15 cm Panzerwerfer 42 Sf.doc

15 cm Panzerwerfer 42 Sf (Sd Kfz 4/1)

Janusz Ledwoch

15 cm Panzerwerfer 42 Sf (Sd Kfa 4/1)

Warszawa 1996

Okładka - Jarosław Wróbel

Rysunki - na podstawie „Tank Magazine"

Opracowanie redakcyjne - Artur Winiarski Plansze barwne - Grzegorz Jackowski

Zdjęcia: Tank Museum, Bovington, England VHU, Praha, Ćeska, Republika ADM, Warszawa, Polska CAW, Warszawa, Polska.

C. Volpi, Bologna, Italia

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być kopi­owana w żadnej formie ani żadnymi metodami mechanicznymi ani elektron­icznymi, łącznie z wykorzystaniem systemów przechowywania i odtwarzania informacji bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich. Układ graficzny strony tytułowej i liternictwo prawnie zastrzeżone. Znak wydawnictwa i nazwa prawnie zastrzeżona. Nadużywanie będzie karalne sądownie.

All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopy­ing, recording or any information storage and retrieval system without written permission from copyright owner.

© Copyright by Wydawnictwo „MILITARIA"®, Warszawa 1996 All rights reserved

Skład i łamanie: NO FUTURE - Warszawa, ul. Wioska 1B Druk i oprawa: ROBDAR, 05-800

5

              W okresie drugiej wojny światowej armia niemiecka używała do transportu oraz na polu walki obok klasycznych pojazdów kołowych także pojazdów półgąsienicowych. Najbardziej popularne były trans­portery opancerzone typu SdKfz 250 i SdKfz 251, które były używa­ne do wielu zadań: rozpoznania, wsparcia ogniowego, jako pojazdy saperskie, sanitarne, obrony przeciwlotniczej.

              Niemcy wprowadzili też do uzbrojenia wiele pojazdów półgąsiąni­cowych powstałych w wyniku przebudowy standardowych podwozi samochodów ciężarowych.

              Pierwsze prace nad modyfikacją i przystosowaniem samochodów ciężarowych do pod­wozia półgąsiennicowego wykonano w 1939 roku, lecz w tym czasie nie rozpoczęto kon­kretnych prac. Blitzkrieg nie wymagał pojazdów zdolnych do jazdy terenowej i na drogach nieutwardzonych. Dopiero wojna z Rosją Sowiecką zmieniła pogląd na tę sprawę. Plano­wano przebudowanie standardowych samochodów ciężarowych o ładowności 3000 i 4500 kg budowanych przez niemiecki przemysł motoryzacyjny.

              Pojazdy półgąsienicowe powstały z inspiracji Waffen-SS. 21 listopada 1942 op­racowano wytyczne techniczne tego typu pojazdów. Pojazdy dla Waffen-SS miały opra­cować zakłady Adam Opel AC i Ford-Van Doorne. Początkowo planowano wykorzys­tanie standardowych podwozi czołgowych przystosowanych do zamontowania w miej­scu tylnej osi samochodu ciężarowego, lecz ten typ konstrukcji okazał się nieprzydatny ze względu na konieczność zastosowania sprzęgieł bocznych i przekładni. W przypad­ku pojazdu z kierowaną (skrętną) przednią osią nie było to konieczne. Zbudowano kilka prototypów takich pojazdów. Były to m.in. Borgward 3000 z podwoziem gąsienicowym z ciągnika SdKfz 11 tzw. 3-tonowego, czy Ford 2t z francuskim podwoziem typu UNIC Dla jednostek Waffen-SS zbudowano prototyp samochodu Opel-Blitz 3,6-3000 ze zmodyfikowanym podwoziem typu Vickers-Armstrong. Z kolei jednostki Luftwaffe zamówiły trzy różne prototypy (oznaczone jako LC 8) z podwoziami typu Van Doorne, Tra- do. Szczególnie interesujqce było podwozie Van Doorne z kołem napędowym zamonto­wanym bezpośrednio na napędzanej tylnej osi samochodu ciężarowego. Do przebudo­wy na pojazdy półgqsienicowe tzw. faultier" (muł) przewidziano samochody cię­żarowe Ford V 3000, Opel-Blitz Typ 3,6-36S Magirus Typ S 3000, Mercedes-Benz Typ 4500

Wyładunek samochódu ciężarowego Opel „Maultier" z haubicą 10 cm leFH 18 7. samolo­tu transportowego Messerschmitt Me 323D „Gigant", Włochy, 1943 rok. Unloading a Opel "Maultier" half-track truck with 10 cm leFH 18 howitzer outside from Messerschmitt Me 323D "Gigant" transport plane, Italy, 1943 [G. Volpi]

              Przyjęto do produkcji kilka typów podwozi. Dla Waffen-SS (a potem także armii Iądowej i lotnictwa) produkowano pojazd z podwoziem typu Horfsmann (zmodyfikowany Vickers- Armstrong. Taki typ podwozia potem zastosowano w pojazdach z wyrzutniami rakietowy­mi. Produkowano kilka wersji podwozi różniących się m.in. typami zastosowanych kół jez­dnych (pełne i z otworami ulgowymi).

15 cm Panzerwerfer 42 auf Sf (Sd Kf/. 4/1) - widok z tyłu, widoczny otwarty tylny właz do przedziału bojowego. 15 cm Panzerwerfer 42 aufSf(Sd Kfz 4/1) - rear view. Notę open rem flghllng comparlmertl doors [Tank Museum]

15 cm Panzerwerfer 42 auf Sf (Sd Kfz 4/1), wczesna wersja produkcyjna z pełnymi koła­mi jezdnymi. 15 cm Panzerwerfer 42 auf SfCSd Kfz 4/1), early production i/ersion fitted wilh so­lid road wheels [Tank Museum]

              Zastosowanie bojowe pojazdów typu „Mauttier" wykazało, że w trudnych warunkach terenowych pojazdy z podwoziem półgąsienicowym lepiej pokonują przeszkody niż kla­syczne pojazdy kołowe, a spadek prędkości maksymalnej i ładowności (2000 kg zamiast 3000 kg w wersji kołowejl jest dostatecznie zrównoważony przez większą zdolność poru­szania się w terenie.              Wyprodukowano około 4000 pojazdów Opel-Maultier 3,6-3000/SSM, 13952 pojaz­dów Ford V 3000 S/SSM, około 2500 samochodów Klocker-Deulz (Magirus) S 3000/SSM oraz 1480 większych Mercedes-Benz L 4500R za pomocą specjalnej przekładni redukującej. Każda gąsienica składała się z 83 ogniw. Kola jezdne mocowane na wahaczach amortyzowanych sprężynami. Hamulce hydrauliczne. Kola napinające ze śrubowym mechanizmem napina­jącym z tyłu. Kabina kierowcy spawana z kątowników stalowych o konstrukcji całkowicie metalowej opancerzona 8-10 mm.

15 cm Panzerwerfer 42 auf Sf (Sd Kfz 4/1) zdobyty na froncie zachodnim, 1944 rok. Wi­doczne oznaczenia taktyczne dywizjonu .13" i baterii „F" namalowane na kadłubie pojaz­du. A 15 cm Panzerwerfer 42 Sf(Sd Kfz 4/1) captured on Western Front, 1944. Note battalion ("13") and battery ("F") insignia painted on the hull [Tank Museum]

              Niemcy początkowo używali wyrzutni pocisków rakietowych tylko w wersji holowanej lub stałej. Nie sprawdziły się one w warunkach bojowych, gdyż dym wydobywający się z pocisku po starcie dekonspirował położenie wyrzutni pocisków rakietowych i umożliwiał ich zniszczenie przez artylerię lub lotnictwo przeciwnika. Wyrzutnie rakietowe używane przez Armię Czerwoną były montowane na podwoziach samochodów ciężarowych lub nawet czołgów T-60 Zapewniało to odpowiednio szybką zmianę stanowiska ogniowego i bardzo ułatwiało transport wyrzutni i amunicji.

W1942 roku Wa PrOf 6 polecił przystosować standardowy samochód półgąsienicowy typu Opeł-Maultłer do zamontowania wyrzutni pocisków rakietowych 15 cm Nebełwerfer 41 na obrotowej podstawie zabudowania na platformie pojazdu. Zakłady Adam Opel AG otrzymały także polecenie skonstruowania i zbudowania opancerzonego nadwozia. Pra­ce konstrukcyjne nad kabiną zostały wykonane w zakładach metalowych w Brnie na tere­nie Protektoratu Czech i Moraw. Tam też produkowano wiele elementów szkieletu kabiny. Powiększona kabina załogi mieściła kierowcę, radiotelegrafistę i dwóch żołnierzy obsługi wyrzutni.

              Prototyp został skonstruowany w połowie 1943 roku. Do produkcji seryjnej skierowano dwa typy pojazdów różniące się drobnymi elementami konstrukcji nadbudowy osłony ka­biny kierowcy. Produkowano dwie wersje: bo|ową 15 cm Panzerwerfer 42 Sf (SdKfz 4/1) oraz opancerzony transporter amunicji MunHionskraffwagen fur Nebełwerfer (SdKfz 4). Na pojazdach zabudowano nową 10 rurową wyrzutnię niekierowanych pocisków ra­kietowych 15 cm Nebełwerfer 42. Wyrzutnia mogła obracać się w zakresie 270' co umoż­liwiało prowadzenie ognia na wiele kierunków, bez konieczności uciążliwej zmiany stanowiska ogniowego. Dla jednostek Waffen-SS budowano pojazdy wyposażone w 48 prowadnicowe wyrzutnie szynowe 8 cm R-Vietfachwerfer dla rakiet kalibru 80 mm. Ten ostatni model wyrzutni byt bardzo zbliżony do wyrzutni używanych przez armię sowiecką, lecz po­siadał więcej prowadnic.

Wyrzutnia rakietowa 15 cm Nebelwerfer 42. A 15 cm Nebelwerfer 42 rocket laucher [Janusz Ledwoch]

15 cm Panzerwerfer 42 Sf (Sd Kfz 4/1), jednostka nieustalona, front wschodni, 1944 rok.

15 cm Panzerwerfer 42 Sf(Sd Kfz 4/1), unit unidentified, Eastern Front, 1944 [CAW]

              W 1943 roku wyprodukowano 232 transportery amunicji i 248 pojazdów uzbrojonych w wyrzutnie rakietowe, a w 1944 roku 57 transporterów i 52 pojazdy bojowe. W celu uzu­pełnienia strat przebudowano 19 transporterów montujqc na nich wyrzutnie pocisków ra­kietowych. Pojazdy 15 cm Panzerwerfer 42 aut Sf (Sd Kfz 4/)) były używane bojowo do końca wojny. Zbudowano też kilka pojazdów z wyrzutniami pocisków rakietowych kalibru 210 mm.

              Zapas amunicji wynosił 20 pocisków kalibru 150 mm. Dziesięć pocisków znajdowało się na wyrzutni, zaś 10 pocisków było przewożonych w specjalnych zaczepach umieszczo­nych wewnątrz na burtach pojazdu. Pociski wyjmowano przez dwuczęściowe drzwi umieszczone przed wyrzutnią.

Transportery amunicji przewoziły 20 lub 30 pocisków. Sporadycznie stosowano też do­datkowe przyczepki amunicyjne.

              Wyrzutnia rakietowa była ustawiana ręcznie za pomocą mechanizmu podniesienia w zakresie od -12' do +80', a w płaszczyźnie poziomej o 270'. Manipulatory były umieszczo­ne wewnątrz pojazdu tak, że nacelowanie wyrzutni było możliwe bez konieczności opusz­czania wnętrza pojazdu. Pociski były odpalane elektrycznie. Wystrzeliwano je naprzemian z dolnego i górnego rzędu. Używano celownika dalmierzowego typu RA-35 umieszczone­go u podstawy wyrzutni rakietowej. Dodatkowe uzbrojenie stanowił karabin maszynowy Rheinmetall-Borsig MC 34 lub MG 42 kalibru 7,92 mm z zapasem amunicji 2000 pocisków. Karabin maszynowy był mocowany na zaczepie przeciwlotniczym Fliegerabschus- sgerdt Pojazdy otrzymały radiostacje typu FuG Spr G 1. Niektóre pojazdy posiadały moco­wane z przodu kadłuba potrójne wyrzutnie pocisków dymnych kalibru 90 mm NbGr 39.