Mantarlar ve Mantar Yetiştiriciliği - Web.TR.pdf

(7096 KB) Pobierz
MANTARLAR
1. Genel Bilgi
Mantarlar klorofili olmayan, hem eşeyli hem de eşeysiz olarak sporlar oluşturarak üreyen
canlılardır. Klorofil ihtiva etmediklerinden bağımsız olarak organik madde oluşturma kabiliyetinde
olmayıp diğer canlılardan ve ölü artıklardan besinlerini alırlar.
Belirli bir rutubet, ışık, sıcaklık ve toprak-odun asitliği talep ederek, bu şartların bir araya
gelmesiyle mantar oluşur. Hayatiyet süreleri çok kısadır.
2. Toplama ve Kullanım Tekniği
Toplanan mantarlar çok küçük olmamalı, gelişmesini tamamlamış ve tüm özelliklerini
yansıtır olmalıdır.
Bulunduğu ortamdan kesilerek veya dikkatli kazılarak alınmalıdır.
Mantarların zarara uğramaması için toplamada örme sepet veya kutular kullanılmalıdır.
Mantar topladığı zaman hiç olmazsa sapı hemen temizlenmelidir. Tam olarak bilinen
mantarlar toplanmalı, henüz bilinmeyen türler ayrı bir sepette toplanmalı ve tanındıktan sonra işlem
görmelidir. Mantarın kurutulması halinde çok dikkatli olunmalı ve devamlı kuru olarak muhafaza
edilmelidir.
Mantarlar yağ, şarap, domates püresi, tuz ve sirke içersinde salamura kurarak muhafaza
edilebilirler. Taze mantarlar çok kısa süre içerisinde kullanım yerlerine nakledilmelidirler.
Sahadaki mantarların tümü toplanmadan 2-3 adedi bırakılmalıdır. Bırakılan mantarlar
ortama sporlarını bırakarak o ortamda mantarların sürekli olarak çıkmalarını saplamış olurlar.
Ülkemizde ihracat ve iç tüketim amacıyla toplanan mantarlar ve özellikleri listesi Ek’te verilmiştir.
KUZU GÖBEĞİ MANTARI
(Morchella
esculenta)
Morfolojik Özellikleri
Şapkası;
Yumurtaya benzer ve düzensiz oyluklara sahiptir. Köşeli ve geniş oylukların kenarı
dolambaçlı ağ görünümündedir. Kırmızımsı ve sarıdır.
Sap;
Silindirik ve düzensiz boşluğa sahiptir.
Etli kısım;
Mum kıvamında, gevrek ve kırmızımtırak sarı renkte, hoş kokulu tada sahip.
Yetişme Yeri:
Zengin toprakları sever. Orman açıklıkları, yol ve akarsu kenarları, bitki örtüsü
yanmış araziler ve fındık, kayın, akçaağaç ve karaağaçların altında tek tek bulunurlar.
Yetişme Zamanı:
Mart-Mayıs
Diğer Özellikleri:
Çok bilinen ve yenen mantardır. Bir defada çok fazla yenmemelidir. Yavaş
pişirilirse daha lezzetli olur. İpe dizilerek kurutulabilir ve kış için saklanabilir.
Morchella
cinsi mantarlar makro mantar olup mikorrhiza sınıfına girmektedir. Bu mantarlar
bazı ağaç türleri ile sıkı bir ilişki içerisinde olup ağaçların köklerinde mikorrhitik olarak
yaşamaktadırlar. Bu özelliklerinden dolayı çok uzun yıllar üzerinde kültüre alma çalışmaları
yapılmış ancak başarılı olunamamıştır. 1982 yılında Ower isimli araştırıcı bu mantarı laboratuar
şartlarında kültüre almayı başararak ve üretim tekniği üzerine patent almıştır. Bugün bu mantar
türünün inokulumları hazırlanarak doğal ortamlarda populasyonu artırma yönünde uygulamalar
mevcuttur.
Morchella cinsi mantarlar yurdumuzun doğal florasından en fazla toplanarak ihracatı yapılan
türlerdir. Bazı dönemler kuru kiloğramı 100.000.000 Tl’ nin üzerinde fiyata satılmaktadır.
Yurdumuzda Marmara ege ve Akdeniz bölgelerinde ormanlık alanlarda ilkbahar dönemlerinde
genelde çam ormanlarında bulunmaktadır. Orman yangınlarından sonra yoğun olarak bu
mantarın çıkışı görülmektedir.
Misel üretim tekniği
Kurutulmuş
Morchella
askokarpları oda sıcaklığında 6-12 saat süreyle distile suda
bırakılarak elde edilen askosporlar kullanılabilir. Mantar alkolle sterlize edilebilir, steril saf su
içerisine bırakılır. 6-12 saat sonra askosporlar dökülür ve misel üretimi için kullanılacak duruma
gelmiş olur.
Spor çimlendirmesi %2 malt ekstrakt agarda yapılır.
Saf kültür üretiminde kullanılan besi yerleri
PDAYE:
1 litre saf suya 39 g PDA, 1.5 g yeast ekstract, 1 g pepton, 1 g flor.
MEA:
1 litre suya 20 g malt ekstract, 20 g bakto agar.
CYM (Complete medium yeast):
1 litre suya 20 g destroz, 2 g pepton, 0.5 g MgSO4. 7H2O, 1 g
K2HPO4, 0.46 g KH2PO4, 0.12 g kazamino asit, 20 g bakto agar, 1 g yeast ekstract.
Besi ortamlarının pH’ları 6.5’e ayarlanmalıdır.
Tohumluk misel üretimi
Çavdar, pepton, yeast ekstract, iz element solüsyonu, kazamino asit besi yerinde buğday
taneleri kullanılır. Bu materyallerden karışım hazırlanır ve kavanozlara (250 ml’ lik cam kavanoz)
100 er gram ilave edilir.
Bunun üzerine zayıf besleyici ortam ilave edilir. 3 kısım
A. bisporus
örtü toprağı (humus,
perlit, kum karışımı), 1 kısım yosun, 2 kısım su karışımı bulamaç haline getirilir. pH’sı 5.8’e
ayarlanıp kavanozlara doldurulup 121 0c’de 30 dakika otoklavlanır ve aşılama yapılır.
Yetiştirme tekniği
Bu mantar türlerinin üretimlerine yönelik yapılan çalışmaların sonucunda çeşitli üretim
metotları geliştirilmiştir. Bu metotlara kısaca değinilecektir.
İlbay, E (2000)’nin
literatürlere dayanarak vermiş olduğu üretim metodunda izlenen yol şu
şekildedir.
1-Morchella
spp.
kültürü mantarların doğadan toplanmasıyla başlar. Doğadan toplanan
mantarlar kısa sürede laboratuara getirilir ve steril kabinde besi ortamına mantarı salmak suretiyle
spor aşılama işlemi gerçekleştirilir.
2-
Aşılanan ortamlar 12.7-26.6 0c arasında inkubasyona tabii tutulur ve misellerin gelişmesi
sağlanır. Gelişme sonrası alt kültüre alınarak tohumluk miseller hazırlanır. Bu amaçla en fazla
pirinç, kenevir, cin darı ve kolza kullanılmaktadır.
3-
Tohum üretimi için hububatların 24 saat suda bekletilmesi yeterli olacaktır. Kültür ortamı
hazırlamada ise öncelikle 1 hacim turba toprağı, 5 hacim ıslak hububatla karıştırılır ve 110 ml’lik
kavanozlara doldurulur. 121 0c’de bir saatlik sterlizasyon sonrası
morchella
ana kültüründen
aşılama işlemi gerçekleştirilir.
4-
Aşılanan ortamlar karanlıkta 20-21.6 0c ‘de 4-6 haftalık inkubasyona tutularak sclerotia
gelişimi sağlanır ve tohumluk misel hazırlanmış olur. Üretim için kompost hazırlığında bir tepsiye
suda şişkinleştirilmiş pirinç konarak üzeri kağıtla kaplanır. Bunun üzerine ise %50 talaş (dış budak,
meşe, akçaağaç, kayın vb.) %30 turba toprağı, %20 kum, %10 pirinç kauzu, %5 soya unu ,%5
sphagnum karışımı konur, sulanır. Söz konusu karışım 121 0c’de sterlize edilir. Yukarda açıklanan
tohumun bu karışıma aşılaması yapılarak 4-6 hafta 18.3-21.1 0c’de inkubasyonu sağlanır. Misel
gelişme sonrası ortam 3.3-4.4 0c’de iki hafta süreyle buzdolabında soğuk şokuna tabi tutulur. İki
hafta sonra üretim odasına alınarak (nem %85-95, sıcaklık 22.7-25 0c, günde 8 saat aydınlatma,
CO2 miktarı 900 ppm’den az) üzerine örtü toprağı serilir ve mantar oluşumu sağlanır.
Resim 1 :
KUZU GÖBEĞİ MANTARI (Morchella
esculenta)
KUZU MANTARI (Morchella
conica)
Morfolojik Özellikleri
Şapkası:
Sivrice konik olup, düzenli oyuklara sahip. Oyuklar belirgin ve boyuna paralel sırtlı
aralarında enine damarlarla birleşmiştir. Kahverengi tonlardadır.
Sap:
Ortası boşluklu, şapkayla dik birleşir. Beyazımtırak, esmerimtırak ve pürüzlüdür.
Etli Kısım:
Yumuşak ve incedir.
Yetişme Yeri:
Kireçli arazilerde, çam meşcereleri ve civarlarındaki çayırlık ve çalılıklarda görülür.
Yetişme Zamanı:
Nisan-Mayıs
Diğer Özellikleri:
Çok yaygın değildir. Bu türde aynen özellik itibariyle
M. esculenta’ya
benzemektedir .
Resim 2
: KUZU MANTARI (Morchella
conica)
ÇÖREK MANTARI(Boletus
edulis)
Morfolojik Özellikler
Şapka:
Yarım küre şeklinde, tümsek ve yayvandır. Islakken parlar ve hafif yapışkandır. Rengi
değişken, kestane veya soluk kahverengidir.
Sap:
Çoğunlukla ortada veya aşağıda şişkindir. Yukarı kısmı, ince beyaz soluk renkli damarlı ağ
gibi görünüşe sahiptir.
Etli Kısım:
Gençken beyazımtrak, olgun iken sarımtraktır.
Yetişme Yeri:
Asit karakterli topraklarda, bilhassa kayın altında ve geniş ladin meşcereleri altında, ve
yaprak çürüntüsü üzerinde görülür.
Yetişme Zamanı:
Haziran-Ağustos
Diğer Özellikler:
Yenen en iyi mantarlardan biridir. Hoş kokusu ve fındık gibi lezzetli tadı vardır.
Kurutulabilir veya yağ içinde saklanabilir.
Bu mantar türü’de makro mantar olup mikorrhiza özelliğindedir. Henüz kültürel olarak
üretimi bulunmamaktadır. Pek çok ülkede bu türün kültürel şartlarda üretimleri üzerine çalışmalar
yürütülmektedir. Bazı ülkelerde oldukça değerli bir mantar türüdür. Bu türde yurdumuzdan ihracatı
yapılan mantarlar arasında yer almaktadır.
Orman plantasyonlarında müşterek olarak yaşadığı bitkilerin köklerine inokulasyonlar
yapmak suretiyle, orman alanlarında populasyonu arttırmaya yönelik uygulamalar bazı ülkelerde
yapılmaktadır.
Resim 3 :
ÇÖREK MANTARI(Boletus
edulis)
KAYPAK MANTAR (Boletus
luteus)
Morfolojik özellikler
Şapkası:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin