Kowboje w pióropuszach (część I) - Kto jest Indianinem.pdf - ETNOGRAFIA - ZULUS555

Opublikowano: Poniedziałek 02 grudnia 2013

Kowboje w pióropuszach (część I) - Tubylcy amerykańscy – rasa, która nie

zanikła

Autor: BARTOSZ HLEBOWICZ

Przewodnik z plemienia Czirokezów w wiosce-skansenie Tsa-la-gi we wschodniej Oklahomie, sierpień 2004 roku

Foto: Bartosz Hlebowicz

Wybrane dość przypadkowo artykuły z jednego tubylczego pisma ilustrują, choćby tylko w małym stopniu,

wielowymiarowość współczesnego indiańskiego świata, w którym – jak wszędzie indziej – funkcjonują obok siebie

tradycja i nowoczesność, przeszłość i niosąca nowe wyzwania przyszłość.

Dwa obrazki. Pierwszy (za "Navajo Times" z 9 sierpnia 2012 roku) w Londynie, nad Tamizą, kilka dni przez letnią

olimpiadą: Yellow Bid Apache Dancers, popularna rodzinna grupa taneczna apacka z Phoenix, wykonuje "hoop

dance" na zaproszenie British Airways, jednego z głównych sponsorów olimpiady. Pierwotnym celem tańca miało być

powstrzymanie obfitych opadów deszczu, które mogłyby przeszkodzić w rywalizacji sportowców. Jednak gdy grupa

przybyła do Londynu, w mieście panowały już upały – taniec na szczęście się odbył.

Drugi obrazek. W tym samym numerze pisma artykuł o znikającym zawodzie handlarza z Indianami w rezerwacie

Nawahów. "Indian traders" doczekali się, nieraz zapewne słusznie, negatywnych portretów w słynnych westernach

(choćby "Fort Apache" Johna Forda czy "Człowiek z Laramie" Anthony’ego Manna), oszukujących Indian lub

sprzedających im - wbrew prawu - alkohol i karabiny, ale często na dobre i na złe byli związani z indiańskimi

społecznościami, przez dekady stanowiąc istotny element rezerwatowej kultury, jak u Nawahów. Teraz jednak

większość trading posts została zamknięta, albo przeszła w ręce Indian.

Wróćmy na chwilę do przeszłości

W 1637 roku Unkas - wódz Moheganów z Nowej Anglii, poprowadził swych wojowników do walki z Sassacusem -

bratem swojej żony i wodzem potężnego ludu Pekotów. W dwóch bitwach Moheganie, razem z kolejnym plemieniem,

Narragansettami i angielskimi kolonistami, wybili większość Pekotów. Ci, którzy pozostali przy życiu, trafili do

niewoli zwycięskich plemion, zostali służącymi na farmach Anglików w Nowej Anglii, a niektórych wysłano jako

niewolników aż na Karaiby.

W 1666 roku dwóm niewielkim grupkom Pekotów koloniści wspaniałomyślnie przyznali dwa rezerwaty w

południowym Connecticut. Dzisiaj potomkowie Moheganów i Pekotów znów rywalizują ze sobą: tym razem o

pieniądze graczy odwiedzających prowadzone przez Indian kasyna, położone zaledwie 25 kilometrów od siebie. Jest o

co walczyć, bo do kasyn w Foxwoods i Uncasville (dwóch największych i najbardziej dochodowych w Ameryce) w

południowo-wschodnim zakątku Connecticut, licznie przybywają miłośnicy hazardu z nieodległych metropolii -

Bostonu i Nowego Jorku.

Większość zapewne pamięta szlachetnego Unkasa – "ostatniego Mohikanina" z powieści Jamesa Fenimore’a Coopera,

czy z filmu Michaela Manna, których akcja dzieje się w innym miejscu (kolonia Nowy Jork) i ponad sto lat później, niż

masakry Pekotów z 1637 roku. Być może niektórzy czytelnicy pamiętają też statek Pequod z powieści Hermana

Melville’a "Moby Dick", nazwany – wedle słów autora – na cześć "słynnego plemienia Indian z Massachusetts, obecnie

już wygasłego jak starożytni Medowie".

Tubylczy mieszkańcy Ameryki nieustannie stawali się symbolem dumnej "zanikającej rasy", nawet jeśli o fizycznym

unicestwieniu Indian nie może być mowy: Moheganie i Pekoci w Connecticut mają się całkiem dobrze, Mohikanie,

których Cooper pomylił z Moheganami, żyją w rezerwacie w Wisconsin, dokąd przenieśli się w pierwszej połowie XIX

wieku z ojczystych ziem w okolicach Albany, w stanie Nowy Jork, i, jak wiele innych plemion, rozwijają aktywną

działalność gospodarczą, zarządzając kasynem, polem golfowym czy stacjami benzynowymi. Po sąsiedzku z nimi

mieszkają Oneidowie - bogaty i prężny naród, właściciele kilku kasyn w rejonie Green Bay, kuzyni Oneidów ze stanu

Nowy Jork (także i oni mają kasyno w miasteczku Verona w upstate New York).

A mimo to jeszcze dzisiaj powtarzany jest mit, że najlepszy okres Indian (przy czym na myśli ma się Indian z

zachodnich prerii) to XIX wiek, symbolizowany przez konia i bizona, a potem już tylko było zanikanie, asymilacja i

degeneracja.

Uczestnik pow-wow w rezerwacie

Oneidów w Wisconsin, lipiec 2007 roku

Foto: Bartosz Hlebowicz

Indianin z ludu Oneida, uczestnik pow-

wow w rezerwacie Oneidów w Wisconsin,

lipiec 2007 roku

Foto: Bartosz Hlebowicz

Ilu ich jest? Gdzie żyją?

Nie sposób wyliczyć, ilu ludzi zamieszkiwało Amerykę Północną przed przybyciem Europejczyków. Przyjmuje się, że

od dwóch do ośmiu milionów. Najniższy wskaźnik Indian w Stanach Zjednoczonych odnotowano w spisie z 1900 roku:

zarejestrowano ich wtedy tylko 237 tysięcy (rok później w Kanadzie zanotowano 101 tysięcy Indian). Tak niska

liczba, w porównaniu choćby do dwóch milionów, czyli najniższej z wyliczanych przez współczesnych badaczy

wielkości populacji amerykańskich tubylców w pierwszych dekadach kolonizacji, nie była wynikiem rzekomego

"holokaustu", czyli świadomej rzezi na wielką skalę, której mieliby dokonać Europejczycy, a potem biali Amerykanie.

Holokaustu we właściwym tego słowa znaczeniu nie było. Populacje indiańskie upadały w wyniku wymuszonej zmiany

stylu życia po osadzeniu w rezerwatach, na skutek rezerwatowej nędzy i fatalnej jakości służby medycznej. Wcześniej

jeszcze zdziesiątkowane zostały przez choroby białego człowieka, nieświadomie przez niego rozprzestrzeniane, na

które tubylcy amerykańscy nie byli odporni. Rzezie, owszem, zdarzały się (ich ofiarami padali i biali, i Indianie), ale

wojny z Indianami miały niewielki wkład w drastyczne zmniejszenie tubylczych populacji.

Według spisu powszechnego z 1950 roku, liczba Indian w Stanach Zjednoczonych zwiększyła się do 350 tysięcy; w

połowie lat 70. urosła do 900 tysięcy, a w 1990 roku – do dwóch milionów. W 2000 w spisie naliczono się 4,1

miliona!

Szacuje się, że w Kanadzie pod koniec XX wieku żyło około 800 tysięcy Indian i Metysów. Także ten błyskawiczny

skok nie wynika z przyrostu naturalnego (w każdym razie nie przede wszystkim), lecz ze zjawiska, które można nazwać

"migracją tożsamości" – coraz więcej osób zaczyna odczuwać dumę z bycia Indianinem i się do tego przyznaje. Od

1960 roku "rasę", czy też przynależność etniczną, w spisie powszechnym wpisuje się wyłącznie na podstawie

deklaracji respondentów.

Kobieta z plemienia Apaczów (z grupy

Jicarilla) w Dulce, w Nowym Meksyku,

lipiec 2004 roku

Foto: Bartosz Hlebowicz

Dzisiaj w Stanach Zjednoczonych istnieje 568 plemion (w tym 229 "wiosek", "plemion" i "stowarzyszeń" na Alasce),

oficjalnie uznawanych przez rząd amerykański. Kolejne 150 grup ubiega się o taki status – można go uzyskać na

drodze skomplikowanego procesu administracyjnego, trwającego średnio dziesięć lat, choć często o wiele dłużej,

przeprowadzanego przez Federalne Biuro do spraw Indian, a w wyjątkowych wypadkach - na mocy decyzji sądu lub na

mocy uchwały Kongresu USA. Jakieś dwieście grup posiada tylko uznanie stanów, w których żyją. Różnica jest

istotna, bo uznanie stanowe oznacza o wiele mniejsze wsparcie finansowe ze strony władz, a także niższą pozycję w

oczach "prawdziwych", czyli uznawanych przez rząd amerykański Indian.

Kellar George, jeden z liderów Oneidów ze środkowej części stanu Nowy Jork, będący zarazem szefem federacji

plemion ze wschodu i południa Stanów – United South and East Tribes – informuje, że jej członkami mogą być tylko

plemiona posiadające federal recognition. Około stu grup, a może więcej (ich liczbę trudno ustalić), przyznaje się do

indiańskiego dziedzictwa, ale nie starają się o żadne uznanie władz.

Dwa na trzy plemiona w USA posiadają rezerwat, ale zaledwie jedna trzecia populacji indiańskiej żyje w rezerwatach.

Pierwsze rezerwaty dla Indian zakładano jeszcze w czasach kolonialnych: w New Jersey, w Nowej Anglii i w Wirginii.

Niektóre istnieją do dzisiaj, choćby te należące do kilkunastu grup Irokezów w stanie Nowy Jork. Największe

rezerwaty, tworzone w drugiej połowie XIX wieku, istnieją na zachodzie Stanów Zjednoczonych: Nawahowie

zamieszkują największy z nich, zajmujący około 70 kilometrów kwadratowych na pograniczu stanów Arizona, Nowy

Meksyk, Utah i Kolorado. Nawahowie są również najliczniejszym ludem indiańskim: mają 300 tysięcy członków, z

czego prawdopodobnie około 180 tysięcy mieszka na terenie rezerwatu.

Kellar George, jeden z przywódców

Oneidów ze środkowej części stanu

Nowy Jork, w swoim biurze w kasynie

Turning Stone w Veronie, NY, lipiec

2001 roku

Foto: Bartosz Hlebowicz

Drugim pod względem wielkości populacji ludem są Czirokezi ze wschodniej Oklahomy, liczący 290 tysięcy osób (dalsze kilkaset tysięcy Amerykanów

przyznaje się do czirokeskiego pochodzenia). Ziemie, które zamieszkują, nie są formalnie rezerwatem. Następne pod względem wielkości rezerwaty należą

do znacznie mniejszych społeczności indiańskich, liczących po kilkanaście tysięcy: Ute w stanie Utah, różnych odłamów Siuksów w rezerwatach w Dakocie

Północnej i Południowej czy grup Tohono O’odham (Papago), Pima, Maricopa i Apaczów w Arizonie oraz Szoszonów i Arapaho zamieszkujących wspólny

rezerwat w Wyoming. Najwięcej Indian mieszka w Oklahomie, Kalifornii, Arizonie i Nowym Meksyku. W XIX wieku Oklahoma była Terytorium

Indiańskim, do którego rząd amerykański przesuwał podbijane grupy tubylcze ze Wschodu, Północnych Prerii i innych regionów.

Poza Nawahami i Czirokezami, największymi ludami indiańskimi w USA są Siuksowie (około 100 tys.), Czipewejowie z Minnesoty, Michigan i Wisconsin

(50 tys. oraz kolejne 80 tys. w Kanadzie), Apacze z Arizony i Nowego Meksyku (ponad 60 tys.) oraz Irokezi ze stanu Nowy Jork (około 50 tys. w USA oraz

48 tys. w Kanadzie).

Kowboje w pióropuszach (część I) - Kto jest Indianinem.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: