modele_wzrostu.pdf

(644 KB) Pobierz
Mariusz Próchniak
Katedra Ekonomii II
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
E-mail: mproch@sgh.waw.pl
Modele wzrostu gospodarczego
Materiał do zajęć z przedmiotu „Teoria wzrostu”
1
1. Wprowadzenie
Poniższe opracowanie zawiera przegląd modeli wzrostu gospodarczego. Struktura tego
opracowania jest zgodna z ogólnie przyjętą konwencją podziału modeli wzrostu na modele
neoklasyczne i endogeniczne, zaliczane do tzw. nowej teorii wzrostu. O ile ustalenie ogólnej
struktury opracowania nie było problemem, o tyle trudności pojawiły się przy wyznaczaniu
dokładnego kształtu niniejszego tekstu. Wynikały one z obszerności literatury dotyczącej
omawianego tematu i z braku jednej powszechnie stosowanej klasyfikacji modeli wzrostu w
ramach każdej z obu grup.
1
W opracowaniu zdecydowaliśmy się przedstawić modele uznane za kluczowe w ramach
każdej z grup. I tak, w grupie ujęć neoklasycznych zostały przedstawione – w swojej
najbardziej typowej formie – modele Solowa, Ramseya i Diamonda, tj. trzy powszechnie
powoływane modele neoklasyczne. W grupie koncepcji endogenicznych omówione zostały
modele Romera, Lucasa, Rebelo oraz Aghiona i Howitta, stanowiące podstawę nowej teorii
wzrostu. Na końcu zaprezentowany został model Mankiwa-Romera-Weila, którego nie można
zaliczyć do ujęć endogenicznych, gdyż opiera się na modelu Solowa, lecz z racji
uwzględnienia kapitału ludzkiego zaliczany jest do nowej teorii wzrostu. Mimo
że
w
literaturze pojawia się wiele innych modeli z obu grup, to jednak w większości opierają się
one lub rozszerzają przedstawione tutaj najważniejsze podejścia i m. in. dlatego nie
uwzględniamy ich w niniejszym opracowaniu.
Opracowanie zawiera ogólne spojrzenie na kierunki rozwoju teorii wzrostu oraz
szczegółową analizę najważniejszych modeli. Opis poszczególnych modeli jest dokonywany
według podobnego schematu: począwszy od założeń, poprzez metodę rozwiązania, a
skończywszy na analizie stanu równowagi długookresowej oraz ewentualnie dynamiki okresu
przejściowego. W szczególności nacisk został położony na pokazanie, jaką odpowiedź dają
modele wzrostu na następujące pytania: a) od czego zależy długookresowy wzrost
gospodarczy i różnice w poziomie dochodów między krajami; b) czy model potwierdza
występowanie zjawiska konwergencji, a jeśli tak, to jaki jest współczynnik zbieżności do
stanu równowagi długookresowej; c) czy model dopuszcza występowanie zjawiska
dynamicznej nieefektywności.
Tekst ten jest dość sformalizowany. Wynika to stąd,
że
każdy model staraliśmy się opisać
bardzo szczegółowo: począwszy od założeń, a skończywszy na analizie stanu równowagi
Najważniejszymi publikacjami zawierającymi przegląd modeli wzrostu gospodarczego są: Barro, Sala-i-Martin
(1995, 2003), Aghion, Durlauf (2005), Aghion, Howitt (1998) oraz Grossman, Helpman (1993). Struktura tego
opracowania jest najbliższa pierwszej z wyżej wymienionych pozycji.
1
2
długookresowej i dynamiki okresu przejściowego. Jednak biorąc pod uwagę to,
że
niektóre
wzory matematyczne mogą być mało przejrzyste, w przypadku ważniejszych równań
podajemy też słowne wyjaśnienie ich znaczenia.
Przedstawione w tym opracowaniu modele wzrostu gospodarczego są przede wszystkim
dziełem ekonomistów brytyjskich i amerykańskich. Nie oznacza to jednak,
że
wkład polskich
ekonomistów w teorię wzrostu gospodarczego był znikomy. Najbardziej znanym modelem
wzrostu gospodarczego opracowanym przez polskiego ekonomistę był model Kaleckiego
(1962), rozwinięty następnie przez Gomułkę, Ostaszewskiego i Daviesa (1990). Z modelu
tego wynika,
że
w krajach o niskich stopach innowacji (a do takich można zaliczyć kraje
postsocjalistyczne) faktyczne tempo wzrostu gospodarczego może być trwale niższe od
potencjalnego, ponieważ produkcja jest ograniczana przez popyt. W takich warunkach
głównymi determinantami wzrostu PKB są czynniki popytowe. Zgodnie z rozszerzoną wersją
modelu Kaleckiego gospodarka napotka ograniczenia podażowe dopiero wtedy, gdy stopa
innowacji przekroczy pewną wartość graniczną. Podejście Kaleckiego nie zyskało jednak tak
szerokiej akceptacji jak np. model Solowa.
2
Opracowanie składa się z 4 punktów. Po wprowadzeniu, w punkcie 2 zostały omówione
neoklasyczne modele Solowa, Ramseya i Diamonda. Punkt 3 przedstawia modele zaliczane
do nowej teorii wzrostu: model
learning-by-doing
Romera, model Lucasa, model Rebelo,
model Romera ze zwiększającą się liczbą dóbr, model Aghiona-Howitta z poprawiającą się
jakością dóbr oraz model Mankiwa-Romera-Weila. Punkt 4 zawiera najważniejsze wnioski.
Współczesnym wkładem polskich ekonomistów do modelowania wzrostu gospodarczego są m. in. następujące
teoretyczne opracowania: Tokarski (1996, 1998, 2002, 2003, 2007ab), Liberda (1996), Domański (2000), Welfe
(2000), Panek (2005), Kruszewski (2006), Stanek (2006), Zajączkowska-Jakimiak (2006).
2
3
2. Modele neoklasyczne
Pierwsze prace obejmujące swoją tematyką zagadnienia związane ze wzrostem
gospodarczym pochodzą z XVIII i XIX wieku. W tym okresie Adam Smith (1776 r.), Thomas
Malthus (1798 r.), David Ricardo (1817 r.) oraz wiele lat później Frank Ramsey, Allyn Young
(oboje 1928 r.), Joseph Schumpeter (1934 r.) i Frank Knight (1944 r.) dostarczyli wiele
elementów wykorzystywanych we współczesnych modelach wzrostu. W swoich pracach
analizują oni m. in. doskonale konkurencyjne zachowania przedsiębiorstw oraz równowagę
całej gospodarki w ujęciu dynamicznym. Omawiają rolę prawa malejących przychodów w
procesie akumulacji kapitału fizycznego i ludzkiego. Przedstawiają wzajemne zależności
między dochodem na 1 mieszkańca a stopą wzrostu liczby ludności. Uwzględniają efekty
postępu technicznego w postaci wzrostu specjalizacji pracy oraz odkrywania nowych dóbr i
technologii. Wskazują,
że
monopolizacja może być bodźcem do rozwoju technologicznego
(Barro, Sala-i-Martin, 1995, s. 9).
W niniejszym opracowaniu nie będziemy zapuszczać się jednak w odległą historię i
skupimy się na współczesnych modelach wzrostu. Pierwszym ekonomistą, który
sformalizował analizę zjawiska wzrostu gospodarczego, był Robert Solow (Solow, 1956).
Przedstawiony przez niego model, wprowadzający do teorii wzrostu neoklasyczną funkcję
produkcji, zapoczątkował erę neoklasycznych modeli wzrostu gospodarczego. Neoklasyczna
postać funkcji produkcji zakładała stałe przychody ze skali oraz malejącą krańcową
produkcyjność kapitału. Model Solowa aż po dzień dzisiejszy stanowi podstawę teorii
wzrostu. Trzeba jednak pamiętać,
że
już wcześniej pojawiły się istotne prace z zakresu
współczesnej teorii wzrostu.
W latach 1939 i 1946 zostały opublikowane prace Roya Harroda (Harrod, 1939) oraz
Evseya Domara (Domar, 1946). Ekonomiści ci próbowali połączyć keynesowską analizę
gospodarki z elementami wzrostu gospodarczego. Zgodnie z modelem Harroda-Domara,
tempo wzrostu gospodarczego jest wprost proporcjonalne do stopy inwestycji (równej stopie
oszczędności) i odwrotnie zależne od krańcowej kapitałochłonności produkcji. Opisuje to
następujące równanie:
g
y
=
s
,
k
gdzie:
g
y
– tempo wzrostu realnego PKB,
s
– stopa inwestycji (stopa oszczędności),
k
–
współczynnik kapitałochłonności produkcji (nakład inwestycji na jednostkę przyrostu
dochodu narodowego).
4
W 1928 r. został opublikowany artykuł Franka Ramseya o optymalnym poziomie
oszczędności narodów. Obecnie model Ramseya jest powszechnie zaliczany do ujęć
neoklasycznych. Jednak model ten uzyskał znaczącą akceptację wśród ekonomistów dopiero
na początku lat sześćdziesiątych, po pojawieniu się modelu Solowa, a więc około 30 lat po
swym powstaniu. Do grupy neoklasycznej zaliczamy również model Diamonda (Diamond,
1965).
Modele neoklasyczne mają jedną wspólną wadę. Otóż nie wyjaśniają one dobrze
długookresowego wzrostu gospodarczego. Ten bowiem zależy od szeroko rozumianego
postępu technicznego, który ma charakter egzogeniczny. Pożądaną własnością modelu
wzrostu byłaby natomiast endogenizacja postępu technicznego, tak aby wzrost gospodarczy
można było wyjaśniać w ramach modelu, a nie
żeby
pochodził on z zewnątrz. Koncepcje
neoklasyczne (w swojej podstawowej postaci) nienajlepiej radzą sobie także z wyjaśnianiem
różnic w poziomie dochodów między krajami. Różnice w poziomach kapitału są w
rzeczywistości o wiele za małe,
żeby
można było mówić o wielkości kapitału fizycznego jako
o przyczynie występowania różnic w dochodach. Na przykład, z modelu Solowa wynika,
że
jeżeli produkt na 1 pracownika w Stanach Zjednoczonych jest 10-krotnie wyższy niż w
Indiach, to odpowiadać temu powinna 1000-krotna różnica w wielkości kapitału (przy
założeniu,
że
część dochodu przypadająca kapitałowi wynosi
1
/
3
). Tak duże różnice w
poziomach kapitału jednak nie występują. Modele Ramseya (o nieskończonym horyzoncie
czasowym) i Diamonda (dwupokoleniowy, o skończonym horyzoncie czasowym) różnią się
od modelu Solowa tym,
że
stopa oszczędności nie jest egzogeniczna, lecz kształtuje się
endogenicznie w ramach modelu i zależy od decyzji gospodarstw domowych co do
optymalnego
podziału
swoich
dochodów
między
konsumpcję
i
oszczędności
w
poszczególnych okresach. Dzięki uwzględnieniu problemu maksymalizacji użyteczności
podejścia te pozwalają lepiej analizować kwestie dobrobytu niż model Solowa, jednak w
zasadniczych kwestiach, takich jak m. in. określenie determinant długookresowego wzrostu
gospodarczego, nie różnią się istotnie od niego.
Przedstawimy teraz szczegółowo trzy podstawowe modele neoklasyczne: model Solowa,
model Ramseya oraz model Diamonda.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin