Nazwa ośrodka:               PARP

Tytuł pakietu:                             Wymogi UE dotyczące ochrony środowiska

Grupa:                             Ochrona środowiska

Autor:                                           Arkadiusz Herma

Aktualizacja:                            Paweł Czyż

Data aktualizacji:               22.12.03r.

Proces przystąpienia Polski do struktur unijnych jest wielowątkowy. Warunkiem naszego członkostwa w Unii Europejskiej jest dostosowanie polskiego systemu prawnego do obowiązującego prawa UE we wszystkich dziedzinach, zwanego acquis communataire. Ma to na celu osiągnięcie pełnej zgodności formalnej i faktycznej prawa wszystkich państw członkowskich. Warunek ten determinuje konieczność transpozycji obowiązującego prawa UE do dnia akcesji kraju kandydującego. Wykaz aktów i wynegocjowane terminy ich adaptacji w polskim prawie zapisane są Akcie Przystąpienia.

              W Unii Europejskiej obowiązuje ogólna zasada prymatu prawa wspólnotowego nad prawem wewnętrznym poszczególnych członków Wspólnoty. Prawo wspólnotowe dzieli się na dwie części, z których nadrzędnym jest tzw. prawo pierwotne, obejmujące postanowienia traktatów założycielskich (Traktat Paryski z 18/04/1951r, Traktat Rzymski z 25/03/1957r, Traktat o Unii Europejskiej z 01/11/1993r.) wraz z protokołami i aneksami oraz zasady prawa nadzorowane przez Trybunał Sprawiedliwości. Druga część to prawo wtórne składające się z dyrektyw, rozporządzeń, decyzji, zaleceń i opinii.

Obszar prawa UE dotyczący ochrony środowiska obejmuje około 70 dyrektyw, zmienianych i uzupełnianych kilkakrotnie dyrektywami “siostrami” oraz 21 rozporządzeń. Z tego 36 dyrektyw i 11 rozporządzeń dotyczy produktów i wyrobów. Działania Wspólnoty w obszarze ochrony środowiska opierają się na:

·         działaniach zapobiegawczych,

·         likwidacji powstałych szkód w środowisku, zwłaszcza u źródła ich powstawania,

·         zasadzie pokrywania kosztów szkód przez sprawcę.

Podstawą przepisów UE jest zrównoważony rozwój, w Polsce będący obowiązkiem konstytucyjnym, a w UE ujęty w Europejskiej Polityce Ekologicznej. Ma on na celu stworzenie takich warunków rozwoju, które pozwolą na zaspokojenie teraźniejszych potrzeb bez poświęcania zdolności przyszłych pokoleń do zaspokajania swoich potrzeb. Do tego celu prowadzi kilka podstawowych zasad, wchodzących w skład wymienionych wyżej działań:

·         zasada stosowania najlepszych dostępnych technologii NDT – tzw. BAT i BATNEEC,

·         zasada dostępności do informacji o stanie środowiska,

·         zasada zapobiegania zanieczyszczeniom lub unieszkodliwiania ich u źródła,

·         zasada odpowiedzialności zanieczyszczającego za szkodę “zanieczyszczający płaci”,

·         zasada przezorności, mówiąca o zaniechaniu działań, których skutków nie można przewidzieć,

·         zasada zintegrowanego ujęcia ochrony środowiska – uwzględniająca wpływ wszystkich aspektów funkcjonowania na różne segmenty środowiska (ziemia, woda, powietrze).

Szczególnie ważnym elementem europejskiej polityki środowiskowej jest wprowadzenie europejskich standardów wyrobu. Wymagania te stawiane są przed producentami i dotyczą dopuszczalnej zawartości substancji szkodliwych w wyrobach (np. maksymalną zawartość ołowiu i siarki w paliwach) lub ograniczenia oddziaływania przez same wyroby np. poziom hałasu z urządzeń, maksymalną emisji substancji szkodliwych z pojazdów itp.

Proces dostosowawczy to nie tylko dostosowanie praw, to przede wszystkim skutki, jakie wywiera to prawo na życie gospodarcze kraju członkowskiego. Zmiany prawa pociągają za sobą szereg następstw widocznych bezpośrednio w zmianie dotychczas stosowanych technologii, nowych obowiązkach spoczywających na przedsiębiorstwach i jednostkach administracji publicznej, jak również w konieczności podjęcia nowych inwestycji. Zakres procesu dostosowawczego został ujęty w dokumencie Agenda 2000, gdzie ogólnie można wyróżnić cztery grupy przepisów:

• regulacje dotyczące produktów – np. kontrola hałasu z urządzeń budowlanych, transport odpadów, kontrola emisji z pojazdów, kontrolę zawartości niebezpiecznych substancji chemicznych w niektórych wyrobach, kontrola niebezpiecznych substancji chemicznych i preparatów, warunków importu i eksportu gatunków zagrożonych,
• ochronę jakości środowiska – np. ochronę przyrody i zasobów naturalnych oraz różnorodności biologicznej, ograniczenie ilości substancji niebezpiecznych w powietrzu, wodzie i glebie,
• działania lub procesy produkcyjne – mogące wpływać na środowisko lub zdrowie – budownictwo, eksploatacja zakładów przemysłowych, składowanie odpadów, ochrona przyrody,
• procedury lub prawa proceduralne – np. ocena oddziaływania inwestycji na środowisko, dostęp do informacji i konsultacji społecznych.

Wymagania Unii Europejskiej ujęte są w przepisach o charakterze ogólnym (prawo horyzontalne) nie dotyczących konkretnych emisji, działów, czy produktów oraz w “standardach” w zakresie ochrony środowiska, odnoszących się do szczegółów.

I.                   Prawo horyzontalne UE

1.      Ochrona przyrody

Prawo UE w zakresie ochrony przyrody jest dość obszerne. Obejmuje ono swoim zakresem ochronę siedlisk fauny i flory, dzikiego ptactwa oraz obrotu dzikimi gatunkami fauny i flory oraz ich częściami i pochodnymi. Opisuje to:

·         Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979r. w sprawie ochrony dzikich ptaków,

·         Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r. w sprawie ochrony naturalnych siedlisk oraz dzikiej fauny i flory

·         Dyrektywy i Rozporządzenia dot. obrotu skórami młodych fok, zakazu używania potrzasków, pułapek i innych niehumanitarnych form odłowy oraz handlu dzikimi gatunkami fauny i flory.

Polska, jako sygnatariusz najważniejszych międzynarodowych konwencji i porozumień z zakresu ochrony przyrody już wcześniej ujęła w swoim prawie większość wymagań opisanych w/w przepisach unijnych, dzięki czemu nie jest konieczne wprowadzanie wielkich zmian. Ważnym postanowieniem dyrektyw jest obowiązek powołania Sieci Obszarów Chronionych NATURA 2000. W skład tej sieci maja wejść przede wszystkim obszary już wcześniej podlegające ochronie. Konieczny jest przegląd istniejących i projektowanych obszarów mających wejść w skład sieci NATURA 2000, co może spowodować, że do sieci zostaną przyłączone tereny wcześniej nie objęte ochroną. Proces tworzenia tej sieci jest rozłożony w czasie we wszystkich krajach członkowskich. Polska posiada bardzo rozbudowany system ochrony obejmujący ok. 25% powierzchni kraju w którego skład wchodzą rezerwaty, pomniki przyrody, Parki Narodowe i Krajobrazowe. Nowe obszary mogące wejść skład tego programu to przeważnie wcześniej nie wykorzystywane gospodarczo. Jednocześnie może spowodować to zwiększenie rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości z branży turystyki.

2.      Dostęp do informacji o środowisku

Dostęp do informacji o środowisku jest jednym z podstawowych elementów systemu prawa i polityki ekologicznej UE. Zakłada ona szeroki dostęp społeczeństwa do informacji na temat stanu środowiska, planów zagospodarowania przestrzennego, prognoz inwestycyjnych na przyszłość. Obejmują to dyrektywy:

• • Dyrektywa Rady 90/313/EWG z 7 czerwca 1990r. w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku,
  • Dyrektywa Rady 91/692/EWG z 23 grudnia 1991r. w sprawie standaryzacji i racjonalizacji raportów z wprowadzania w życie postanowień niektórych dyrektyw,
  • Dyrektywa Rady 96/62/EWG z 27 września 1996r. w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza,
  • Dyrektywa Rady 96/61/EWG z 24 września 1996r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom środowiska.

Szczegółową oceną oddziaływania skutków niektórych przedsięwzięć na środowisko w UE jest Dyrektywa Rady 85/337/EWG z 27 czerwca 1985r. zmieniona Dyrektywą Rady 97/11/WE. Jest to nowe zagadnienie w prawie polskim, w pierwszej wersji ujęte w ustawie z dnia 9 listopada 2000r. (Dz. U. nr 109, poz.1157), a następnie prawie w całości w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001r. “Prawo ochrony środowiska”. Wymagania nakładają obowiązek wykonywania prognoz, jak projektowana inwestycja będzie oddziaływać na środowisko. Dotyczą one również dokumentów prawnych i planów strategicznych. Dotyczy to wszystkich przedsięwzięć, szczególnie w zakresie zagospodarowania i zabudowy terenu, pozwoleń na budowę lub rozbiórkę budynków, pozwoleń wodno-prawnych, projektów scalania gruntów, lokalizacji autostrad, planów urządzania lasów itp. Konieczny jest również udział społeczeństwa w procesie inwestycyjnym w zakresie opiniowania projektu inwestycyjnego.

II.                Standardy w zakresie ochrony środowiska

1.        Ochrona powietrza

Jakość powietrza w UE określa tzw. dyrektywa ramowa 96/62/WE. Wytycza ona cele jakości powietrza w celu uniknięcia lub ograniczenia szkodliwych skutków dla zdrowia ludzi oraz środowiska. Wprowadza również metody i kryteria oceny jakoś...