KULTURA 1963 188.pdf

(16009 KB) Pobierz

PARYŻ

Nr 6/188

1963

MIEROSZEWSKI :

WIELKA ALTERNATYWA

MIEDZIŃSKI

DROGA DO MOSKWY

M. DANILEWICZOW A :

PSIAKREW!

BILANS ZIMY W POLSCE

SPIS RZECZY

juliusz

Miero:zewski:

Aleksander Hertz:

Ad<lm Czerniawslti:

Wielka alternatywa

.....

......

Odw~edziny

Europy

(dok.)

..•.•.

PoezJa

Czesława Miłosza

.....

Kazimierz

Wierzyński:

Jan Rostworowski:

•

Wiersze

mon

a~i~i""""""""'"

..................

ARCHIWUM POLITYCZNE

Aleksander

Kawałkowski'

Londyńezyk:

Szlrice

•

Opowiadania

•

Sprawozdania

Wola

środki

........

...

K ronika

angiehka

..............

PARYŻ

Czerwiec • Juin

1963

NAj NOWSZA

HISTORIA

POLSKI

Bogusław

Mied7.iński:

Droga do Moskwy

..........

KRAJ

Paweł

Zaremba

Bilans

zimy

. . .

. .

. . .

. .

. . .

Siede"'. grzech6w i jedno

rozgrze-

Zofia Hertz:

H~z;~;e l.r~J·'~~y··················

II:

• •

•

•• ••

•••••••

106

SPRAWY

TROSKI

Adam

Nasielski:

Prze.silenie

.......

...

110

KRONIKA

KULTURALNA

Leo Lipski:

ygmunt

T urkiewiez:

Dlaezegol

.....

.......

.... .

116

ysla~JI

polskie

Londynie

121

Komunika/y:

Rozstrzygnięcie

konkursu bel-

fJ:!~g~agrod~'

'li/~~~~k~

: :

125

126

KSIĄżKI

Maria

Danilewiezowa:

Gyorgy

Gomori:

ymon

T erleeki

Psiakrew

•

. . •

. .

. . .

•

• •

l1::'l:gierska

odwifli:

......

. . . .

Kostro

exąuis"

Nadesłane

nowości'

~~da'';;~ic~~

127

139

142

147

Zb. Grabowski, Al. Kawa/kow-

ski,

B. Kaweeki, A

Korboń

sit!,

Wł

Ledóehowski,

M. Po-

bóg-Malinowska.

Wilk

K. Zdziarski

oraz T

Zaleski

Kuśnierek

Lis/y

•

Redakcji

....

.....

.. .

INSTYTUT

149

LITERACKI

ŚP. WŁ.

POBÓG-MALlNOWSKIEGO

Zbigniew Jakubski, Los Angeles, Cal. (USA) ............. .

Anonimowo (USA) ........•..........•.........•......

T yszkiewicz,

Paryż

........ .

Dr Henryk Gruber, Buenos Aires ......................... .

WPŁA

TY NA FUNDUSZ

48,08 F

23,58 ..

50,00 ..

243,76

Wielka alternatywa

Da(UlsSAwpłaty,_

zebrane przez

"D:i~n·n·ik

·P~iski:·· .~

D~t;~i~

N.N. -

dol.

2.;,

Ąndrzej

Beck

dol.

5; K.R

dk°.l.

Władysław Kło5msk.

:--

dol.

10;

Zygmunt

Żelazkow

dol.

10;

Tadeusz

Zając

dol.

.Razem dol 37

czylI

........................................... ." .. '

179,60 ..

545,04 F

Razem z

już

podanymi

wpłatami ogółem wpłynęło

....... .

8574,08 ..

WPŁA

TY NA FUNDUSZ KULTURY

Witold Domaniewski, BronxviIle, N.Y. (USA)

...........

48,08

c.P. Czuchwicki, Larges Bay, S

.A.

(Australia) po raz drugi

1~,50

Anonimowo (USA)

.................................... .

23,58 ..

Jan Bychowiec. Chicago, III (USA) po raz drugi

.......

33.50.,

Helena Perlitch,

Paryż,

po raz drugi ................... .

30,00

Henryk Stebelski, Mexico City ......................... .

244,00 ..

Witold Jan

Łukaszewski.

Irvington,

N.J.

(USA) po raz drugi

14,00 ..

Czesław

Dembski, Chicago, III. (USA)

.................

14,00 ..

DZIĘKUJEMY

Zainteresowanie jakie

wśród

Polaków

wywołał

"Wielki Plan"

de Gaulle'a - jest

zrozumiałe.

Interesuje nas

każdy

plan zachod-

ni, który przewiduje -

choćby

w dalszej

przyszłości

- odmro-

żenie

status quo

w Europie

środkowowschodniej.

Wybitnym zwolennikiem i

znawcą

"orientacji francuskiej"

na emigracji jest Aleksander

Kawałkowski,

którego

artykuł

"Kulturze" pt. "Alternatywa"

stał się

publicystycznym sukcesem

w skali

międzynarodowej.

Jak

Kawałkowski

odczytuje

ową drugą

dalszą część

"WIel-

kiego

zamysłu"

de Gaulle'a?

Według

tej interpretacji de Gaulle

uważa, że

istnieje,

względnie

powstanie w

przyszłości

możli

wość

poddania rewizji

układu

terytorialnego odziedziczonego po

ostatniej wojnie.

Oczywiście

ten, kto ów projekt rewizji wysunie

będzie musiał dysponować

zarówno

siłą

jak i

gotowością

ponie-

sienia pewnych ofiar. Rosja

wolałaby

w Europie nie

sąsiadować

bezpośrednio

z militarnymi

siłami

Ameryki. W rezultacie za

cenę

rozwiązania

Paktu Atlantyckiego i

wyjścia

Amerykanów z Euro-

Rosja

może

zgodzi

się

na wypuszczenie spod kontroli

państw

satelickich, które w jej bilansie

są pozycją niepewną

kłopotliwą.

Rosja zgodzi

się

na takie

rozwiązanie

tylko Wówczas

gdy

będzie miała pewność, że przyszła

Europa nie

będzie

anty-

rosyjska. Tylko zamiana przewodnictwa

amerykańskiego

francuskie

może ~osjanom dać

.~~

pewność.

Zjednoczone Niemcy

muszą. być oddzIelon~ ~d

ROSJI

formacją państw,

które

dziś

stanOWIą

obszar satelIckI. Restauracja

wpływów

francuskich w

tym rejonie

~uropy przypieczętuje dominującą pozycję Paryża

na kontynencIe - co w konsekwencji zapobiegnie niebezpie-

czeństwu

hegemonii niemieckiej.

Można

jeszcze

dodać

w tym miejscu,

że

za kilka lat oba

super-mocarstwa

?~d'J:. dysponowały

dostatecznym

potencjałem

nuklearnym

umozhwIaJącym

wysadzenie w powietrze naszej

planety. Wówczas bazy na terytorium

państw

obcych

staną się

Imprlm6 en France

JULIUSZ MIEROSZEWSKI

WIELKA ALTERNATYWA

zbędne.

W takiej sytuacji Pakt Atlantycki i Pakt Warszawski

stracą

swój pierwotny sens i znaczenie.

Gen. Shoup,

członek

kolegium szefów sztabu, w czasie posie-

dzenia komisji

budżetowej

Kongresu

wyraził opinię, że

pow-

szechna wojna atomowa

przyniosłaby zagładę białej

rasie. Straty

wyniosłyby

od 700 -

800

milionów zabitych.

Zachowałyby się

rezerwaty w Australii i w Nowej Zelandii. Rasy kolorowe

obję

łyby

glob a era

białego człowieka przeszłaby

do historii.

Waszyngton i Moskwa z

każdym

rokiem

będą

bardziej zainte-

resowane w utrzymaniu

status quo,

ponieważ każda

zmiana

status quo

może uruchomić

kataklizm atomowy, odmalowany

barwnie przez gen. Shoupa. W takiej sytuacji

status quo

staje

się

nie tylko fundamentem pOkoju i przetrwania

białej

rasy

lecz zyskuje

również najwyższą sankcję moralną

wszystkich

kościołów

na kuli ziemskiej.

Rozwój po tych liniach prowadzi nieuchronnie do

zamrożenia

wszystkich granic. Na zachodzie utrwala

się

przekonanie,

że

Moskwa, w

przeciwieństwie

do Pekinu, gotowa jest

zrezygnować

z mitu rewolucji

światowej

imię

pokoju i

nienaruszalności

status quo.

Łatwo

sobie

wyobrazić, że

w takich warunkach za kilka

lat gen. de Gaulle

może mieć większe możliwości

manewru poli-

tycznego

niż

prez. Kennedy. Moskwa i Waszyngton

są

unieru.

chomione w atomowym

deadlock'u

drżą

przed

każdą poważniej

szą inicjatywą,

każda poważniejsza

inicjatywa

może naruszyć

status quo

korzyść

przeciwnika.

Lecz

jeżeli

nawet

założymy, że

gen. de Gaulle

będzie miał

możliwości wysunięcia

propozycji

dotyczącej

Europy

środkowo

wschodniej - trudno sobie

wyobrazić

jak ów plan

mógłby być

w praktyce zrealizowany.

Chciałbym zaznaczyć

z naciskiem,

że

nie

polemizuję

Al.

Kawałkowskim.

Jestem

entuzjastą

jego interpretacji, ale przy

maksymalnym

wysiłku wyobraźni

nie jestem w stanie

dojrzeć

owego planu w realnych ksztahach.

Podstawowy

błąd

w cytowanym rozumowaniu polega na

tym,

że zakładamy iż

Rosja jest

już dziś

ideologicznie i rewolu-

cyjnie

wygasłym

wulkanem. De Gaulle -

według

tej interpretacji

- przyjmuje,

że

Rosja jest

de facto

przemysłowym

imperium,

które w

przyszłości

zachowa

się

podobnie jak wszystkie inne

wielkie

przemysłowe

mocarstwa.

Rosja jest zwyczajnym

przemysłowym

mocarstwem i

nie

jest zwyczajnym

przemysłowym

mocarstwem. Rosja jest zwy_

czajnym imperialistycznym mocarstwem dopóki idzie naprzód.

Lecz natychmiast

przestałaby być

zwyczajnym mocarstwem,

gdyby

zaczęła się cofać.

Anglia bez utraty twarzy

mogła zlikwidować

swoje imperium,

Francja bez uszczerbku dla swego

prestiżu mogła wycofać się

z Algierii. Lecz Chruszczow

ilekroć

porusza problem niemiecki

podkreśla

z naciskiem,

że

Rosja nigdy nie

dopuści

do upadku

socjalizmu" w NRD.

" Rewolucyjna ideologia jest

znako~tym

pahwem

maszyn~

imperialistycznej, lecz maszyna ta pOSIada

kardynalną wadę·

nie ma biegu wstecznego.

Gd b Rosja

była

zwyczajnym mocarstwem

lmpen~ l~tyCZ

y y

się wycofać

z Europy

środkowo-wschodnleJ

bez

n~:.~ ~~gk~:Sekwencji. Mogłaby ułożyć

swoje

stos~ki

pa~

~twa~i

satelickimi w nowej

płaszczyźnie

ObO~?ln~J

.kOg:J:~~

Lecz

Związek

Sowiecki nie ma tych moz IWO CI.

krajów satelickich

utworzyć

pas

państw neu~ralnych dn.rzą~y

komunistyczne

upadłyby

w tym rejonie w

przeCIągu

tygo la.. o

co dla nas jest powrotem do demokracji - dla Moskwy Jest

triumfem kontrrewolucji.

. .

Sowiety

wycofując się

~~opy

.wschodmeJ,

stra.clłyby

cC?s

niepomiernie

więcej niż

utraCIli Anglicy

wycofuJąc- Sl~

In~lil.

W takiej sytuacji

Związek

Sowiecki

poniósłby kl~skę. ldeolo~lcZ

no-polityczną,

z której

prawdopod~bn~e

ni.gdy by

Sl~

me.

POdni~ł.

Interweniu'ąc

w Budapeszcie ROSJanIe. me walczyh

o Bu a-

eszt ani

~ Węgry.

Sowiety i bez

WęgIer .by~by drug~m

m0car-

;twem

świata.

Na ulicach Budapesztu

~osJarue ~alczyh

własną

skór - o

pozycję

Moskwy w

świeCIe komurus~ycznym.

:oświęcając reżym

Ulbrichta Moskwa

uła~wlłaby

sobIe.

grę

z Niemcami. Jednak

poderwałaby równocześme. swą

pozycJę

świecie

komunistycznym. Nie

można wyłączyć,

ze Chiny

sko~

stałyby

z takiej okazji, by

rzucić klątwę

na przywódców

s<?w~ec·

kich.

Doprowadziłoby

to do

rozłamu.

i to d?

rozłamu

.wm~

Moskwy. Wyrównanie stosunków z NIemcamI -:-.

choć

wazne l

istotne - nie

przechyliłoby

szali. Saldo operaCjI

byłoby

kata-

strofalnie ujemne.

W tym

całym

problemie nie chodzi. o.

utratę teryton~.

a . .

R oSJa CIerpI n a nadml'ar terytorium' me Jego brak.

IdeologIę

'ć

komunistyczną

jako

agresywną

rewolUCyjną łatwo Je~t 'po~o

ze zdobywczym imperializmem, lecz

tru~o

dopasowa

Ją.

o. po-

kojowej koegzystencji, a

jesz~ze

trudnIej

.byłoby pOgO~lĆ Ją

o d wro t em. Ideol ogia rewolUCyjna przypomma k

przysłOWIowe

"na-

lk'

'kie bagnety".

Można

nią robIĆ

wszyst o ty o me mozna

l eons

na niej

usiąść.

Dylemat ROSJI polega na .t ' go t owa b y

a b y

~m,

na rewolucji,

.gdyb~

było

mozhwe. .

Rosja

chciałaby

z Jednej strony

być

zwyczajnym

przemysło

wym mocarstwem z bogactwem dóbr konsumpcyjnych na

wz~r

Ameryki - z drugiej

zaś

strony

chciałaby zatrzymać

umocmć

swój status super-mocarstwa, który

zawdzięcza

historycznemu

faktowi,

że

jest

stolicą światowego, wojującego

komunizmu. To

są

dwie tendencje nie do pogodzenia. "Rewizjonizm" Chruszczo-

piętnowany

przez Pekin zmierza do zabrukowania tych

sprzeczności.

"usią!ić"

Rosja znajduje

się

rozdrożu

będzie musiała wybrać

albo dalsze "uzwyczajnianie" swojego modelu

społeczno-gospo-

JULIUSZ MIEROSZ EWSK I

WIELKA ALTERNATYWA

darczego i

rezygnację

z mitu rewolucji

światowej

_ albo __

jeśli

zechce

odzyskać

prymat w

świecie

komunistycznym

będzie

musiała stać się

bardziej

pekińska niż

Pekin.

Dylemat z rosyjskiego punktu widzenia jest olbrzymi i dra-

matyczny.

Związek

Sowiecki bardzo wolno, lecz jednak stale

ewoluuje ku modelowi "normalnego"

wielko-przemysłowego

spo-

łeczeństwa.

Gdyby Rosja

była Polską,

więc państwem

bez

imperium satelickiego i bez problemów

mniejszoŚciowych

być może "odwilż" postępowałaby

nad

Newą

szybciej

niż

innych krajach komunistycznych. Lecz Rosja Sowiecka jest kra-

jem, który zamieszkuje 109

narodowości,

a jej satelickie impe-

rium

sięga

berlińską bramę brandenburską.

Dla Polaków komunizm jest tylko ustrojem, lecz dla Rosjan

jest jeszcze

"ideą jagiellońską".

Upadek idei

oznaczałby

nie tylko

liberalizację,

lecz

również

rozbicie

Związku

Sowieckich Socjalis-

tycznych Republik i upadek imperium satelickiego. Nie ma

narodu na

świecie,

który

musiałby zapłacić

tak

wysoką cenę

wolność

jak Rosjanie.

Komunizm w perspektywie Moskwy

spełnia

dwie naczelne

funkcje. Dopóki

Związek

Sowiecki jest w

możności utrzymywać

jedność

obozu

państw

"socjalistycznych'" i temu obozowi przy-

wodzić

- dopóty Rosja sowiecka jest drugim super-mocar-

stwem

świata.

Komunizm

umożliwia równocześnie

"federacyjne"

ujarzmianie 109-ciu narodów oraz

spełnia rolę

fundamentu impe-

rium satelickiego.

Czytelnik zapyta

może

w tym miejscu co to wszystko ma

wspólnego z

interpretacją

planów de Gaulle'a? Bardzo wiele.

Dopóki Rosja Sowiecka jest

Rosją Sowiecką

model 1963 r. _

wszystkie plany

dotyczące

re-organizacji Europy

środkowo

wschodniej

wiszą

w powietrzu.

Nasi pradziadowie modlili

się

wielką wojnę

ludów. My

nie chcemy wielkiej wojny ludów,

więc

o co mamy

się modlić?

sowiecko-brytyjski, który

wyrównałby

specjalny

układ

han

~wy

niedopuszczeniem do wspólnego

Anglii straty spowo

o,":~~~w zapewniłby pełne

zatrudnienie

rynku. Eksport.

OWI

wej co

wzmogłoby zdolność

konku-

rozrost produkCji

przeIIl:Y~~

h . na innych rynkach.

rencyjną

towarów brytYJS.

owiedzieć

Niemcom Za-

należałoby

w takiej

Sy~~~c~a ~o mają odpowiedź. Rzą

chodnim? Autorzy.

"Alterna~w~

luglia nie zamierza

angażować

dowi w Bonn

oŚ~la~cz~no

y.,

bro'n ch do obrony specyficz-

swojej dyplomaCJI,

plemędzy

I SI.

~tórej

to konstelacji"

nej konstelacji

państw

euroP:Js IC ,

Wielka Brytania nie jest

członkiem.

Autorzy

"Alternaty~" uważają, że

gdyby

~c~e~~~~ :r~;

tyką wystąpił rząd socJahst~czny

~~łO?y :on~i

wystąpi rząd

jaw

słabości. Jeżeli

natomiast z ta Iml p a d

brytyjską

konserwatywny

przyjmą

to wszyscy za tra

YCYJną

R l litik"

" ea

ć się

powtórzyć

Roverem, ze w

Mozemy pOCIeszy .

lan nie

rządzą

a ci co

świecie ~ngIOS~skirr ,,~I ,~t~~Yje~aJj~lna

przyczyn dla której

rządzą

ma~ą

p anow. "Anglosasom _

ponieważ

ma za-

de Gaulle

"dZiała

na nerwy

•

Dwóch uczonych z Nuffield College, Oxford _ P. Nettle

i D. Schapiro

wystąpiło

łamach

"The Observer" (21.4.63) z

prOjektem "Alternatywy" dla Wielkiej Brytanii. Przeprowadziw-

szy

nieubłaganą krytyką

polityki obecnego

rządu

autorzy cyto-

wanego

artykułu wysunęli tezę, że

kluczem do europejskiego

sezamu

są

Niemcy.

Należy uznać granicę

na Odrze i Nysie,

należy

uznać rząd

Ulbrichta i

zaoferować

wycofanie wojsk brytyjskich

z Berlina i z Niemiec zachodnich.

Zaoferować

komu? Oczywi-

ście

wszystko to

należy zaoferować

Rosji Sowieckiej. Tego ro-

dzaju oferta

stanowiłaby

pierwszy

wyłom

w zachodniej "linii

Maginota", a w konsekwencji

przesądziłaby

prawdopodobnie los

Berlina.

Autorzy

wniOSkUją

(nie bez racji),

że

Rosja

byłaby

gotowa

ustępstwa

tej miary

zapłacić poważną ceną. Ową ceną byłby

równo plany j.ak i

l~~a~~~~ać

dwojako. Zjednoczona Europa za

NATO

mozna z I WI

. ..

może zgodzić się

kilka lat, w wyniku twa!dych

nego~J~i~ie

Paktu Warszawskie-

rozwiązanie

NATO

wzamIan za

rozwlą

l' ki h NATO

można

. R .. z

państw

sate IC c

. alne

układy

handlowe

go i wycofame

Się

OSJI.

również wysprzedać indywidualn~e

za speC]

mowach dwustron-

ści

wynegocjowane w roz

R . ..

oSJą

I Inne orzy

nych. Ten typ rozwodniema

NATO

stanowiłby

stuprocentowe

zwycięstwo

sowieckie.

dkowana

Nie ulega

w~tpli~ości, że .tylkO~J~no~z~~~i:r::P~;:~ów

Zjed-

Europa

zachodm~, ciesząca SIę ~~';cia Pn~ocjacji

z Sowietami

noczonych -

nuałaby ~z~n~ec:

pJowodzenie. Tego

ideału

nie

na.

w~runkach. za~ewm:Ją ~stwa

kontynentu oraz W.

Bryt~nia

Y,.

oSIągmemy

moze mgtdneJ alcomodacji indywidualnej z blokIem

szukać będą

korzys

wschodnim.

ł'

W .

dźmy

jednak z najbardziej optymIstycznego za

<.>z~ma

. yJ

'ąc że

za kilka lat zjednoczona Europa

przezwyclęzyw-

przYJmuJ ,

. .

. gospo

szy wszystkie

~ry~y'sy

stame

SIę potęgą

zar wno w senSIe

darczym, jak I mIhtarnym.

Wracamy do punktu

wyjścia

ty.ch

rozw~żań.

<?dyby

d.zl~

Europa zachodnia

stanowiła

wzór zJednoczema,

sohdarn?śc~

siły

- jakie

byłyby

realne szanse wyzwolenia narodów satehckIch

środkami

pokojowymi? W moim przekonaniu szanse

byłyby

minimalne.

Co stanowi sprawdzian wyzwolenia? SprawdzIanu wyzwo e-

nia nie

stanowią

ani sojusze (czy odwrócenie sojuszów) am

statl1:~

neut:.;alny. Jedynym autentycznym sprawdzianem restauraCjI

Plik z chomika:

szerman103

KULTURA 1963 188.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: