KULTURA 1967 234.pdf

(15656 KB) Pobierz

vż

41234

1967

ROS4EWSKI :

EWNE

ECZY NAZWANI! PO IMIENIU

DZIAŁ-cDOKUMENTYJ:

IN I ATAK HITLERA NA ZSSR. KRY-

y BITWY • POD

OCHRONĄ

PAflsTWA

NIWER8YTET WARSZAWSKI-

SPIS

RZECZY

Zbigniew A. Jordan:

•

Paweł

Hostowiec:

Witold

Gombrowicz:

Czesław

Dobek:

Adam Czerniawski

Perspe~tywy

ewolucji marksizmu

h d

.....

Notatruk

nieśpiesznego

Fragment

dziennika

rzec

Człowiek

na czworakach········

Koniec

..........

....

..........

•

••••

0.0

•••

WIERSZE

Bogumił

Andrzejewski:

Danuta Iren

Bieńkowska

osif Brodskij

Zamach

.sta.nu

-:-

Rewolucja

Sza-

kalorudzr.

obejmują władzę

Adamie zawsze

...

Tabletki

Na horyzoncie

snó~··

·······

····

Przepowiednia .

. ...

....

Bóg na wsi

.... ::::::::

.....

...

Piosenka

...

....

.....

...

•••••••

••

•

••••••••••

Szkice

•

Opowiadania

•

Sprawozdania

PARYŻ

Kwiecień

ARCHIWUM POLITYCZNE

Juliusz

Mieroszewski:

Londyńczyk

Avril

1967

Pewne rzeczy nazwane po imieniu

Kronika angielska

...

DOKUMENTY

Michaił

Bragin:

Wołynskij:

Stalin

najazd hitlerowski na ZSSR

Kryzysy bttwy

.....

Pod

ochroną

palistwa

::::::

: ....

102

106

Michał

O RELIGII BEZ

NAMASZCZENIA

Chmielowiec'

D .

•

tvl.(!

stare

moralności

...

......

...

KRONIKA KULTURALNA

Dziesię~

"jesieni"

tv Warszawie

Komurukat

"Polonia

Technica"

KSI4.ŻKI

Jerzy

Gajek:

116

121

122

125

128

132

135

139

Michel Garder

Piotr

Wandycz:

Wacław

Iwaniuk'

Benedykt

Heyde~orn'

Maria Czapska :

Wacław

Lednicki:

książce

Jana Libracha

Dwa

wydawnictwa

.....

...

Niedoszły

polski

ba;ci

··

·····

···

··

Dwie orientacje

......

~ ~

....

. .

Sz7.a.chectwo

rodu

Mickietvic~6

MOJa

odpowiedź

Markiewi::::o~i"

Nadesłane nowości

wydawnicze

... :::

Zofia

Hertz:

Humor krajowy

...

....

........

Wydarzenia

miesiąca

KRAJ

Korson:

•

141

143

......

....

144

Grzybowski-Holm

U niwer&ytet War,,;alll,ki

...

....

1')2

158

Al.

Janta,

St.

Luh~dziecki'"

isty

do Redakcji

INSTYTUT

.......

...

LITERACKI

NOTA BIOGRAFICZNA

Bogumił

ANDRZEJEWSKI, ur. w Poznaniu

1922 G'

Poznaniu i Zakopanem.

Udział

unnazJum w

kiem w 1941. Studia anglistyki

oJ~e

kaswIatoWej. Ranny pod Tobru-

oraz

Języ

staro-nor

College, Oxf?rd;

~agisterium

w 1947. W latach

1948-~~

kiego. w. O

zalnnawstwa. ogolnego. I !dasycznego

języka

arabskiego w

Szkol~

Jl)r:ko -

t ych I Afrykanskich Uniwersytetu

Londyńskie

ow rIen-

w Afryce.

Wykładowca

(lecturer)

języków

~'h

oraz

~raca

badawcza

(1952-65). Praca badawcza w Afryce 19575u8szYDC kC w teJdzisamej Szkole.

Je.

•

- •

o torat z

'edzin

ow uszyckich

~96.2.

Od 1965, docent

(reader)

języków

kus cki

~ersytetu ~ndynskiego.

Praca badawcza w Afryce, 1966

P~'

Języku

angIelskIm drukowane w czasopismach naukowych

~acJe .~v

Włoszech,

Niemczech i Stanach Zjednoczonych' oraz trzy

ks'

ki'

:am~

ny kuszytologii. PublikacJ'e w

J'ęzyku

polski',

'Aąz

edzI-

W l

m : WIersze w

ryce'

sCzbe.. a

cząceJ,.

Mteczu Ducha, Nowej Polsce Kulturze

W~ zJ~,

czac

lor poematow

Na wszelki w

~d-k

omos-

przez

Związek

Pisarzy Polski h

wydany

1957

Londynie

i jeden z

założycieli

Al'

CC na

0Lobczyzm~. Członek

Rady KIerowniczej

nca

entre

ndyme

S::::t?

Wr:-

Perspektywy

ew~lucii

marksizmu

"Marksizm" jest

słowem

wieloznacznym,

gdyż posługujemy

się

nim na oznaczenie co najmniej trzech

różnych

rzeczy. Mówi-

my o

marksiźmie mając

myśli

idee

poglądy

Marksa w po-

dobny sposób w jaki mówimy o

saint-simoniźrnie

lub proudho-

niźmie mając

myśli

idee i

poglądy

Saint-Simona lub Proudho-

na. Tak rozumiany marksizm

nazwać można

marksizmem histo-

rycznym.

Chociaż istnieją trudności

int~rpretacji

lub rozumie-

niu

poglądów

Marksa z powodu

niejasności

jego stylu lub

poję

ciowych

zawiłości

i kompetentny badacz nie ma

trudności

w od-

różnieniu

autentycznej

zawartości

tej

myślowej

konstrukcji od

interpretacyjnych zmian,

uzupełnień

zniekształceń

wprowadzo-

nych

później cudzą ręką.

Oprócz marksizmu historycznego mamy liczne

odmiany

marksizmu interpretatorów. Przez marksizm lub marksizmy in-

terpretatorów rozumiem te

różne

wersje marksizmu historyczne-

go, które

zaczęły się pojawiać

pod koniec

ubiegłego

wieku jako

próby zastosowania nauki Marksa w interpretacji nowych his-

torycznych

wydarzeń

i tendencji

społecznych

Marksizm inter-

pretatorów

był najczęściej dziełem

ludzi czynu, którzy

przekształ

cali

naukę

Marksa w program

działania mającego

na celu

cał

kowitą zmianę

politycznej i

społecznej rzeczywistości. Biorąc

pod

uwagę, iż

marksizm interpretatorów

miał

oku

cele prak-

tyczne raczej

aniżeli

teoretyczne,

zmierzał

przekształcenia

świata

raczej

niż

do jego zrozumienia,

słuszną

jest

rzeczą nazwać

marksistowską ideologią.

Wreszcie marksizmem nazywa

się

programy polityczne partii

komunistycznych oraz deklaracje ideowe ruchów

społecznych,

które

odwołują się bądź

do historycznego marksizmu

bądź

jednej z jego ideologicznych wersji oraz

przyjmują ją

jako pod-

stawę

praktycznego

działania

światopoglądowej

orientacji. Dla

odróżnienia

od marksizmu historycznego i ideologicznego

będę

nazywał

marksizmem praktycznym.

WPŁATY

FUNDUSZ

"KULTURY"

Peter Raina, Berlin

Czesław

Borowicz,

Bu~~~~ 'A~'e~

.......

...

.....

......

Barski, Argentyna

....

.. .

Edmund. Januszkiewicz:

100,00

F. 245,00

58,00

24,50

14,60

•

.~~~~~.

C~~~: '~~~.' ·(·~S~)

:::::::

F. StroClak, Park Ridge,

III.

(USA), po raz szósty .

.....

•

OD REDAKCJI

DZIJ:;KUJEMY

A~~cilfbyśmy

miarę możliwości publikować

w "ZESZY-

IST~RYCZNYCH"

bibliografię ważniejszych

opraco-

ba:;

artyku.łow, d~!yczą~ych naj?o~szej ~is:orii

'pols.ki. Nie

ę.ą

stame

śledztc całe!

prasy swzatowel (,ak

rowmeż

pism

emtg!'acYl wschodnioeuro,pejskich z

prasą rosyjską włącznie)

pro~my n~szych

Czytelników o pomoc

nadsyłanie

wycinków.

wyr;;AawRZzamy

również prośbę

nadsyłanie materiałów

działu

ENIA

MIESIĄ.CA"

na adres:

KORSON,

112, Meadvale Road,

LONDON, W.5.

Grande Bretagne.

<".

Imprime en France

ZBIGNIEW A. JORDAN

PERSPEKTYWY EWOLUCJI MARKSIZMU

Jasną

jest

rzeczą,

i.ż

~i~dzy !de.ologi~ marksistowską

i mark-

slzm.em.

prakt!czn~m

IstnieJ~ b.hs~e

~Iązki

że oddziałują

one

~':'-

sIebIe

~zaJemme.

IdeologIa I?spITUJ.e i

uza~adnia politykę

par-

tn komunIstycznych, ale z koleI

dośwladczerua

polityczne

często

prowadz~

.ide<;>~ogiczbyc~

rewizji. W pewnych

okresach

wy-

da~,~ć SIę.

mo ze,

.t~ wzaJemn~ oddziaływanie

"teorii" i "prak-

tykI

?staJ~ ca~oWIcle

..IdeologIa zastyga w

kształcie

niezmien-

nym I

~taJe SIę kate~hizmem:

Tak

się

rzeczy pozornie

miały

w okreSIe tzw. kultu Jednostki, ale nawet wówczas stalinowska

ort,od?k~ja przechodziła

różne

koleje,

gdyż

pod naporem wyma-

gan . zycla

n~dawała ró~nobrzmiącym

ideologicznym

sformuło

waruom

~reśc

rzeczywIstości różną.

Jak wIadomo, od tego czasu

nastąpiły

wielkie zmiany. Dogma-

t?,zm, .tzn.

bez~rytyczny

stosunek do ideologicznych

przesłanek,

fIguruje

ob~~rue wy.so~o

liście "błędów

wypaczeń

minio-

nego okresu

Potępl.erue

dogmatyzmu

niewątpliwie

oznacza po-

~zątek

?owego

.rozdzlału

we wzajemnych stosunkach marksizmu

I~eol?gl~zneg~

pra~tycz-?-ego. Po~staje

związku

z tym pyta-

rue,

Ja~le mozh~oś~1

kryJe

w sob.le

przyszłość.

Czy

wstrząs

jaki

nas!ąplł

śmler~1

Stalina

był

Jednorazowym ideologicznym i

poh~y~zn~~ dośwl~dczeniem, ~o

którym

nastąpi

nowy okres

st~blhza~Jl.

c.zy

t~z był

to moze

początek długiego

procesu ko-

leJn~ch

I wzaJemrue

warunkujących się

zmian politycznych, eko-

nomIcznych,

społecznych

i ideologicznych, które ostatecznie prze-

k~ztałcą. ~ały obsza.~

p.od

~ami

Rosji Sowieckiej w stopniu

rue,

Il!ruełszym.

aruzeb

stało SIę

to w

następstwie

Rewolucji

Pazdzler::tikoweJ?, Moim zadaniem jest

zająć się tą drugą

alter-

natywą

I omóWIC SZanse ewolucji ideologii marksistowskiej.

Tło

historyczne dzisiejszych perspektyw

Wbrew

k?nw~ncj.onalnej mądrości,

historia nie jest

magistra

vztae.

Ale

hi~tona J~st. nauczycielką

rozumienia

życia.

Pozwala

dostrzec

dO~llosłość

kl~runek

szybko

przemijających wydarzeń,

.których

]~~teśm?, uW.lkłani

oraz dostarcza orientacji w ocenie

r<;>znych

mozhwoścl, ró~n?,c~ a~t~rnatyw

rozwojowych potencjal-

ru~ ~awartych.

w .terazrueJszoscI.

tej przyczyny warto jest

zWIęzle nakreślić hi~torycz?e tło

początki

problemów

stojących

przed

wsp~czesną Ideolo~ą. ma:~sistowską.

Wspomruałem

o tym,

IstrueJe wiele interpretacji historycz-

nego J?arksizmu. i

że i~h li~zba st.~le.

wzrasta. Tak np.

jedną

ostatruch

markSIstowskich Ideologu Jest odkrycie tak zwanego

,,~odego

Marksa",

Marksa-egzystencjalistę,

Marksa-oswobodzi-

CIela ?d wszelkiej alienacji. Mamy

.rówrueż współczesny

neo-

m~rkslzm,

reprezentowany przez

t~klch

pisarzy jak C. Wright

MIlls,

Sartre, Bloch lub

KołakowskI.

Neo-marksizm jest ruchem

?granlczonym do

kręgu

intelektualistów, których zna, rozumie

I czyta bardzo niewielu ludzi.

Chociaż

nie jest on pozbawiony

znaczenia,

gdyż

uderza w podstawy ustalonego

porządku,

dos tar-

cza nowych idej i otwiera nowe perspektywy, rola

współ~zesneg~

neo-marksizmu ograniczona jest do funkcji krytycznych I do roh

społecznego

sumienia.

źródeł porażek,

konfliktów i

napięć

współczesnym

prak-

tycznym

marksiźmie należy szukać

odległej przeszłości,

w spo-

rach

dotyczących środków,

jakie

prowadzą

najszybciej lu? naj:

skuteczniej do

społeczeństwa

socjalistycznego. Historyczrue naJ-

ważniejsze

ideologie marksistowskie

powstały wokół

sporów tego

właśnie

typu. W

szczególności

dwie debaty

dotyczące środków

realizacji socjalizmu

pozostawiły trwałe ślady

w historii i za-

ważyły decydująco

na rozwoju

wydarzeń

końca

pierwszej woj-

światowej. Pierwszą

z nich

była

walka z rewizjonizmem Bern-

steina w Socjaldemokratycznej Partii Niemiec, a

drugą

- walka

z rewizjonizmem Lenina w Rosyjskiej Partii Socjaldemokratycz-

nej. Jak wiadomo, pierwsza

toczyła się

o to, czy

n,:,-jwłaściws~ą

metodą

budowy socjalizmu jest reformizm czy tez rewolUCJa.

W drugiej spór

był

pozornie

całkowicie

teoretyczny i oderwany od

życia. Chodziło

o to, która interpretacja Marksa, wolontaryst.ycz-

na lub deterministyczna, jest poprawna i zgodna z duchem

Jeg~

nauki.

Chociaż

Bernstein i Lenin ponosili

porażki

w teoretyczne]

dyskusji, ich punkt widzenia

zwyciężył

w praktyce.

Bernstein

był

pierwszym

marksistą,

który

dostrzegł, iż

roz-

wój

wydarzeń

w Anglii, Francji i w Niemczech nie

potwierdził

przewidywań

Marksa

dotyczących

przemian systemu kapitalis-

tycznego. System kapitalistyczny nie

zmierzał

do katastrofy; nie

prowadził

wzrastającego zubożenia

klas

pracujących;

nie wy-

magał wzmożonej

eksploatacji robotników dla utrzymania zysku

kapitalisty. System kapitalistyczny

uchronił się

katastrofy

gdyż, mówiąc językiem

Marksa,

zdołał

stale

rozwij,:,-ć ~iły

pro:-

dukcyjne. Marks

widział

jasno,

iż

w ramach kapltahstyczneJ

orgaruzacji produkcji

następował

szybki wzrost ekonomiczny, ale

przypuszczał, iż

jest to faza

przejściowa

po której

sprzeczności

kapitalistycznej produkcji

zwolnią

proces wzrostu i wreszcie ca-

łkowicie

uniemożliwią.

Wbrew tym oczekiwaniom - pod ko-

niec

życia

sam Engels

dostrzegł błędność przewidyw~ń

.Marksa

siły

produkcyjne kapitalizmu stale

rosły

a wraz z nImI wzras-

tał

dostatek, z którego

korzystały również

klasy

pracujące.

Bern-

stein

wyciągnął

z tego wniosek,

iż

socjalizm nie.

był

stanem

s~o

łecznym,

który przychodzi nieuniknienie w wyruku

ś!epego. ~Ia

łania sił,

nad którymi ludzie nie

posiadają

kontr<;>li.

Soc]a~1ZJn

jest

ideałem,

jaki

osiągnąć może zbioro~, zorga:llz.ow~y

I so-

lidarny

wysiłek

klasy robotniczej. Jako

Ideał

SOCjalizm Jest ce-

lem, do którego droga prowadzi przez

nieustanną walkę

o po-

prawę

warunków pracy i

płacy,

wzrastającą miarę równości

sprawiedliwości,

humanizację

wszystkich

stos~ów społec~

nych. Rewizjonizm Bernsteina

był pierw~zym doruo~~

ogru-

wem od rewolucyjnego socjalizmu XIX WIeku do socJahzmu de-

mokratycznego naszych czasów.

Rewizjonizm Lenina nie

dotyczył środków

realizacji socjaliz-

mu, ale

środków

zdobycia

władzy.

Marks nigdy nie

był

wyznaw-

cą

ZBIGNIEW A. JORDAN

PERSPEKTYWY EWOLUCJI MARKSIZMU

tezy o

bezużyteczności

politycznego

działania

i przypisywanie

~u.

te.go

po~lą~~,

jak

się

nieraz czyni, jest

rzeczą absurdalną,

Je~b SI~ zw~,

Marks

P?świę~ił znaczną część życia działalno

ŚCI

polItyczneJ. Marks

był

JedynIe przekonany,

iż

skuteczna dzia-

łalność

polityczna musi

opierać się

na ludzkiej sile materialnej

która z kolei jest wytworem

społecznym,

a jako wytwór

społecz~

ny poza

zasięgiem

ludzkiej interwencji. Z tej przyczyny

działanie

polityczne,

jeśli

być

skuteczne i

prowadzić

do zamierzonych

skutków, musi zawsze

brać

pod

uwagę okoliczności społeczne.

W tym i w tym tylko sensie Marks

podporządkował politykę

~konomic~

uznawał nadrzę~ość

procesów

społ~c~ych

nad po-

lItycznymI. Woluntaryzm Lemna

polegał

na reWIZJi tej

właśnie

tezy Marksa.

Odrzucił

nadrzędność

procesów

społecznych

nad

politycznymi i w historycznej ewolucji

społeczeństw

ku socja-

lizmowi

podporządkował ekonomikę

polityce. Zdyscyplinowana

organizacja rewolucjonistów jest w stanie

stworzyć materialną

siłę ludzką, ~

k!órej

pomocą

zdobywa

władzę,

zdobyciu

władzy

organIzuJe

bazę ekonomiczną

swego

własnego

istnienia

i budowy socjalizmu.

. Ta

.wolun~arystyc~?a

interpretacja Marksa

była podstawą

dzIałama

Lemna. ROSJI

przyniosła rewolucję

a partii Lenina

wła

d~ę

~os}i,

ale nie

zapewniła

oczekiwanych sukcesów w budo-

w,Ie SOCJalIzmu. Partie komunistyczne w krajach bloku sowiec-

k~ego dokonały w~zystkich

zmian, jakie

miały nastąpić

w wy_

mku

"wy~łaszczema wywłaszczycieli": zniosły własność

prywat-

ną ~rodko~

produkcji i przywileje dawnych klas

posiadających,

upanst.',vowIły

wszystkie dziedziny

życia

ekonomicznego, upow-

szechmły dostęp

wykształcenia

wprowadziły

szeroko rozbu-

~ow~y

system

,świadczeń społecznych.

Ale formacje

społeczne

panstwowe, ktore

powstały

w wyniku odgórnej rewolucji, nie

nabrały

cech

:,p.ołeczeństw

socjalistycznych. Nawet

jeśli

pominie-

my okres stalImzmu z jego

długą listą "błędów

wypaczeń",

tak

zwane

społeczeństwa

socjalistyczne pod niejednym

względem

po-

dobne

są

społeczeństw

kapitalistycznych, jakie Marks

miał

przed oczyma gdy

pisał Kapitał. Człowiek

jest w nich nadal isto-

tą \vyzyskiwaną, poniżoną

ujarzmioną,

przedmiotem a nie oso-

bą, zależną o~ arbitra~ych

decyzji uprzywilejowanej elity

wła

dzy.

J~k

to n.ledawno

pIsał

Adam Schaff w swej

głośnej książce

Markslzm a Jednostka ludzka,

aparat przymusu nie obumiera w

społeczeństwach

socjalistycznych. Przemoc istnieje nadal i pozba-

~ia jednostkę

jej praw obywatelskich, unicestwia jej pragnienia

I nadzieje, wymaga

ślepego posłuszeństwa

i pozbawia prawa do

samodzielnego.

myślenia

.. Wl;>rew zapowiedziom nie

znikają

klasy

społeczne,

gdyz

odradzają SIę

pod

nową postacią.

Powstaje nowa

warstwa ludzi uprzywilejowanych, przekonanych o swej nieomyl-

ności,

którzy

utożsamiają własne

interesy z dobrem ogólnym

a przeto nie

znoszą żadnej

krytyki i

przeciwstawiają się

wszelkiej

zmianie,

gdyż może

ona

naruszyć

ich stan posiadania.

Jednym z

następstw podporządkowania

ekonomiki polityce

jest

polimorficzność

i policentryzm praktycznego marksizmu.

Rozwój

sił

produkcyjnych jest

wielkością wymierzalną

Istnieć

mogą różnice zdań

w jaki sposób najlepiej

wymierzyć

proces

ekonomicznego wzrostu, ale zastosowanie uzgodnionej metody

pomiaru prowadzi do tego samego rezultatu, w granicach

dopu~z

czalnego

błędu, niezależnie

od tego kto

tę metodę zast~~uJ~.

Jeżeli

kryterium

postępu

w budowie socjalizmu jest rozwoJ

SIł

wytwórczych, a tego sprawdzianu nie

można pominąć

nawet

jeśli się

go traktuje jako sprawdzian

cząstkowy, pos.tęp

w bud?"

wie socjalizmu posiada

określone

fazy, które mozna

określić

w oparciu o obiektywne kryteria. Natomiast

jeśli

procesy

społecz

ne i ekonomiczne

podporządkowane są

polityce, proces budowy

socjalizmu jest wyznaczony przez

decyzję polityczną,

do której

obiektywnych kryteriów oceny

zastosować

nie

można. Dró~

socjalizmu jest wówczas tyle ile istnieje

odrębnych

ocen polItycz-

nej sytuacji oraz politycznych decyzji. Ich wady

zalety

są

?ce-

niane w sposób mniej lub bardziej dowolny. NIe ma bOWIem

sposobu bezstronnego uzgodnienia

różnic

opinii, które nie .do-

tyczl! faktów, a ich interpretacji uWarunkowanyc? prz.ez od.J;nien:

ne skale

wartości.

Gdy

zabrakło wszechwładnej ręki

Stalina I

nikt nie

zdołał zająć

jego miejsca w

całym

obozie komunistycz-

nym, woluntarystyczna ideologia Lenina

spow?dowała r.ozpa~a

nie

się

pozornie jednolitego bloku,

doprowadZIła

do polImorfiz-

mu praktycznego marksizmu,

stała się źródłem

wielkich

różnic

programowych

między

partiami w Rosji Sowieckiej, Chinach,

państwach

komunistycznych Azji i Europy, oraz w partiach ko-

munistycznych w

świecie

demokratycznym. Wreszcie, ideologia

Lenina jest

bazą

policentryzmu w stosunkach

między

partiami

komunistycznymi.

Praktyczny marksizm oparty o

woluntarystyczną ideologię

Lenina

stanął

przed licznymi

niebezpieczeństwami,

z których

wielu nie

zdołał uniknąć.

Po pierwsze,

istniała możliwość, k~órą

Trocki bardzo

wcześnie przewidział, iż

dyktatura proletarIatu

przekształci się

dyktaturę

partii nad

proleta~iatem

demo~ra

tyczny centralizm partii we

wła~ę absolu!ną ~ednego ~złoWIeka

nad

partią.

Przewidywanie TrockIego

spełniło SIę

pełnI

okr~

sie "kultu jednostki", a "kult jednostki", jak wiadomo,

stał S.lę

"stylem

myślenia

działania

wszystkich

społeczeństw ~omums

tycznych".

Mówiąc

inaczej, stalinizm jest

formą polItyczne~?

ustroju, która wyrasta z leninowskiej woluntarystycz,nej ideologu:

Jak to

pięknie

Camus

powiedział,

woluntaryzm Lenma prowadzI

do tego,

iż

wola

władzy

zajmuje miejsce pragnienia sprawiedli-

wości społecznej

a rewolucyjne zamierzenia budowy socjalistycz-

nego

społeczeństwa przekształcają się

rywaliza~ję

el.ity

rzą~ą

cej o

korzyści

i przywileje

władzy.

Ta degeneracja

el~ty

WY?Ika

z systemu

rządzenia

i stanowi szczególny

pr~ypade.k te~. praWIdło

wości, jaką

Lord Acton

wykrył

w wydarzemach. hIStOru: wszelka

władza

deprawuje, a

władza

absolutna depraWUje w sposób abso-

lutny. W warunkach, w których wola

władzy. z~jmuje miejs~e

woli

sprawiedliwości społecznej

budowa SOCjalizmu przestaje

się różnić

od procesu jaki Marks

określił

mianem "pierwotnej

Plik z chomika:

szerman103

KULTURA 1967 234.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: