Handout - ból.pdf

(257 KB) Pobierz
PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY BÓLU
Ból
– subiektywne, czuciowe i emocjonalne doznanie dyskomfortu towarzyszące rzeczywistemu lub potencjalnemu uszkodzeniu
tkanki.
Funkcja bólu
– doznanie bólu jest sygnałem ostrzegawczym przed grożącym organizmowi niebezpieczeństwem (uszkodzeniem
tkanek), pochodzącym z jego wnętrza (np. bóle wieńcowe) lub z zewnątrz (np. ból przy dotknięciu czegoś gorącego).
Ból jest jednym z najistotniejszych problemów zdrowotnych
– około 80% wszystkich wizyt lekarskich ma związek z
dolegliwościami bólowymi; spośród próśb formułowanych przez pacjentów wobec personelu medycznego na pierwszy plan wysuwa
się prośba o złagodzenie odczuwanego bólu.
Sposoby pomiaru bólu:
pomiar oparty na relacjach subiektywnych – opis doświadczenia bólu udzielony przez pacjenta pozwala poznać
jego źródło, intensywność i charakter (nikt poza samą osobą cierpiącą nie ma wglądu w naturę odczuwanego
przez nią bólu); do oceny subiektywnego odczucia bólu stosuje się skale analogowe (poziome osie, podziałki) i
opisowe (kwestionariusz bólu McGilla-Melzacka);
pomiar oparty na obserwacji zachowań bólowych – obserwacja behawioralnych, zewnętrznych manifestacji
doświadczenia bólu: 1. zaburzenia ruchowe lub postawy (np. utykanie, skulenie, napięcie mięśni), 2. wyrażanie
negatywnych emocji (np. wybuchy gniewu, rozdrażnienie), 3. werbalne i niewerbalne wyrażanie dyskomfortu (np.
krzyk, grymas na twarzy), 4. ograniczenie aktywności (np. unikanie chodzenia przy bólu kolana);
pomiar oparty na wskaźnikach fizjologicznych – stopień napięcia mięśniowego, pomiar tętna, pomiar oporności
elektrycznej skóry, zmiany aktywności mózgu (EEG, techniki neuroobrazowania), stężenie hormonów stresu we
krwi.
Rola czynników psychospołecznych w doświadczaniu bólu:
przekonania i normy społeczne – choć mechanizmy fizjologiczne bólu funkcjonują u wszystkich ludzi tak samo, to
określone przekonania i normy mogą wpływać na zmianę sposobu jego doświadczania np. „mężczyzna musi być
dzielny wobec bólu, a kobieta ma prawo okazywać cierpienie”, „po operacji musi boleć”, „leki przeciwbólowe
szkodzą i uzależniają” itd.
poprzednie doświadczenia – percepcja bólu jest kształtowana doświadczeniami z dzieciństwa – np. jeśli ktoś miał
negatywne doznania związane z leczeniem stomatologicznym, to w przyszłości w podobnych sytuacjach będzie
oczekiwał wystąpienia bólu (antycypacja bólu); próg doświadczania bólu rośnie wraz z wiekiem i ma ścisły
związek z przebiegiem rozwoju poznawczego i emocjonalnego;
stres – codzienne stresory i ważne wydarzenia życiowe zwiększają intensywność dolegliwości bólowych,
prawdopodobnie poprzez wzrost poziomu lęku, który prowadzi do długotrwałego napięcia mięśniowego
nasilającego odczuwanie bólu;
lęk – związek lęku i stresu jest tak silny, że często trudno stwierdzić czy pacjent bardziej się boi, czy bardziej go
boli; badania wskazują na istnienie ogólnej zależności liniowej: im większy lęk, tym większy ból, im większy ból,
tym większy lęk; jeśli lęk i ból mają tę samą przyczynę (np. wizyta u dentysty) to wzajemnie nasilają swe
działanie; jeśli natomiast źródło lęku jest niezależne od bólu (np. zagrożenie życia, ekstremalny stres) to może
ono skutecznie zablokować odczuwanie bólu;
depresja – utrzymujący się stan obniżonego nastroju i kliniczna postać depresji sprzyja powstawaniu dolegliwości
somatycznych, także bólowych; długotrwałe odczuwanie bólu może doprowadzić do obniżenia nastroju i depresji;
percepcja bólu – ocena poznawcza bólu może mieć duży wpływ na intensywność jego doznawania; w jednym z
badań stwierdzono, że żołnierze odnoszący poważne rany na froncie po trafieniu do szpitala prawie nie skarżyli się
na ból (bo cieszyli się, że żyją i nie muszą dalej walczyć), natomiast cywilni pacjenci oddziałów chirurgicznych
mimo niezbyt rozległych obrażeń zgłaszali silne dolegliwości bólowe (odbierali bowiem swoje operacje jako
nieprzyjemne i przytłaczające, choć niezbędne);
poczucie kontroli i samoskuteczności – poczucie sprawowania osobistej kontroli nad chorobą i bólem oraz
wewnętrzne przekonanie, że potrafimy sobie z nimi poradzić redukuje stres i zapobiega biernemu poddawaniu się
dolegliwościom – dzięki temu podejmuje się aktywne działania mające na celu złagodzenie bólu;
koncentracja uwagi i zaangażowanie w działanie – skupienie uwagi na absorbujących czynnościach (np. oglądanie
pasjonującego filmu albo gra w piłkę w ważnym dla siebie meczu) sprawia, że odczuwanie bólu jest mniej
intensywne a nawet może pozostać zupełnie niezauważone; koncentracja uwagi na bodźcu bólowym zwiększa
odczucie bólu; ból często nasila się nocą, gdyż pacjent nie podejmuje aktywności i nie działają dystraktory.
Materiały dydaktyczne dla studentów I roku Ratownictwa Medycznego, rok akademicki 2011/2012. Opracowanie: mgr Agnieszka Dziurowicz-Kozłowska, Zakład
Psychologii Medycznej WUM. Na podstawie Bishop, G.D. (2000).
Psychologia zdrowia.
Wrocław: Wydawnictwo Astrum, s. 505-542.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin