1. Wyjaśnij pojęcia:
*powinowactwo konsekwencja małżeństwa i stosunek jednego małżonka do krewnych drugiego małżonka
*stopień pokrewieństwa odległość genealogiczna pomiędzy dwoma krewnymi
*filiacja stosunek genealogiczny zachodzący pomiędzy kilkoma osobami, które pochodzą bezpośrednio jedna od drugiej(dziadek, syn, wnuk)
*koicja związek dwojga ludzi odmiennej płci, zawartym dla spłodzenia i wydania na świat potomstwa(często jest wynikiem małżeństwa)
*pokrewieństwo w linii prostej jest gdy zachodzi stosunek filiacji (dziadek, syn, wnuk). Liczone jednakowo we wszystkich ustawodawstwach. Ojciec i syn są krewnymi w I stopniu, dziadek i wnuk w II, czyli tyle stopni, ile generacji odejmując jedną.
*pokrewieństwo w linii bocznej gdy istnieje wspólny przodek, ale nie ma stosunku filiacji (stryj, siostrzeniec, ciotka) prawo rzymskie i współczesne ustawodawstwa świeckie orzekają, iż stopień pokrewieństwa jest taki, ile wynosi suma w dwóch liniach prostych aż do wspólnego przodka, nie licząc go jednak. Prawo kościelne: prawo to oblicza stopień pokrewieństwa wg przynależności do tego samego pokolenia. W przypadku, gdy chodzi o ustalenie stopnia pokrewieństwa między osobami z dwóch linii bocznych nierównych, stopień oblicza się wg linii bocznej.
*tablica descendentów rodowód(drzewo genealogiczne)
*tablica ascendentów wywody przodków
2. Podać staropolskie odpowiedniki krewnych (np. ćwiek, stryj, stryjenka, itp.)
3. NA podstawie czego ustala się datę
4. Jak oblicza się stopień pokrewieństwa w prawie kościelnym i rzymskim? Patrz nr1.
5. Co to genealogia stosunki międzyludzkie oparte na powinowactwie i pokrewieństwie?
6. Co jest ograniczeniem do zawarcia małżeństwa (chodzi o stopień pokrewieństwa)? Przeszkodą jest pokrewieństwo w linii prostej. W 1917 roku prawo kościelne ograniczyło zakaz do III stopnia.
7. Czym jest zjawisko ubytku przodków? Wynika z faktu zawierania małżeństw pomiędzy krewnymi
8. Co to chronologia nauka o mierzeniu czasu(chronos-czas, logos-słowo,nauka)
9. Wymienić rodzaje chronologii: matematyczna (astronomiczna, badająca ruchy ciał niebieskich); techniczna (historyczna, badająca historyczne podziały czasu)
10. Co to rok słoneczny czas jaki potrzebny jest, aby ziemia pokonała swą drogę wokół słońca, za początek tego roku należy uznać równonoc wiosenną(21 III)
11. Co to doba (podać 3 rodzaje doby)? Związana z ruchem Ziemi wokół swojej osi może być: syderyczna, jeżeli za punkt obserwacji ruchu Ziemi bierzmy określoną gwiazdę. Wynosi ona 23h 56min 4 s; słoneczna, jeżeli za punkt obserwacji ruchu Ziemi bierzemy Słońce, a właściwie jego pozorny ruch wokół Ziemi. Wynosi w granicach 51s. ; średnią dobę słoneczną, liczącą pełne 24h, wprowadzono ze względu na nierówność prawdziwych dób słonecznych niepraktycznych w codziennym użyciu.
12. Wyjaśnij pojęcie: rok zwrotnikowy (tropiczny)czas jaki upływa między dwoma następującymi po sobie przejściami słońca przez równonoc wiosenną(21III)(365d., 5h, 48min, 46s)
13. Wyjaśnij pojęcie: rok syderyczny (gwiazdowy)czas w którym słońce przesuwa się od wybranej gwiazdy do tej samej gwiazdy(365d, 6h, 9min, 9s)
14. Co to miesiąc (syderyczny i synodyczny)? Jest związany z ruchem Księżyca wokół Ziemi i może być: synodyczny-jest to czas jaki upływa między dwoma jednakowymi fazami Księżyca, np. od nowiu do nowiu. Czas ten nazywamy wiekiem Księżyca, fazy Księżyca (nów, pierwsza kwadra, pełnia i ostatnia kwadra) zaś zależą od położenia oświetlonej przez Słońce części Księżyca względem Ziemi. Miesiąc synodyczny wynosi 29 dni, 12 godz, 44 min, 2,8 s. Syderyczny- jest to czas potrzebny Księżycowi na bieg od wybranego południka niebieskiego do tego samego południka i odpowiada dokładnie ruchowi Księżyca wokół Ziemi. Wynosi 27 dni, 7godz 43 min 4,7 s
15. co to znaki zodiaku
16. Jak mierzono czas? Wykorzystywano wzajemny stosunek gwiazd lub stosunek Słońca i Księżyca. U wszystkich ludów pojawiła się znajomość kalendarza księżycowego. W starożytności poprzez obserwację ruchu planet zauważono, że to Słońce nadaje rytm wegetacji. Najczęstszym narzędziem do mierzenia czasu był zegar słoneczny.
17. Co to kalendarz? z łac. calendae, kalendae- I dzień miesiąca; umowna, przyjęta w danej społeczności bądź kulturze rachuba czasu. Dzieli ona czas na powtarzające się cyklicznie okresy, związane najczęściej z cyklami przyrody.
18. Opisać kalendarz:
*juliański kalendarz słoneczny opracowany na życzenie Juliusza Cezara przez astronoma egipskiego Sosygenesa i wprowadzony w życie 1 stycznia 45 p.n.e. jako kalendarz obowiązujący w państwie rzymskim
*gregoriański kalendarz słoneczny, zreformowany kalendarz juliański na zlecenie Grzegorza XIII. Jest to w zasadzie kalendarz juliański, do którego wprowadzono niewielką poprawkę mającą na celu zniwelowanie opóźnienia w stosunku do roku zwrotnikowego, narosłego od roku 46 p.n.e. oraz zapobieżenie jego powstawaniu na przyszłość. Kalendarz juliański spóźniał się 1 dzień na 128 lat, natomiast opóźnienie kalendarza gregoriańskiego wynosi 1 dzień na ok. 3000 lat. Różnice pomiędzy kalendarzami juliańskim a gregoriańskim sprowadzają się do dwóch spraw:
· usunięcia 10 dni, od 5 do 14 października 1582 roku; miało to na celu skorygowanie powstałego opóźnienia,
· wprowadzeniu zasady, że lata o numerach podzielnych przez 100, ale nie przez 400, nie będą przestępne (przy zachowaniu przestępności pozostałych lat o numerach podzielnych przez 4)
*żydowski rok liczy 353, 354 lub 355 dni. Istniejącą różnicę wyrównuje się rokiem przestępnym, który ma dodatkowy trzynasty miesiąc, rok przestępny liczy 383,384 lub 385 dni.
*muzułmański kalendarz księżycowy, zawierający 12 miesięcy po 29 lub 30 dni, używany głównie do celów religijnych przez wyznawców islamu.
19. Czym jest reforma Juliańska(o co chodziło i kto ją wprowadził)?
20. Wymień przyrządy do mierzenia czasu Gnomon-długość cienia (np. człowieka) pozwalał określić czas, który upłynął od wschodu słońca i który pozostawał do jego zachodu. Zegar równikowy, poziomy zegar słoneczny, zegar piaskowy, ogniowy, wodny, zegary mechaniczne, kołowy, wahadłowy.
21. Wymień cykle mierzenia czasu (ludowe) cykl godnych świąt (Bożego Narodzenia); cykl wielkanocny; zielonoświątkowy
22. Opisać cykl wielkanocny związany z wielkim tygodniem i jego uroczystościami. Uderza się święconymi w niedzielę palmową baziami, topi się marzannę, oblewa się wodą w dyngusa, święci się jarzyny i jajka, maluje się jajka, uroczystość pasterska
23. Opisać cykl zielonoświątkowy stroi się domy młodą i świeżą zieleniną, święci się pola, w Boże Ciało święci się nowe zioła, sobótki mają związek z letnim przesileniem dnia z nocą i uroczystością św. Jana. Cykl kończy uroczystość dożynkowa
24. Podać zasady reformy gregoriańskiej
25. Co to kalendarz rewolucyjny, kto go wprowadził?
wprowadzony we Francji(pocz. 22 IX 1792 — dzień proklamowania republiki); 1806 zniesiony przez Napoleona I, 1871 na krótko przywrócony przez Komunę Paryską; dzielił rok na 12 miesięcy po 30 dni i miał 5 (lub 6) dni uzupełniających na jego końcu; miesiąc, zamiast tygodni, miał 3 dekady.
26. Co to cykl słoneczny?
27. Co to litera niedzielna?
28. Co to cykl księżycowy i jak go się oblicza?
29. Co to epakta?
liczby określające fazy Księżyca w pierwszym dniu roku. Podają, o ile dni ostatni nów poprzedzającego roku wyprzedził początek nowego roku.
Przed gregoriańską reformą kalendarza epakta oznaczały liczbę dni, jaka upływa w dniu 22 III (najwcześniejszy termin Wielkanocy) od ostatniego nowiu.
30. Co to złota liczba?
31. Co to epakta?
32. Podać rodzaje epakt?
33. Co to era? – słowo to pochodzi od łacińskiego aera czyli punkt wyjścia rachunku lat. Oznacza okres w dziejach ludzkości, w których dokonały się ważne wydarzenia. W chronologii jest to okres, zapoczątkowany ważnym wydarzeniem, od którego przyjęto rachubę lat.
34. Czym była era:
* dionizyjska określana mianem po Chrystusie (i konsekwentnie przed Chrystusem) lub nowej ery(i konsekwentnie dawnej ery), została opracowana przez rzymskiego mnicha Dionizego Małego świeckich VI w.
*panowania świeckich i pontyfikatów taki sposób ustalania dat wprowadził Justynian I, nie odgrywa on jednak dużej roli gdyż występuje obok innych sposobów oznaczania roku i raczej służy do ich kontrolowania
*olimpijska stosowali ją starożytni Grecy przyjmując 4letni cykl poczynając od 776 r. przed Chr.- I olimpiada( takiego sposobu określenia czasu użył np. Mikołaj Kopernik)
*bizantyjska liczy lata „od stworzenia świata” i była używana w Bizancjum i krajach związanych z tą kulturą
*żydowska również liczy lata „od stworzenia świata”, ale od roku 3761 przed Chr., dziś stosowana oficjalnie w państwie Izrael
*mahometańska liczy lata od ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny, czyli od 622 r.
*rewolucyjna
*faszystowska
35. Co to indykcje?
36. Co to rok? Nazwa pierwotnie oznaczała termin wstawienia się w sądzie. Owe terminy przypadały na stały czas, powtarzając się cyklicznie.
37. Sposoby liczenia lat (czyli co to są style i czego dotyczą) styl Obrzezania – 1 stycznia (Cezar); styl marcowy – 1 marca – republikański Rzym i Frankowie do Pepina Małego; styl Zwiastowania - od 25 marca (Florencja i Piza); styl Wielkanocy – od IX w. na terenie Francji; styl bizantyjski – 1 września - Bizancjum, południowe Włochy i Rosja do r. 1700; styl Narodzenia Pańskiego – 25 grudnia – Polska, Państwo Kościelne, Anglia, Niemcy i Czechy; styl rewolucyjny – od Rewolucji Francuskiej w 1792 r. (stosowany do 1806 r. we Francji)
38. Opisz styl:
*obrzezania od 1 stycz., wprowadził już Cezar-potem przyjęło chrześcijaństwo
*marcowy od 1 marca, używany w republikańskim Rzymie( od początku naszego roku jest późniejszy o 2 miesiące)
*ultramarcowy wcześniejszy od naszego roku o 10 miesięcy
*zwiastowania od 25 marca
*wielkanocny rozpoczynał rok od dnia święta Wielkanocy, czyli między 22 III a 25 IV
*bizantyjski od 1 września, był stosowany w Bizancjum
*Narodzenia Pańskiego od 25 XII, stosowany w średniowieczu, stosowała go kuria papieska
39. Podać daty rozpoczęcia roku wg różnych styli
40. Opisać indykację:
*bizantyjską rozpoczynała rok 1 września
*bedańską rozpoczynała rok 24 września, stosowana na zachodzie Europy, nazwa pochodzi od Bedy Czcigodnego.
*rzymską rozpoczynała się zgodnie ze stylem Narodzenia Pańskiego lub też ze stylem Obrzezania.
41. Od kiedy indykacja występuje w Polsce od XII w, przybiera na sile w XIV w.
42. Jakie style były używane w Polsce? Obrzezania i Narodzenia Pańskiego
43. Co to styl rewolucyjny i kto go wprowadził? Wprowadzony w 1792 we Francji, rozpoczynał rok 22 września, czyli pierwszego dnia Republiki
44. Od którego wieku styl obrzezania jest stosowany w Polsce od połowy XIII wieku, ale upowszechnia się od XIV, od XVI zyskuje wyłączność
45. W którym wieku pojawił się w Polsce pierwszy zegar na wieży
46. W którym wieku został wprowadzony w Polsce kalendarz rzymski stosowany w XI
47. Wymienić dni tygodnia po łacinie (kościelne i rzymskie)
Rzym.- Dies Saturni, Dies Solis, Dies Lunae, Dies Martis, Dies Mercurii, Dies Jovis, Dies Veneris
Kość.-dies dominica, feria secunda, feria tertia, feria quarta, feria guinta, feria sexta, sabbatum
48. Wymienić nazwy miesiąca po łacinie (kościelne i rzymskie)
49. Co to cyzjojany służyły do praktycznego zapamiętania konkretnych dat docyć licznych świąt; były to mnemotechniczne dwuwiersze, w których użyto(często bez sensu i ładu logicznego) tyle zgłosek, ile przypadało dni w miesiącu, początkowa zaś zgłoska nazwy konkretnego święta zajmowała miejsce dnia, w którym to święto przypadało
50. Co to wiersz mnemotechniczny służący lepszemu zapamiętywaniu, np. wiersz mnemotechniczny, pozwalający zapamiętać różne reguły gramatyczne, matematyczne.
51. Co to nony, idy, kalendy i jak się je oblicza
Kalendy (łac. Kalendae) - w kalendarzu rzymskim pierwszy dzień każdego miesiąca.
Idy (łac. Idus) - w kalendarzu rzymskim dzień przypadający w środku miesiąca
Idy wypadają 13 dnia miesiąca, a w marcu, maju, lipcu i październiku – 15
Nony (łac. Nonae) - w kalendarzu rzymskim jest to dziewiąty (łac. nonus), a wedle naszej rachuby ósmy dzień przed Idami. Nony przypadają piątego dnia każdego miesiąca, a w marcu, maju, lipcu i październiku - siódmego.
WZORY:
-na kalendy=> l.dni poprzedniego mies.+ 2 – l.wyrażonych kalend
-na idy => do 13 lub 15 + 1 – l.wyrażonych id
...
a.bunia