Rodzaj Cryptocoryne.doc

dr hab. inż. Tadeusz Przemysław Trzmiel, prof PŁ

BIOTECHNOLOGIA ŚRODOWISKA

Politechnika Łódzka

Rośliny Akwariowe

CZĘŚĆ III

Rodzaj Cryptocoryne

ŁÓDŹ 2014

Roślinki akwariowe

Uprawiam rośliny wodne i błotne w akwariach i paludariach.  Nie jestem ich handlarzem. Tworzę podwodne ogrody; one zastępują mi ten naziemny, w którym się wychowałem.To Moja (obok muzyki) pasja życiowa.  Ponadto związane jest to z wykonywanym zawodem.

A teraz już wyłącznie o roślinkach.

Przez moje ręce przewinęło się tysiące roślin akwariowych. Ale nie każda z nich wsadzona do podłoża rośnie w nim. Jest tu tyle problemów;  konflikty między roślinami (czyli allelopatia), wzajemna konkurencja o substancje pokarmowe, światło itp. Nie będą dobrze rosły obok siebie rośliny o skrajnych wymaganiach świetlnych (np. Cabomba furcata obok Cryptocoryne affinis).

Tyle bezsensownych błędów!

Obsadzenie pierwszego planu w akwarium roślinami z gatunku Cabomba czy Myriophyllum niby efektowne, ale jest bezsensowne. Przecież oczywiste jest, że są to rośliny o szybkim wzroście i nie należy im zbyt często zaburzać rozwoju przez obcinanie 5-centymetrowych szczytów. Rośliny w akwariach powinny rozwijać się w miarę swobodnie, tzn. z przodu sadzimy rośliny, które osiągają niewielkie rozmiary (np. Echinodorus tenellus, Glossostigma elatinoides, Marsilea, Lilaeopsis novae-zefandiae, Hemianthus callitrichoides, Micranthemum umbrosum ), a w głębi sadzimy rośliny o zróżnicowanym wzroście, najwyższe przy tylnej szybie.

W moich akwariów z przodu rosną niziutkie rośliny – ich opis znajdziecie dalej w tekście moich rozważań. 

Z tyłu rosną rośliny posiadające długie, wstęgowate liście, kładące się na powierzchni wody, czyli: Aponogetony, Crinum natans, Valisneria gigantea, V. neotropicais, Cryptocoryne aponogetifolia i podobne. Dają one wrażenie zaokrąglenia ostrych rogów akwarium.

Dla lepszego efektu, sadzę bok siebie grupy roślin o odmiennym kształcie liścia i kolorze. Takie wzajemne usytuowanie roślin podkreśla różnice międzygatunkowe, lepiej eksponuje poszczególne grupy roślin.

Większość roślin w akwarium wymaga silnego światła, są jednak rośliny, dla których wymagane jest światło rozproszone, niezbyt intensywne. Są to rośliny z rodzaju Cryptocoryne i niektóre Echinodorus. Sadzę je w miejscach mniej oświetlonych lub w cieniu roślin wyższych.

Wszystkie rośliny nawożę mikroelementami.

Fragment tekstu do poprawy

Niektóre gatunki wymagają bezwzględnie dozowania CO2 (szczególnie rośliny o czerwonym zabarwieniu liści), u innych stwierdzam wrażliwość na przedawkowanie CO2.

Większość uprawianych w akwarystyce roślin stanowią typowe rośliny błotne tylko okresowo zalewane przez wodę. Niektóre z nich bardzo dobrze znoszą zalanie wodą, inne z czasem giną. Rośliny błotne mają mniejszą zdolność obrony przed pokrywającymi je glonami, dlatego też wymagają większej pielęgnacji.

Kształty blaszek pojedynczych liści roślin wodnych oraz błotnych: 

a. szpilkowy, b. igiełkowaty, c. równowąski, d. lancetowaty, e. owalnie lancetowaty, f. jajowaty, g. spiczasto-jajowaty, h. odwrotnie jajowaty, i. łopatkowaty, j. eliptyczny, k. okrągły, l. nerkowaty, m. odwrotnie sercowaty, n. sercowaty, o. romboidalny, p. pierzastowrębny, r. oszczepowaty, s. strzałkowaty, t. trójkątny

Budowa kwiatu Cryptocoryne

W celu lepszego wyboru gatunków roślin opracowano tabelę, ułatwiającą ocenę przydatności roślin w akwarium holenderskim. Omówimy ją w II części książki

Cryptocoryne – zwartki

Genus (rodzaj)  Cryptocoryne zaliczamy do rodziny (Family) Araceae obrazkowatych. Do tej rodziny zalicza się głównie wieloletnie rośliny, z systemem korzeniowym w postaci kłączy. Liście mają najczęściej grube, mięsiste o przeróżnych formach i unerwieniu. Kwiaty zazwyczaj jedno lub dwupienne. Występują zazwyczaj w subtropikalnej i tropikalnej strefie klimatycznej. Rosną na błotnistych brzegach rzek i bajor lub w płytkich wodach o zmiennym poziomie wody. Rosną w miejscach zacienionych ale i nasłonecznionych. Woda w ich naturalnych siedliskach jest od miękkiej do średnio twardej i lekko kwaśna. Z tej licznej rodziny ponad 100 gatunków jest spotykanych w akwariach, oranżeriach oraz paludariach. Większość z nich jest lubiana przez akwarystów. Te trudniejsze w uprawie odpowiednio pielęgnowane są bardziej dekoracyjne niż inne rośliny wodne. Zaliczamy do nich rośliny z rodzajów Cryptocoryne, Acorus, Lagenandra, Aglonema, Anubias czy Pistia.

Zwartki zwane również kryptokorynami pochodzą z południowo-wschodniej Azji. U tych roślin z silnego płożącego się, często rozgałęzionego kłącza wyrastają przyziemne, często ogonkowate, rozetowo ułożone liście oraz kwiatostan. Liście różnorodnego kształtu, wydłużone eliptycznie, wąskie do szerokich jajowatych. Kolor mają od jasno- do ciemnozielonego lub brązowego, czasami z ciemnym wzorem. Liście od dolnej strony często czerwonawe lub czerwono-brązowe. Często brzegi liści są pofałdowane lub kędzierzawe. Wszystkie kryptokoryny charakteryzują się typowym kolbowatym kwiatostanem umieszczonym w barwnej pochwiastej lub rurkowatej podsadce. To właśnie ona uważana jest za właściwy kwiat. Budowa kwiatostanu zwartek jest bardzo specyficzna i rzadko spotykana. Ciekawy jest sposób ich zapylania. Ich kwiatostan zawiera specjalna zastawkę. Zastawka ta jest otwarta dla wabionych kolorem i zapachem owadów, które wnoszą na sobie pyłek z innych odwiedzanych wcześniej kwiatów. Po przejściu owada zastawka zamyka się, na pewien czas. W tym czasie owad, miotając się zapyla kwiat pozostawiając wniesiony pyłek jak i zabierając nowy pyłek do innych kwiatostanów.

Pierwszą zwartkę opisano już w 1779 roku.

H. Wydler w 1830 roku wydzielił odrębny rodzaj Cryptocoryne - zwartki.

W 1975 r Czeski podróżnik, Karel Rataj publikuje Revision of the Genus Cryptocoryne – jak na tamte czasy przełomowe opracowanie dotyczące roślin z rodzaju Cryptocoryne.

W 1980 roku duński profesor Niels Jacobsen, dokonał podziału znanych mu około 60 gatunków zwartek na grupy. Decydowały tu stopnie pokrewieństwa oraz podobieństwo fenotypowe. W poniżej zamieszczonej tabeli niebieską przerywaną linią dokonałem aktualnie przyjętego podziału Cryptocoryne na grupy.

Karel Rataj w Amazoni

(zdjęcie z prywatnych zbiorów)

Lista gatunków i odmian roślin z rodzaju Cryptocoryne z liczbą chromosomów, płodnością pyłku i ich pochodzeniem [za opracowaniem Jana D. Bastmeijera]

niebieska przerywana linia                 oznacza podział Cryptocoryne na grupy