ROZDZIAL 2
REPREZENTACJE UMYSŁOWE
Reprezentacja poznawcza- umysłowy odpowiednik obiektów realnych, fikcyjnych czy hipotetycznych. Obiektem może być przedmiot, osoba, kategoria, relacja. Reprezentacja poznawcza zastępuje swój obiekt w procesach przetwarzania informacji.
Funkcja – Przedstawienie w obrębie umysłu wszelkich zdarzeń bodźcowych dostępnych zmysłom
Reprezentacje są:
· Trwałe – składają się na struktury wiedzy, powstają i zmieniają się w dłuższym cyklu czasowym.
· Nietrwałe – powstają doraźnie, np. w celu podjęcia decyzji, później zanikają, Są to np. wyobrażenia, etykiety werbalne, sądy, modele umysłowe
« reprezentacja pojęciowa matki z reguły należy do najmniej podatnych na zmiany
Proces tworzenia reprezentacji- odmienne stanowiska
© Realizm- Bezpośrednie odwzorowanie bodźca w umyśle
© Konstruktywizm- proces tworzenia złożonej konstrukcji umysłowej, polegający na zakodowaniu danych sensorycznych w specjalnym języku w wyniku czego dane zmysłowe zostają przetłumaczone na dane umysłowe
Rodzaje reprezentacji:
- wg A. Paivio do reprezentacji zalicza się m.in. obrazy umysłowe, ślady pamięciowe, słowa (elementy języka), sądy, pojęcia, reprezentacje pojęciowe (prototypy, listy cech) oraz schematy
- Rebena to obrazy umysłowe, słowa i idee ( abstrakcje)
- Eyesenck i Keane najbardziej restrykcyjny podział na:
reprezentacje analogowe-obrazy umysłowe, modele mentalne
reprezentacje w formie sądów/ twierdzeń
Obrazy umysłowe- są najbardziej zbliżone do rzeczywistej formy przedstawionych obiektów np. dom (są okna, drzwi,dach, dach jest na szczycie itd)
Pojęcia abstrakcyjne są natomiast bardzo oddalone od rzeczywistości
Wyobrażenia - jeden z wielu typów reprezentacji umysłowych
- nietrwała struktura poznawcza, zbliżóna do spostrzegania, występuje pod nieobecność wyobrażanego obiektu
- nie muszą przyjmować formy obrazowej
- umysłowe przedstawienie przedmiotu, który przestal dzialać na nasze zmysły (Maruszewski)
- charakteryzują się brakiem trwałości i ścisłym powiązaniem z percepcją
Wyróżniono wyobraźnie:
© Twórczą- zdolność do tworzenia nowych wyobrażeń oraz pojęć i innych reprezentacji poznawczych
© Odtworczą- odpowiedzialna za tworzenie się wyobrażen obiektów wczesniej spostrzeganych i dobrze znanych
Obraz umysłowy – forma reprezentacji poznawczej świata w umyśle
- ścisła odpowiedniość w stosunku do obiektu (jakby wew. fotografia)
- analogowy charakter
Twierdzenie o wewnętrznej fotografii odrzuca wielu badaczy tłumacząc istnienie wyobrażeń w inny sposób
- umysł generuje wyobrażenie z głębszych struktur wiedzy zapisanych w postaci pojec i twierdzen a nie obrazow
Teoria Kosslyna:
Wyobrażenia składają się z dwoch komponentów:
1. Powierzchniowego- zawiera to co jest dostępne w doświadczeniach wew.
- jego elementy powstaja w wyniku dzialania elementów głębokich
- świadome i nietrwałe doświadczenia ALE- właściwe wobrażenia
maja charakter trwały i niedostępny świadomemu doświadczaniu
obrazu
- obraz koduje inf. w sposób analogowy i przestrzenny
2. Głębokiego- obejmuje to co jest zapisane w LTM
Spór o naturę wyobrażeń:
· Stanowisko obrazowe- wyobrażenia wzrokowe są kodowane w postaci reprezentacji posiadających zarówno własności przestrzenne jak i zmysłowe. Inf werbalne i wizualne maja różne kody
· Stanowisko twierdzeniowe (propozycjonalne)- dane zmysłowe są kodowane w postaci abstrakcyjnych zbiorów twierdzeń czy sądów tak jak inf werbalne
Hipoteza funkcjonalnej ekwiwalencji percepcji i wyobrażni
- Shepard i Chapman- badanie z mapą USA
- Shepard- badanie o podobieństwie cyfr
Badania te SA silnym argumentami na rzecz tezy i funkcjonalnej ekwiwalencji spostrzegania i wyobrażania co zakładał Kosslyn
Rotacje mentalne (argument na rzecz stanowiska obrazowego)
« Paradygmat rotacji mentalnej- prezentowane cyfry, litery lub figury geometryczne wzajemnie zrotowane lub jeszcze dodatkowo przekształcone (lustrzane odbicie). Badani odpowiadali na pytanie czy dwa prezentowane bodźce są identyczne
Ø Cooper i Shepard- rotowane litery (G,J,R) lub cyfry (2,5,7) nachylone pod różnmi kątami mogły być też reprezentowane w lustrzanym odbiciu. Badani musieli swierdzić czy symbol jest prezentowany prawidłowo
Ø Shepard i Metzler- na monitorze prezentowano dwie rotowane względem sibie figury trójwymiarowe
Ø Stwierdzono : czas decyzji wzrasta wraz z wielkościa kąta rotacji
Niezależnie od płaszczyzny rotacji
Argumenty potwierdzające, że reprezentacje wyobrażeniowe maja charakter obrazowy:
- liniowa zależność miedzy kątem rotacji obiektu a czasem potrzebnym na podjecie decyzji (niezależnie od: typu zadania- identyfikacja, porównanie; typu rotowanego symbolu- litery, cyfry, symbole wymyślone; formy rotacji-płaszczyzna, przestrzeń
- badani pracowali w różnych warunkach- percepcji i wyobraźni a rezultaty w obu warunkach niewiele się różniły
WYJĄTKI (wyklad)
Kąt 180- nie ma czasami efektu rotacji. Czas RT bardzo krótki- Koriat, Norman, Kimchi
Skaning mentalny (argument za stanowiskiem obrazowym)
· Kosslyn- Efekt wielkości obiektu- im mniejszy obiekt tym dłuższy czas RT
- Efekt złożoności- im bardziej skomplikowana struktura obiektu tym RT
dłuższe
- Efekt ziarnistości obrazu- aby podać szczegóły jakiegos obiekty, trzeba go sobie w wyobraźni „powiększyć”
· Kosslyn, Ball, Reiser- Efekt odległości- badanie z mapą punktem fiksacji- im większa odległość obiektu od punktu tym RT dłuższe
· Wyjątki( wyklad)
Argumenty przeciw stanowisku obrazowemu:
- tożsamość funkcjonalna nie oznacza tożsamości strukturalnej (Edelman)
- efekt rotacji- badania Kariata, Normana i Kimcha wykazuje ograniczenie powszechności tego prawa. Ludzie nie zawsze dokonują rotacji chcąc porównać obiekty
- Marmor i Zaback- badanie osób niewidomych o wykonanie zadania Coopera i Sheparda. Badani wykorzystywali dotyk. Wykazano efekt liniowy między RT a wielkościa kąta
Również badania Indos- Peterson, Raskos- Ewaldson wykazały możliwą zależność modalności zmysłowej formy wyobrażeniowej
- skaning zalezy od oczekiwań badaczy (instrukcja)
- alternatywne wyjaśnienia efektu odległości, wielkości i złożoności (sądy)
Reprezentacje werbalne
Sylogizm werbalny- zadanie wymagające wyciągania wnioskow z przeslanek
Clark- badanie z sylogizmami werbalnymi- im bardziej skomplikowana konstrukcja w stosunku do przesłanek tym czas odpowiedzi jest dłuższy
« Paradygmat weryfikacji treści zdań- badanym prezentuje się obazek przedstawiający „+” i „*” w przestrzeni. Jeden symbol jest u góry a drugi na dole. Uczestnikom prezentuje się zdanie np. „plus jest nad gwiazdką” a badani musza swierdzic zgodność zdania z obrazkiem
Clark i Chale – najpierw zdanie potem obrazek
McLeeod, Hunt i Mathews- odwrotnie
Im bardziej skomplikowane logicznie i gramatycznie zdanie, tym czas weryfikacji dłuższy
Sternberg- analizował związek miedzy czasem rozwiązywania sylogizmow a zdolnościami przestrzennymi
Teoria podwójnego kodowania Paivio:
Są dwa systemy reprezentacji rzeczywistości
· Niewerbalny (sensoryczny)- 5 podsystemów kodowania danych zmysłowych
- każdy podsystem ma inny język kodowania i odpowiada za inną modalność sensoryczną
- imageny- wszelkie niewerbalne reprezentacje umysłowe, są przetwarzane szybko i równolegle, ponieważ reprezentują struktury holistyczne (całe obiekty, grupy obiektów)
Czyli: imageny zachowują niektóre fizyczne właściwości obiektu np. wielkość
Badanie- kodowanie zależne od wielkości obiektu (zdjęcie)- małe obiekty zapamiętujemy gorzej niż duże
· Werbalny (językowy)- trzy rodzaje podsystemów do kodowania inf. przeznaczonych
dla danych nadchodzących kanałem wizualnym, akustycznym,
dotykowym
- logogeny- wszystkie reprezentacje werbalne
- przetwarzanie wolne i szeregowe
- kodowanie niezależne od wielkości obiektu
Oba systemy są powiązane relacjami. Mają charakter referencyjny- reprezentacjom obrazowym odpowiadają werbalne i odwrotnie
Trzy rodzaje procesów
1 . Referencjalne- wzbudzanie reprezentacji werbalnej aktywizue reprezentację niewerbalną i na odwrót
2. Reprezentacyjne- przyporządkowanie poszczególnych obiektów, spostrzeganych w różnych modalnościach zmysłowych do jednego z 5 podsystemów niewerbalnych lub jednego z 3 podsystemów werbalnych
3 . Asocjacyjne- odpowiadają za łączenie się poszczególnych reprezentacji w skojarzone ze sobą grupy
Obraz może zostać zakodowany werbalnie ale to jest mniej prawdopodobne niż kodowanie obrazowe i na odwrót
· Paivio, Yuille, Mandigan- wysoka korelacja pomiędzy konkretnością słowa a możliwością jego obrazowej reprezentacji w umyśle
· Richardson- wyobraźnia wspomaga zapamiętywanie słów, ale tylko gdy nie są abstrakcyjne
· Johnson, Paivio, Clark- definicje dla słów konkretnych są bardziej precyzyjne, dłuższe i wspomagane wyobraźnią niż słowa abstrakcyjne
· Efekt przewagi obrazu nad słowem- Paivio i Csapo- kodowanie obrazowe bardziej sprzyja efektywności zapamiętania
Reprezentacje numeryczne
· Efekt dystansu numerycznego- Moyer- znacznie łatwiej porównać wartości liczb zdecydowanie różniących się np. 2 i 8 a znacznie trudniej mniej różniących się np. 2 i 4
· Campbell- werbalny format liczb zmniejsza efekt dystansu, np. trzy
· Hipoteza trzeciego języka/języka myśli- Anderson
- umysł nie gromadzi trwałęj wiedzy ani w postaci obrazów, ani w postaci etykiet werbalnych ale w postaci zbioru sądów(twierdzeń)
- kod twierdzeniowy ma postać abstrakcyjnych, amodalnych twierdzeń opisowych
- sąd- forma reprezentacji umysłowej, wyrażająca relacje pomiędzy obiektami
- rachunek predykatów- logiczny system przetwarzania zdań abstrakcyjnych. Dzięki niemu można przekształcać sądy
Oprócz obrazów, słów i sądów umysł generuje tzw. Modele mentalne- Philips Johson-Laird- są to nietrwałe reprezentacje słowno-obrazowe o dość dużym poziomie odpowiedniości. Powstają na bazie reprezentacji nietrwałych (spostrzeżeń, wyobrażeń) i trwałych (wiedzy)
Stanowisko eklektyczne- dopuszcza możliwość istnienia wielu różnych form kodowania
ROZDZIAL 4
Wiedza – forma trwałej reprezentacji rzeczywistości, mająca postać uporządkowanej i wzajemnie powiązanej struktury informacji, kodowanej w pamięci długotrwałej.
Podział wiedzy (Gilbert Ryle):
- deklaratywna (że) – odnosi się do danych (faktów), kodowanych w pamięci trwałej. Danymi może być wiedza ogólna, epizodyczna, czy autobiograficzna. Jest łatwa do werbalizacji, ponieważ ma wyraźny komponent semantyczny. Nabywana jest dyskretnie poprzez włączenie jakiejś informacji w istniejące struktury wiedzy. Wydobywanie ma charakter wolicjonalny i polega na jej werbalizacji.
- proceduralna (jak) – odnosi się do kodowanych w pamięci trwałej procedur realizacji czynności o charakterze umysłowym i ruchowym. Jest to specyficzna wiedza, potocznie zwana umiejętnościami (zarówno wykonawczymi jak i poznawczymi). Nabywana jest w toku treningu, polegającego na wielokrotnym powtarzaniu czynności. Uruchamiana jest automatycznie w przypadku zainicjowania dobrze nam znanej czynności.
Burnett i Ceci – Wiedza może być wykreowana przez jednostkę dzięki wnioskowaniu, powiązaniu posiadanych wcześniej informacji i myśleniu o tych informacjach w nowy sposób.
Metawiedza – wiedza typu „wiem, że wiem”. Dotyczy ona wiedzy o wiedzy posiadanej przez jednostkę.
Michael Polanyi: Wiedza ukryta („milcząca”) – nie wiemy, że ją posiadamy.
Grafi Schacter – wyróżnienie pamięci jawnej i niejawnej.
Wiedza ukryta – wiedza nabywana długotrwale na drodze praktyki i doświadczenia
Wiedza niejawna – efekt mimowolnego uczeni się. Ujawnia się pomiarze pośrednim.
Kryteria, jakie powinny spełniać wyniki testów na potwierdzenie obecności wiedzy niejawnej:
- kryterium wyłączności – dana metoda ma umożliwiać dotarcie tylko do tej wiedz, która jest wykorzystywana w wykonaniu danego zadania. Odporność na inną, niezwiązaną z zadaniem wiedzą.
- kryterium czujności – test mierzący zakres wiedzy jawnej ma być na tyle wyczerpujący, aby ujawnić pełną informację, której badani są świadomi.
Cleeremans – wiedza jest niejawna, kiedy wpływa na przetwarzani informacji bez uświadomienia jej właściwości. Wiedza ta ma swoją reprezentację w pamięci trwałej, przez co może być z niej wydobywana i wykorzystywana.
Wagner i Sternber – wiedza ukryta – „milcząca”; składnik inteligencji praktycznej. Wiedza ta nie jest bezpośrednio wyrażana, a jej nabywanie odbywa się dzięki indywidualnemu doświadczeniu jednostki. Jest nabywana samodzielnie, ma charakter proceduralny i jest stosowana w praktyce. Jest konkretna i specyficzna dla kontekstu (sic!).
Podstawa rozróżnienia: niepełne uświadomienie zawartości wiedzy niejawnej – wiedza jawna jest dostępna i świadoma.
Reber – podstawowym sposobem nabywania wiedzy niejawnej jest mimowolne uczenie się (proces bez udziału świadomych strategii uczenia się i bez zamiaru nabycia wiedzy, bezwysiłkowy).
Paradygmaty badań nad mimowolnym uczeniem się i nabywaniem wiedzy niejawnej:
- uczenie się sztucznej gramatyki
- wyuczenie się sekwencji zdarzeń
- kontrola systemów dynamicznych
Możliwość jawnego wydobycia wiedzy niejawnej występuje tylko wtedy, gdy poziom tej wiedzy jest dość wysoki.
Organizacja wiedzy
Reprezentacja wiedzy za pomocą cech
Cecha – symboliczny i dyskretny (tj. nieciągły i nieanalogowy) element umysłowej reprezentacji wiedzy o wyraźnie określonych granicach.
Zarówno cechy, jak i relacje muszą działać jednocześnie, aby powstało znaczenie.
Definiowanie znaczenia słów:
Clark – definiowanie wymaga zbioru cech unikalnych dla konkretnego pojęcia, stworzonego za pomocą mechanizmu nawarstwiania się cech. Hipoteza cechu semantycznej wyjaśnia ten mechanizm: cechy pochodzą zestawu cech pierwotnych i są łączone w znaczenia w taki sposób, aby było on...
ika1515