Posiadanie a własność w prawie rzymskim

Posiadanie (possessio) i własność (dominium) to terminy, które w praktyce mogą się wzajemnie zastępować. Jednak w prawie rzymskim pojęcia te znacznie się różnią, a nawet stwierdzić można, że nie mają za sobą nic wspólnego. Wynika to m.in. z zasady głoszonej przez prawników, że posiadanie powinno być odróżniane od własności (Separata esse debet possesio a proprietate). Posiadanie z punktu widzenia władztwa nad rzeczą miało charakter faktyczny, a własność – prawny. Dlatego też, władztwo nad rzeczą mogły mieć jednocześnie dwie osoby, gdzie jedna była w posiadaniu rzeczy, a druga była jej właścicielem.

              Mimo iż, posiadanie miało w prawie rzymskim ważne znaczenie prawne (umożliwiało nabycie własności przez zasiedzenie; korzystało z ochrony prawnej; w procesie petytoryjnym dawało posiadaczowi korzystniejszą stronę pozwanego), to nie dawało posiadaczowi najpełniejszego, nieograniczonego ze swej istoty władztwa prawnego nad rzeczą, które miał właściciel. Właściciel uprawniony był zatem do wszechstronnego korzystania z rzeczy i rozporządzania nią w dowolny sposób.

              Innym istotnym elementem, który odróżnia te dwa pojęcia jest choćby sposób nabycia posiadania nie wiążący się z nabyciem własności. Aby nabyć posiadanie trzeba było uzyskać fizyczne władztwo nad rzeczą (corpus) w połączeniu z wolą władania nią dla siebie (animus). Utrata tych elementów lub choćby jednego z nich powodowała całkowitą utratę posiadania. W praktyce przyjęto, że utrata faktycznego władztwa nad rzeczą powoduje utratę posiadania. Własność natomiast nabywało się na podstawie prawa cywilnego oraz według ius gentium. W prawie cywilnym prawnicy rzymscy rozróżniali następujące sposoby nabycia własności: mancypacja, in iure cessio, zasiedzenie (usucapio), legat per vindicationem, adiudicatio, sprzedaż przez państwo zdobyczy wojennej, przydział ziemi państwowej. Według ius gentium nabycie własności następowało poprzez tradycję i zawłaszczenie. 

              Zarówno posiadanie jak i własność były prawnie chronione. Posiadanie było chronione interdyktami pretorskimi, natomiast własność, oprócz prawa pretorskiego, chroniło prawo cywilne. Toteż ochrona prawa własności była bogato rozbudowana i dawała właścicielowi szereg środków prawnych. Spór o posiadanie (posesoryjny) był więc niezależny od sporu o własność (petytoryjnego). Najpierw trzeba było przywrócić stan posiadania, jaki istniał przed samowolnym zakłóceniem, potem zaś dopiero można było żądać wydania rzeczy w oparciu o prawo do niej.