nacjonalizmow_rozne_oblicza.pdf

(456 KB) Pobierz
SPIS TREśCI
Bogumił Grott,
Nacjonalizmy jako problem badawczy we współczesnej Polsce
(zamiast wstępu)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Jacek Bartyzel,
Pojęcie, geneza i próba systematyki głównych typów
nacjonalizmu
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Bogumił Grott,
Światopoglądowe aspekty polskiego nacjonalizmu
. . . . . . . . . . . .
49
Lech Twardowski,
O miejsce dla Boga. Dyskusje wokół książki Zygmunta
Wasilewskiego „O życiu i katastrofach cywilizacji narodowej” w latach
1920–1921
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Aneta Dawidowicz,
Liberalizm jako zagrożenie narodu w poglądach wczesnej
endecji
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Mieczysław Ryba,
Polski obóz narodowo-demokratyczny w okresie
międzywojennym wobec innych narodów. Podstawy ideowe
. . . . . . . . . . . . . 107
Bogumił Grott,
Od „totalizmu katolickiego” do „monoidei”.
Czy w II Rzeczypospolitej zanosiło się na ustrój totalny?
. . . . . . . . . . . . . . . . 117
Rafał Łętocha,
„Imperium gdy powstanie to tylko z naszej krwi”. Andrzej
Trzebiński – między nacjonalizmem, uniwersalizmem i imperializmem
. . . . . 131
Rafał Łętocha,
Naród, nacjonalizm, kultura w publicystyce Stanisława
Piaseckiego
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Przemysław Bibik,
Polscy narodowcy jako ofiary KL Auschwitz
. . . . . . . . . . . . . 153
Bogumił Grott,
Europa „jednoczona po polsku”, czyli Adama
Doboszyńskiego idea „wielkiego narodu” jako próba przezwyciężenia
egoizmów etnicznych
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Jarosław Tomasiewicz,
Narodowe Odrodzenie Polski i jego wizja
„Katolickiego Państwa Narodu Polskiego” jako uwspółcześniona wersja
narodowego radykalizmu
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Jarosław Tomasiewicz,
Polska Wspólnota Narodowa – Polskie Stronnictwo
Narodowe jako przykład nacjonalizmu świeckiego we współczesnej
Polsce
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Jarosław Tomasiewicz,
Rasa przeciw narodowi. Rasizm a nacjonalizm
– uzupełnianie się czy wykluczanie?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
Bogumił Grott,
Nacjonalizm Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów
jako faszyzm
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
8
Spis treści
Bogumił Grott,
Nacjonalizm ukraiński w Cerkwi greckokatolickiej i jego
praktyka dyskryminacji Polaków i polskości w latach II Rzeczypospolitej
. .
Bogumił Grott,
„Ojczysta Ukraińska Narodowa Wiara” jako nacjonalistyczny
ruch neopogański
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rafał Opulski,
Niemiecki narodowy socjalizm jako religia polityczna. Obrzędy
nazizmu i ich funkcje formacyjne
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Olgierd Grott,
W imię aryjskiego „nadnarodu”. Infiltracja międzynarodowego
neonazizmu we współczesnej Polsce jako nowa forma germanizacji
i dechrystianizacji przez afirmację III Rzeszy
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adam Wielomski,
Charles Maurras wobec protestantyzmu
. . . . . . . . . . . . . . . .
Adam Wielomski,
Francuski Front Narodowy a kwestia religijna
. . . . . . . . . . .
Joachim Diec,
Główne nurty nacjonalizmu rosyjskiego
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Joachim Diec,
„Naszyści” – ruch nacjonalistyczny na zamówienie
. . . . . . . . . . .
Wiesław Bator,
Nacjonalizm węgierski – zarys problemu
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Marcin Rzepka,
Nacjonalizm perski a polityka językowa w Iranie w okresie
panowania dynastii Pahlawich
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Joanna Bocheńska,
Między nadzieją jedności a doświadczaniem różnorodności.
Ewolucja kurdyjskiej tożsamości narodowej w XX wieku
. . . . . . . . . . . . . . . .
Katarzyna Starecka,
Problem rozdziału religii od państwa jako wyraz tendencji
do przezwyciężenia japońskiego nacjonalizmu po II wojnie światowej
. . . . .
Marek Mariusz Tytko,
Koncepcje pedagogiki kultury narodowej wobec kultur
mniejszości narodowych i kultur innych narodów
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bogumił Grott,
Wiktor Poliszczuk – zmarły badacz nacjonalizmu
ukraińskiego
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
269
285
295
311
329
339
349
379
385
445
461
489
515
529
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535
Noty o autorach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587
Indeks nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593
Summary: The Various Faces of Nationalism – Politics, Religion, and Ethos . . . 609
9
B
ogumił
g
rott
NACJONALIZMy JAKO PROBLEM BADAWCZy
WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE
(ZAMIAST WSTęPU)
Wszędzie tam, gdzie bezwzględny liberalizm
dochodzi do stanowczej przewagi, następuje
stopniowa likwidacja narodu, jego typu i in-
dywidualności
Zygmunt Balicki
Temat nacjonalizmu bez wątpienia jest uwikłany w spór ideologiczny, jaki daje się
obserwować w Polsce po załamaniu się systemu komunistycznego w 1989 roku. Spór
ten, podobnie jak i wiele innych zjawisk, można oczywiście różnie interpretować, ak-
centując jako najważniejsze takie lub inne jego aspekty. Jeszcze w początkach naszej
transformacji katolicki publicysta Jan Maria Jackowski w swojej książce o wymow-
nym tytule
Bitwa o Polskę
tak opisał istniejącą wówczas w naszym kraju sytuację
w świecie idei i wartości: „Ledwie wychodzimy z komunizmu, a narzuca się nam de-
moliberalizm jako nową wersję totalitaryzmu, laickość jako wyraz zachodniej kon-
cepcji nowoczesności, wolność od Chrystusa jako przejaw neopogańskiej religii pań-
stwa neutralnego światopoglądowo” (Jackowski 1993: 134)
1
.
Tu niejeden czytelnik, indoktrynowany poglądami na temat nacjonalizmu funk-
cjonującymi w minionej epoce, może zapyta: a jak się ma ta opinia do nurtu ideolo-
gicznego będącego przedmiotem zainteresowania niniejszej książki? Okazuje się jed-
nak, że te dwie sprawy się ze sobą wiążą! Wypowiedź Jackowskiego dotyczy bo-
wiem, i to w sposób dość bliski, nacjonalizmu polskiego, jako formacji co najmniej
od lat dwudziestych ubiegłego wieku odwołującej się do wartości katolickich, a w la-
tach poprzedzających drugą wojnę światową głoszącej ideę budowy „Katolickiego
Państwa Narodu Polskiego” (por. Nowosad 1938; Nowosad 1939). W ten sposób na-
cjonalizm polski stanął na pozycjach wyraźnie krytycznych w stosunku do całej cy-
wilizacji nowoczesnego kapitalizmu i liberalizmu, co znalazło także swój zapis
Autor jest znanym publicystą i politykiem. Wydał ponadto szereg książek dotyczących polskiej
współczesności:
Labirynt złudzeń
(1997),
Wyrok na Boga
(1997),
Do zwycięstwa
(1997),
Usłyszeć głos lu-
dzi
(2001),
Drogi i bezdroża III Rzeczypospolitej
(2004),
Polska w globalnej sieci
(2005),
Czas rodzin
(2007).
1
10
Bogumił Grott
w podstawowych tekstach ideologicznych ówczesnego obozu narodowego. „Demoli-
beralizm” stał się więc w tym środowisku jednym z głównych wrogów i miał zostać
zastąpiony przyszłościową wizją stosunków „neomediewalnych” czerpiących natchnie-
nie z epoki chrześcijańskiego średniowiecza. Wizja ta miała charakter tradycjonali-
styczno-katolicki, a nawet i fundamentalistyczny (Motak 2002: 57). Mówiono o „cywi-
lizacji łacińskiej” lub „rzymskiej”. Nacjonalizm polski został w nią wpisany i sprowa-
dzony do roli jej lokalnej mutacji. Ulokowawszy się od samych początków swego
istnienia po stronie wrogów liberalizmu
2
, wraz z ekspansją po roku 1989 w Polsce tego
ostatniego nacjonalizm znalazł się pod obstrzałem skrajnych zwolenników liberalizmu.
Ponadto, co również zauważa Jackowski, główni luminarze naszego liberalizmu mają
wizję świata bliską „postkomunistycznej mentalności” (Jackowski 1993: 151). Tego
zdania, jak zobaczymy poniżej, są również i inni komentatorzy współczesnej rzeczywi-
stości polskiej. Wizja ta kształtuje nastroje niesprzyjające chłodnym rozważaniom
o wielu sprawach związanych z nowszą historią i teraźniejszością. Wśród nich nacjona-
lizm zajmuje jedno z głównych miejsc. Nawyki myślowe z poprzedniej epoki wzmoc-
nione pierwiastkami skrajnego liberalizmu, które sugerują daleko posunięte relatywizo-
wanie, a nawet zaprzeczanie wartości narodu
3
i ojczyzny oraz patriotyzmu
4
, sprawiają,
że nacjonalizm, jego idee i wartości oraz realizujące je organizacje polityczne spotykają
się ze szczególną krytyką niezależnie od ich rzeczywistych kwalifikacji etycznych. Nie
przyjmuje się do wiadomości faktu wielkiego zróżnicowania nacjonalizmów, których
poszczególne odmiany często odwołują się do całkiem odrębnych, a nawet i sprzecz-
nych w stosunku do siebie założeń aksjologicznych. W takiej atmosferze swobodny
dyskurs naukowy dotyczący nacjonalizmów jest trudny. Sztandarowym przykładem
może tu być wypracowana przez komunistów i nadal jeszcze kolportowana na różnych
płaszczyznach życia społecznego opinia o Narodowych Siłach Zbrojnych.
Oddajmy teraz głos Bohdanowi Urbankowskiemu
5
, autorowi znakomitej dema-
skatorskiej książki
Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina,
poświęconej zwalczaniu
Zob. Aneta Dawidowicz,
Liberalizm jako zagrożenie narodu w poglądach wczesnej endecji
– artykuł
w niniejszym tomie (s. 95-106).
3
Np. dla prof. Magdaleny środy, jak to oświadczyła w jednym z wywiadów telewizyjnych: „słowo
naród brzmi podejrzanie”.
4
Por. T. Żurakowski,
Patriotyzm jest jak rasizm,
„Gazeta Wyborcza” z 17 sierpnia 2008 r. Wiele in-
nych wypowiedzi, które można znaleźć w tej gazecie, również ma charakter sprzeczny z polskim interesem
narodowym. Dobrym przykładem może być bardzo obszerny artykuł poświęcony Instytutowi Zachodnie-
mu w Poznaniu i jego dyrektorowi prof. Zygmuntowi Wojciechowskiemu (Magdalena Grochowska, 2005.
Dla swoich pobudką, dla wrogów przestrogą,
„Gazeta Wyborcza”, (1) 8.01.2005, nr 6, (2) 15.01.2005,
nr 12, (3) 22.01.2005, nr 18, (4) 29.01.2005, nr 24), będący także refleksją osnutą wokół książki niemiec-
kiego historyka Markusa Krzoski pt.
Für ein Polen an Oder rund Ostsee: Zygmunt Wojciechowski (1900–
1955) als Historiker und Publizist
(2003); Adam Wertyński już w roku 1992 („Ład’ nr 16) zauważył: „We
wszystkich spornych kwestiach polsko-obcych Adam Michnik sumituje się za Polaków, bierze stronę ob-
cych, nie waży spraw obiektywnie, polskie dobro jest zawsze czemuś podporządkowane. W tym czasie
nawet jego zagraniczni rozmówcy, z pełnymi ustami przyjaźni, mają na uwadze interesy swego kraju (co
jest ich obowiązkiem). Michnik tego obowiązku nie spełnia”.
5
Bohdan Urbankowski jest historykiem i literaturoznawcą. Jego książka pt.
Czerwona msza, czyli
uśmiech Stalina,
dwukrotnie wydana, będąca w połowie lat dziewięćdziesiątym bestsellerem, stanowi syn-
2

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin