Lekcja-1.pdf

(621 KB) Pobierz
1|
Lekcja 1
Lekcja 1
W tej lekcji poznasz:
ogólne informacje na temat języka fioskiego
ogólną charakterystykę gramatyki fioskiej
wymowę języka fioskiego
alfabet fioski
Ogólne informacje na temat języka fioskiego
Każdy Polak słysząc język fioski po raz pierwszy pewnie miał wrażenie, że jest to język nie z tego
świata. Posłuchaj piosenki Loitumy „Ieva's Polka”, w której animowanym teledysku dziewczyna
macha porem i śpiewa większości nie zrozumiały bełkot:
http://www.youtube.com/watch?v=faQSs6UBDok&feature=related. Z pewnością nie brzmi on
podobnie do znanych nam języków europejskich, takich jak angielski, hiszpaoski czy niemiecki.
Fragment teledysku Loitumy „Ieva's Polka”
Poza tym, czytając fioski tekst jest małe prawdopodobieostwo, że skojarzysz jakieś słowo (Sprawdź:
www.hs.fi – jedna z najbardziej znanych gazet fioskich online).
Okładka gazety „Helsingin Sanomat” numer 09.08.2011
2|
Lekcja 1
A to wszystko dlatego, że
język fioski należy do niewielkiej grupy języków ugrofioskich z rodziny
języków uralskich,
która wchodzi w skład uralskiej rodziny językowej. Najbardziej znane języki
ugrofioskie to obok fioskiego, język węgierski oraz estooski. Co może wydawad się zaskakujące, język
polski ma więcej wspólnego z iraoskim niż fioskim. Natomiast języki skandynawskie takie jak
norweski, szwedzki czy duoski są bardziej spokrewnione z językiem polskim niż z fioskim.
Językiem fioskim posługuje się około 6 milionów osób
na świecie, głównie w Finlandii, Estonii,
Norwegii (w regionie Finnmark graniczącym z Finlandią) i Rosji (w Karelii graniczącej z Finlandią).
(Porównaj: http://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_fi%C5%84ski)
W samej Finlandii mieszka ponad 5 milionów ludzi, natomiast język fioski nie jest jedynym językiem
urzędowym. Drugim urzędowym językiem jest język szwedzki, którym posługuje się około 5%
ludności. (Sprawdź w Wikipedii więcej informacji: http://pl.wikipedia.org/wiki/Finlandia)
Ogólna charakterystyka gramatyki języka fioskiego
W języku fioskim
nie ma rodzajników
(określonych, nieokreślonych), które występuję np. w języku
niemieckim (der, die, das, ein, eine) lub odpowiednika przedimków (the/a) w języku angielskim .
Nie ma rodzajów gramatycznych,
które występują np. w języku polskim (rodzaj męski, żeoski, nijaki).
Różne formy gramatyczne i wyrazy tworzy się za pomocą koocówek gramatycznych, stąd mało jest
przyimków (odpowiedników polskich w, do, od, po). Zaimki osobowe, pytania, przypuszczenia i inne
części zdania są również wyrażone w postaci
przyrostków.
Przez to mamy do czynienia często z
bardzo długimi wyrazami, np.:
talo (dom)
talossa
(w domu)
talossani (w
moim domu)
talossanikin (również
w moim domu)
puhuu (mówi)
puhuisi (mógłby
mówid)
puhuisiko? (czy
mógłby mówid?)
W języku fioskim jest
15 przypadków.
Rzeczowniki i przymiotniki odmieniają się przez przypadki.
W odmianie przez przypadki dochodzi często do zmiany spółgłosek lub ich zaniku, np.:
katu (ulica)
kadulla
(na ulicy)
Turku (miasto
Turku)
Turussa (w
Turku)
3|
Lekcja 1
Czasowniki odmieniają się przez osoby i dzielą się na 6 grup
w zależności od koocówki
bezokolicznika.
Co ułatwi naukę jest to, że w języku fioskim
nie ma czasu przyszłego,
który wyraża się za pomocą
czasu teraźniejszego. Natomiast są trzy czasy przeszłe. Zmiany w spółgłoskach również zachodzą w
czasownikach.
Wymowa fioska
Wbrew pozorom wymowa fioska nie jest taka trudna. Dobrą wiadomością jest to, że
czytamy tak, jak
piszemy.
Język fioski jest językiem fonetycznym i każda litera jest wypowiadana zawsze w ten sam
sposób.
np. ‘kone’ (maszyna) przeczytamy [kone].
Dla porównania język angielski może sprawiad większe trudności w wymowie, ponieważ niektóre
litery mogą byd wymawiane w różny sposób, np. ‘e’ w języku angielskim może byd wymówione jako
‘e’, ‘i’ lub nawet pominięte w wymowie. W języku fioskim ‘e’ jest zawsze wymawiane jako ‘e’.
Samogłoski
Polacy największe problemy mają w wymowie samogłosek. Powodem jest to, że w języku fioskim
występują inne dźwięki niż w języku polskim (ä, ö, y), długośd samogłosek może byd różna oraz
samogłoski często występują w parach zwanymi dyftongami.
Następujące samogłoski występują w języku fioskim:
a, e, i, o, u, y, ä, ö
ä
- brzmi jak dźwięk między ‘a’ i ‘e’. Aby wymówid tę głoskę należy szeroko otworzyd usta jak do „a” i
spróbowad powiedzied ‘e’. Podobna głoska występuje w angielskim wyrazie ‘cat’ lub niemieckim
‘Käse’.
ö
- między ‘o’ i ‘e’. Aby ją wymówid usta należy ułożyd jak do ‘o’ i wymówid ‘e’. Podobnie jak
niemieckim wyrazie ‘schön ’.
y
- między ‘u’ i ‘i’. Aby ją wymówid usta należy ułożyd jak do ‘u’ i wymówid ‘i’. Podobnie jak w
niemieckim wyrazie ‘für’ lub ‘hübsch’.
e
- usta są bardziej zwężone i rozciągnięte niż w języku polskiego
Samogłoski mogą byd wypowiadane krótko
(zapisywane za pomocą jednej litery)
lub długo
(zapisywane za pomocą dwóch jednakowych litery). Samogłoskę długą wymawiamy jednym ciągiem,
nie robiąc pauzy. Należy także pamiętad, że długośd samogłoski często zmienia znaczenie słowa:
4|
Lekcja 1
samogłoska krótka
a
o
u
ä
ö
y
e
i
asia
jo
uni
sä
mökki
pyhä
te
kivi
rzecz
już
sen
ty (potocznie)
domek letniskowy
święty
wy
kamieo
Aasia
joo
uuni
sää
insinööri
pyyhe
tee
kiivi
samogłoska długa
Azja
tak
piec
pogoda
inżynier
ręcznik
herbata
kiwi
Samogłoski mogą występowad w parach tzw.
dyftongach:
ai
ei
ui
oi
yi
äi
öi
au
aika
keino
kuinka
koira
lyijy
äiti
öisin
kaunis
czas
środek, metoda
jak
pies
ołów
mama
w nocy
ładny
eu
iu
ou
äy
öy
ie
uo
yö
neula
hiukset
joulu
käydä
köyhä
kieli
tuoli
syödä
igła
włosy
Boże Narodzenie
iśd
biedny
język
krzesło
jeśd
Zasada harmonii samogłosek
W języku fioskim obowiązuje zasada harmonii samogłosek. Polega to na tym, że w danym wyrazie
fioskim znajdziemy na ogół samogłoski należące do tej samej grupy, tzn. albo przednie (ä, ö, y), albo
tylne (a, o, u). Samogłoski średnie (e, i) mogą się łączyd zarówno z samogłoskami tylnymi jak i
przednimi. Innymi słowy w wyrazie zawierającym ‘ä’, ‘ö’, ’y’ nie mogą występowad samogłoski ‘a’, ‘o’,
‘u’ i na odwrót.
a o u
e i
ä ö y
Przykłady:
koulussa (w
szkole)
taksissa (w
taksówce)
kysyvät (pytają)
köyhä (biedny)
5|
Lekcja 1
Wyjątkiem od tej zasady są wyrazy złożone. Zasada harmonii samogłosek obowiązuje wtedy w jednej
części wyrazu np.:
voi (masło) +leipä (chleb) = voileipä (kanapka)
jää (lód) + kaappi (szafka) = jääkaappi (lodówka)
Spółgłoski
W porównaniu z wymową fioskich samogłosek, wymowa spółgłosek jest o wiele prostsza. Większośd
liter jest wymawiana podobnie jak w języku polskim.
Następujące spółgłoski występują w języku fioskim:
d, g, h, j, k, l, m, n, p, r, s, t, v
oraz tylko w
wyrazach obcych:
b, c, f, q, š, sh, x, z, zh, å
v
- wymawiane jak polskie w
c
– w większości przypadków jak polskie k
š, sh
- wymawia się jak polskie sz
z
- wymawiane jak ts
zh
- wymawiamy jak polskie ż
å
- wymawiane jak o
Podobnie jak samogłoski,
spółgłoski również mogą byd wypowiadane krótko
(zapisywane za
pomocą jednej litery)
lub długo
(zapisywane za pomocą dwóch jednakowych litery). Spółgłoskę długą
wymawiamy jako jedną całośd, robiąc krótką przerwę między sylabami. Długośd spółgłoski może
zmienid znaczenie słowa:
k
p
t
m
n
l
r
s
kuka
tapa
mato
lama
kana
kala
pora
käsi
spółgłoska krótka
kto
zwyczaj
robak
depresja
kurczak
ryba
wiertło
ręka
kukka
tappaa
matto
lammas
kannu
kallis
porras
kassi
spółgłoska długa
kwiat
zabijad
dywan
owca
dzbanek
drogi
schody
torba
Akcent
Akcent w języku fioskim pada zawsze na pierwszej sylabie. np. Minä asun Helsingissä.
W wyrazach złożonych każda częśd zachowuje swój akcent główny, np. sanakirja.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin