5
WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA WOJSK LĄDOWYCH
im. gen. Tadeusza KOŚCIUSZKI
ZATWIERDZAM
KIEROWNIK CYKLU TECHNICZNEGO
………..………………
/stopień imię i nazwisko/
data ………..………….
PLAN - KONSPEKT
do przeprowadzenia zajęć z przedmiotu: szkolenie specjalistyczne
z grupą kursu specjalistycznego
specjalność: Obsługa spycharki gąsienicowej szybkobieżnej.
TEMAT: 3.4. ELEMENTY STERUJĄCE I ZABEZPIECZAJĄCE INSTALACJĘ ELEKTRYCZNĄ.
OPRACOWAŁ
……...………………....
/stopień imię nazwisko/
WROCŁAW
2007
CELE: Nauczyć : - rozróżniania rodzajów zwarć i wyszukiwania miejsc ich powstania;
Zapoznać: - z zasadami rozmieszczenia i zabezpieczenia elementów instalacji elektrycznej.
ZAGADNIENIA I CZAS:
- Rozpoczęcie zajęć - 10 min.
1. Przyczyny zwarć w instalacji elektrycznej, skutki zwarć - 10 min.
2. Zabezpieczenia - 10 min.
3. Wyłączniki i przełączniki świateł - 5 min.
4. Przewody i elementy połączeniowe - 5 min.
- Zakończenie zajęć - 5 min.
FORMA: Zajęcia teoretyczne.
METODA: Wykład.
CZAS: 1 x 45 min.
MIEJSCE: Sala wykładowa.
LITERATURA:
1. „Elektrotechnika samochodowa” Janusz Sokolik Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1995 str. 181-218.
POMOCE SZKOLENIOWE: Foliogramy, plansze.
ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO - TECHNICZNE:
1. Tablice z modelami instalacji elektrycznej
WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE:
– zajęcia prowadzę w formie wykładu;
– szczególną uwagę zwrócić na błędy w eksploatacji prowadzące do powstania niesprawności w instalacji elektrycznej maszyny.
– w trakcie zajęć zadaję pytania w celu podniesienia aktywności myślowej;
– najważniejsze rzeczy nakazuję zanotować do zeszytu;
– zagadnienia prowadzić głównie w oparciu o foliogramy i przekroje akumulatorów.
PRZEBIEG ZAJĘCIA:
Część wstępna – rozpoczęcie zajęć - 10 min.
- przyjęcie meldunku;
- podanie tematu i celu zajęć;
- podanie zagadnień i literatury;
- sprawdzenie stopnia przygotowania słuchaczy do zajęć.
Część główna - 30 min.
Zagadnienie1. Przyczyny zwarć w instalacji elektrycznej . - 10 min.
Zwarcie w instalacji elektrycznej maszyny inżynieryjnej lub pojazdu mechanicznego jest skutkiem zetknięcia z masą pojazdu ( maszyny ) prądowego przewodu instalacji elektrycznej. Następuje to wyniku przetarcia przewodu , nadtopienia izolacji na skutek poboru zbyt dużego prądu, wadliwego wykonania połączenia odbiornika energii elektrycznej np. żarówki mającej uszkodzoną oprawę.
Zwarcie takie może doprowadzić do przepalenia przewodów elektrycznych , spalenia całej instalacji lub uszkodzenia niektórych odbiorników energii elektrycznej , a nawet w skrajnym przypadku do spalenia pojazdu, maszyny. Podstawowym sposobem zabezpieczenia przed tego rodzaju zwarciami jest przewidywanie skutków niewłaściwego podłączenia odbiorników ( zbyt krótkie przewody, narażenie przewodów na przetarcie, częste przeginanie itp.)
Wyróżniamy również zwarcia między dwoma przewodami prądowymi przewodzącymi prąd, np. wewnątrz wiązki przewodów. Zwarcie takie nie spowoduje zadziałania bezpiecznika, a zmniejszy efektywność działania zasilanych odbiorników. Niekiedy może prowadzić do zapalenia wiązki przewodów.
Zagadnienie2. Zabezpieczenia. - 10 min.
W celu zabezpieczenia instalacji elektrycznej maszyny , pojazdu przed skutkami zwarć i przeciążeń stosuje się następujące rodzaje zabezpieczeń:
- bezpieczniki topikowe;
- wyzwalacze elektromagnetyczne nadmiarowe;
- wyzwalacze i przekaźniki cieplne ( termobimetalowe );
- wyzwalacze nadnapięciowe .
Zabezpieczenia te chronią instalację elektryczną od prądów zwarciowych , a także od bardzo dużych przeciążeń rzędu 3-7 krotnego prądu znamionowego .
Najprostszym i najtańszym urządzeniem są bezpieczniki topikowe.
Ze względu na to, że zabezpieczają one odbiorniki przed prądami zwarciowymi i bardzo dużymi przeciążeniami, stosuje się je z reguły jako zabezpieczenia główne, zabezpieczenia obwodów oświetleniowych . Zasadniczą częścią bezpiecznika topikowego jest topik wykonany ze srebrnego lub miedzianego drutu albo paska. Jeżeli przez topik przepływa prąd o odpowiednim natężeniu ( prąd zwarciowy ) , topi się on, przerywając tym samym obwód elektryczny Bezpieczniki nie ulegają przepaleniu przy przepływie przez nie krótkotrwałego , kilka razy większego prądu od znamionowego np. w czasie rozruchu . Przez prąd znamionowy wkładki bezpiecznikowej należy rozumieć prąd , który może płynąć przez nią trwale bez przepalania jej .
Jeden bezpiecznik zabezpiecza przeważnie kilka odbiorników. Operator powinien wiedzieć, które odbiorniki mają wspólny bezpiecznik, wtedy łatwo może sprawdzić, czy powodem niesprawności odbiornika jest przepalony bezpiecznik, czy inna usterka.
W instalacji elektrycznej maszyny występują obwody niezabezpieczone bezpiecznikami np. obwód rozruchu, czy gniazdo lampki przenośnej. Przed wymianą bezpiecznika należy stwierdzić co było przyczyną jego przepalenia. Bardziej skuteczne w działaniu i polecane do stosowania są bezpieczniki topikowe niż termobimetalowe.
U W A G A !
BEZPIECZNIKÓW TOPIKOWYCH NAPRAWIAĆ NIE WOLNO. UŻYWAĆ NALEŻY TYLKO FABRYCZNIE NOWYCH BEZPIECZNIKÓW ODPOWIEDNIO DOBRANYCH DO MOCY POBIERANEJ PRZEZ OKREŚLONY ODBIORNIK ENERGII ELEKTRYCZNEJ.
Zagadnienie 3. Włączniki i przełączniki świateł . - 5 min.
Do wyłączania i załączania podstawowego oświetlenia każdego pojazdu drogowego lub maszyny inżynieryjnej służy główny przełącznik świateł . Może być on wykonany w postaci oddzielnego przełącznika lub być częścią stacyjki . Główny przełącznik świateł typu suwakowego ma przesuwny trójkątny mostek , który zwiera styki w określonej kolejności.
Przy najgłębiej wysuniętej gałce przełącznik znajduje się w położeniu początkowym , w którym wszystkie światła są wyłączone. Jeżeli główny przełącznik jest typu pokrętnego jego położeniem początkowym jest położenie środkowe , albo krańcowe prawe. Przełącznik taki ma trzy położenia .
- w położeniu pierwszym wszystkie lampy oświetlenia podstawowego są wyłączone.
- w drugim położeniu włączone są lampy pozycyjne i tylne , oraz lampa numerowa .
- w położeniu trzecim włączone są reflektory , lampy pozycyjne i lampa numerowa .
W niektórych instalacjach elektrycznych w drugim i trzecim położeniu przełącznika głównego włączone jest także oświetlenie tablicy rozdzielczej.
Wyłączniki powinny być umieszczone na przewodach prądowych. W zależności od miejsca powstania zwarcia odbiornik wyłączany bezpiecznikiem może działać nawet przy wyłączonym wyłączniku.
Ważnym rodzajem wyłącznika jest wyłącznik „masy” umieszczony między zaciskiem ujemnym akumulatora, a połączeniem z metalową częścią maszyny. Ten wyłącznik wyłączamy po zakończeniu pracy maszyną.
Zagadnienie 4. Przewody i elementy połączeniowe. - 5 min.
Większość przewodów pojazdu lub maszyny stanowią przewody izolowane niskonapięciowe, które pracują pod napięciem instalacji . Ze względu na wstrząsy , drgania , jakie występują podczas pracy maszyny , żyły przewodów są linkami skręconymi z wielu cienkich drutów miedzianych . Z tego samego powodu gołe przewody wykonuje się w postaci giętkich , płaskich taśm metalowych ( przewody taśmowe ) splecionych z cienkich drutów .
Przewody maszyn mają izolację gumową pokrytą oplotem z lakierowanej tkaniny lub izolację z poliwinylu. Przewody te winy być odporne na działanie olejów, smarów, benzyn
i wilgoci . W celu dodatkowej ochrony przed wilgocią przewody lub ich całe wiązki owija się taśmą ceratową lub umieszcza w specjalnych tunelach izolowanych . W Polsce wytwarza się następujące przewody samochodowe:
- jednożyłowe przewody zapłonowe wysokiego napięcia w izolacji gumowej zwykłej
- jednożyłowe przewody niskiego napięcia w izolacji gumowej LG 1-S o przekrojach
0,75 do 70 mm ² ;
- wielożyłowe przewody niskonapięciowe w izolacji gumowej płaskie LG 1p-S i okrągłe
o przekrojach każdej żyły 0,75; 1,5; 2,5 mm ² ;
- jednożyłowe przewody zapłonowe wysokiego napięcia w izolacji poliwinylowej;
- jednożyłowe przewody niskiego napięcia w izolacji poliwinylowej LY-S o przekroju
0,75; 1 ; 1,5 ; 2,5 ; 4 mm ² ;
- wielożyłowe przewody niskiego napięcia w izolacji poliwinylowej okrągłe i płaskie.
Do łączenia zakończeń przewodów ze śrubowymi zaciskami służą końcówki widełkowe
lub pierścieniowe zwykłe, rurkowe, boczne . Niektóre końcówki wyposażone są w obchwyt oplotu , który zapobiega wystrzępieniu się zakończeń oplotu i izolacji . Zaciski i końcówki przewodów narażone są na wilgoć i zabrudzenie . Chroni się je osłonami gumowymi , kielichowymi ( kapturki lub fajki ).
Przewody powinny być umieszczone w miejscach trudnodostępnych dla błota i innych zanieczyszczeń. Okresowo należy sprawdzać zamocowanie przewodów, oraz stan końcówek. Niekiedy w maszynach stosuje się końcówki konetronowe (wsuwane). Te o kolorze stalowym przewodzą prąd o większym natężeniu, nie należy ich zamieniać żółtymi. Końcówki konserwuje się wazeliną techniczną lub elektrosolem.
W wojsku stosuje się przeważnie przewody ekranizowane zmniejszające wytwarzane przez urządzenia elektryczne zakłócenia fal elektromagnetycznych. Ekran musi być starannie połączony z masą pojazdu i nie może zbyt głęboko wchodzić do końcówek wtyczek ponieważ powoduje to powstanie zwarcia.
Część końcowa – zakończenie zajęć – 5 min.
- pytania sprawdzające stopień opanowania przerobionego materiału;
- podanie zadań na samokształcenie;
- podanie tematu i terminu następnych zajęć oraz sposobu przygotowania się do nich;
- przyjęcie meldunku o zakończeniu zajęć.
....................................
/podpis/
szormy