｳa w chｳopcu ciekawo懈, ｿe 
        jednego dnia zakradｳ si・do promu, co ludzi na drugｹ stron・rzeki przewoziｳ, i 
        popｳynｹｳ za Wisｳ・
        Popｳynｹｳ, wdrapaｳ si・na wapiennｹ g・ akurat w tym miejscu, gdzie staｳo 
        ogｳoszenie, aby t鹽y nie chodzi・ i zobaczyｳ wiatrak. Wydaｳ mu si・budynek ten 
        jakby dzwonnica, tylko w sobie byｳ grubszy, a tam gdzie na dzwonnicy jest okno, 
        miaｳ cztery t麋ie skrzydｳa ustawione na krzyｿ. Z poczｹtku nie rozumiaｳ nic - co 
        to i na co to? Ale wnet obja從ili mu rzecz pastusi, wi鹹 dowiedziaｳ si・o 
        wszystkim.. Naprz o tym, ｿe na skrzydｳa dmucha wiater i kr鹹i nimi jak li懈mi. 
        Dalej o tym, ｿe w wiatraku miele si・zboｿe na mｹk・ i nareszcie o tym, ｿe przy 
        wiatraku siedzi mｳynarz, co ｿon・bije, a taki jest mｹdry, ｿe wie, jakim sposobem 
        ze spichrz wyprowadza si・szczury.
        Po takiej poglｹdowej lekcji Antek wriｳ do domu tｹ samｹ drogｹ co pierwej. Dali 
        mu tam przewo殤icy par・razy w ｳeb za swojｹ krwawｹ prac・ daｳa mu i matka co・na 
        sukiennｹ kamizelk・ ale to nic: Antek byｳ kontent, bo zaspokoiｳ ciekawo懈. Wi鹹 
        cho・poｳoｿyｳ si・spa・o gｳodzie, marzyｳ caｳｹ noc to o wiatraku, co mieli zboｿe, 
        to o mｳynarzu, co bije ｿon・i szczury wyprowadza ze spichrz.
        Drobny ten wypadek stanowczo wpｳynｹｳ na caｳe ｿycie chｳopca. Od tej pory - od 
        wschodu do zachodu sｳoa - strugaｳ on patyki i ukｳadaｳ je na krzyｿ. Potem 
        wystrugaｳ sobie kolumn・ prowaｳ, obciosywaｳ, ustawiaｳ, aｿ nareszcie wybudowaｳ 
        maｳy wiatraczek, kty na wietrze obracaｳ mu si・tak jak tamten za Wisｳｹ.
        C to byｳa za rado懈! Teraz brakowaｳo Antkowi tylko ｿony, ｿeby mｳ jｹ bi・ i 
        juｿ byｳby z niego prawdziwy mｳynarz!
        Do dziesiｹtego roku ｿycia zepsuｳ ze cztery koziki, ale teｿ strugaｳ nimi dziwne 
        rzeczy. Robiｳ wiatraki, pｳoty, drabiny, studnie, a nawet caｳe chaｳupy. Aｿ si・
        ludzie zastanawiali i mili do matki, ｿe z Antka albo b鹽zie majster, albo 
        wielki gaｳgan.
        Przez ten czas urodziｳ mu si・jeszcze jeden brat, Wojtek, siostra podrosｳa, a 
        ojca drzewo przytｳukｳo - w lesie.
        W chacie byｳa z Rozaliｹ wielka wygoda. Dziewczyna zimｹ zamiataｳa izb・ nosiｳa 
        wod・ a nawet potrafiｳa krupnik ugotowa・ Latem posyｳano jｹ do bydｳa z Antkiem, 
        bo chｳopak zaj黎y struganiem nigdy si・nie dopilnowaｳ. Co go nie nabili, nie 
        naprosili, nie napｳakali si・nad nim. Chｳopak krzyczaｳ, obiecywaｳ, pｳakaｳ nawet 
        razem z matkｹ, ale robiｳ swoje, a bydｳo wciｹｿ w szkod・wｳaziｳo.
        Dopiero gdy siostra razem z nim pasｳa, byｳo lepiej: on strugaｳ patyki, a ona 
        pilnowaｳa kr.
        Nieraz matka widzｹc, ｿe dziewucha, cho・mｳodsza, ma wi鹹ej rozumu i ch鹹i 
        aniｿeli Antek, zaｳamywaｳa z ｿalu r鹹e i lamentowaｳa przed starym kumem, 
        Andrzejem:
        - Co ja poczn・ nieszcz黌na, z tym Antkiem odmieem? Ani to w chacie nic nie 
        zrobi, ani bydｳa doglｹdnie, ino wciｹｿ kraje te patyki, jakby co w niego 
        wstｹpiｳo. Juｿ z niego, m Andrzeju, nie b鹽zie chyba gospodarz ani nawet 
        parobek, tylko darmozjad na 徇iech ludziom i obraz・boskｹ!...
        Andrzej, kty za mｳodu praktykowaｳ flisactwo i duｿo 忤iata widziaｳ, tak 
        pocieszaｳ strapionｹ wdow・
        - Juｿci, gospodarzem on nie b鹽zie, to darmo, bo on na to nie ma nawet dobrego 
        rozumu. Jego by zatem trza naprz do szkoｳy, a potem do majstra. Nauczy si・z 
        ksiｹｿki, nauczy si・rzemiosｳa i jeｿeli nie zgaｳganieje, b鹽zie ｿyｳ.
        Na to wdowa odpowiedziaｳa, wciｹｿ ｳamiｹc r鹹e:
        - Oj, kumie, co wy teｿ gadacie. A czy to nie wstyd gospodarskiemu dziecku 
        rzemiosｳa si・ima・i byle komu na obstalunek robot・robi・
        Andrzej pu彡iｳ dym z drewnianej fajeczki i rzekｳ:
        - Juｿci, ｿe wstyd, ale rady na to nie ma nijakiej.
        Potem, zwracajｹc si・do Antka siedzｹcego na podｳodze przy ｳawie, zapytaｳ:
        - No gadaj, wisus, czym ty chcesz by・ Gospodarzem czy u majstra?
        A Antek na to:
        - Ja b鹽・stawiaｳ wiatraki, co zboｿe mielｹ.
        I odpowiadaｳ tak zawsze, cho・nad nim kiwano gｳowami, a jak czasem to i miotｳｹ.
        Miaｳ juｿ dziesi・ lat, kiedy pewnego razu o徇ioletnia wczas siostra jego, 
        Rozalia, strasznie zaniemogｳa, Jak si・poｳoｿyｳa z wieczora, to si・jej na drugi 
        dzie・dobudzi・byｳo trudno. Ciaｳo miaｳa gorｹce, oczy bｳ鹽ne i gadaｳa od rzeczy.
        Matka z poczｹtku my徑aｳa, ｿe dziewczyna przyczaja si・ daｳa jej wi鹹 par・
        szturcha. Ale gdy to nie pomogｳo, wytarｳa jｹ gorｹcym octem, a na drugi dzie・
        napoiｳa wkｹ z pioｳunem. Wszystko na nic, a nawet gorzej, bo po wce wystｹpiｳy 
        na dziewuch・sine plamy. Wtedy wdowa przetrzｹsnｹwszy szmaty, jakie tylko byｳy w 
        skrzyni i w komorze, wybraｳa sze懈 groszy i wezwaｳa na ratunek Grzegorzowｹ, 
        wielkｹ znachork・
        Mｹdra baba obejrzaｳa chorｹ uwaｿnie, opluｳa koｳo niej podｳog・jak naleｿy, 
        posmarowaｳa jｹ nawet sadｳem, ale - i to nie pomogｳo.
        Wtedy rzekｳa do matki:
        - Napalcie, kumo, w piecu do chleba. Trza dziewczynie zada・na dobre poty, to jｹ 
        odejdzie.
        Wdowa napaliｳa w piecu jak si・patrzy i wygarn・a w麋le czekajｹc dalszych 
        rozkaz.
        - No, teraz - rzekｳa znachorka - poｳoｿy・dziewuch・na sosnowej desce i wsadzi・
        jｹ w piec na trzy zdrowa很i. Ozdrowieje wnet, jakby kto .r麑ｹ odjｹｳ!
        Istotnie, poｳoｿono Rozali・na sosnowej desce (Antek patrzyｳ na to z rogu izby) i 
        wsadzona jｹ, nogami naprz, do pieca.
        Dziewczyna, gdy jｹ gorｹco owiaｳo, ockn・a si・
        - Matulu, co wy ze mnｹ robicie? - zawoｳaｳa.
        - Cicho, gｳupia, to ci przecie wyjdzie na zdrowie.
        Juｿ jｹ wsun・y baby do poｳowy; dziewczyna pocz・a si・rzuca・jak ryba w sieci. 
        Uderzyｳa znachork・ schwyciｳa matk・obu r麑ami za s...