Kosmos 5.pdf

(3814 KB) Pobierz
9 788325 213565
' 3
Cena 9,95 zł (w tym VAT 0%)
Lista polskich planetariów
Konstelacje
Dzięki porządkowi konstelacji orientacja wśród
niezliczonych punktów na nocnym niebie staje się
łatwiejsza.
M ]
Międzynarodowa Unia
Astronomiczna
Astronomia jak żadna inna nauka wymaga międzynarodowej współpracy. Już od
ponad 90 lat działa więc organizacja zrzeszająca naukowców badających Wszechświat
— Międzynarodowa Unia Astronomiczna.
±1
Niebo widziane z Chile
Zapraszamy w podróż po wiosennych gwiazdozbiorach
i obiektach widocznych na niebie południowym.
Spojrzymy na niebo z perspektywy obserwatora
znajdującego się w miejscu, gdzie wiosna panuje wtedy,
gdy w Europie jest jesień.
20
Wędrówki po nocnym niebie
Konstelacja Smoka (
Draco
) rozciąga się wokół Małego Wozu — począwszy od
gwiazdozbioru Cefeusza i Heraklesa, a skończywszy na Wielkim Wozie.
8
Niebo Majów
Według legendy Majów, do dziś przekazywanej
z pokolenia na pokolenie, świat powstał, gdy bogowie
wyznaczyli jego kierunki.
24
Wielka Mgławica
w Orionie
Mgławica odległa jest od Ziemi o około 1350 lat
świetlnych. Razem z kilkoma innymi mgławicami
tworzy rozległy Obłok Molekularny w Orionie.
Iii
Katalogi gwiazd
Po co astronomom katalogi gwiazd? Pierwszym i zapewne
najistotniejszym powodem jest potrzeba wskazania innym
naukowcom, którą dokładnie gwiazdę się obserwowało.
TAJEMNICE
m
/
ia t
A
IN C Y K IO P IO IA
A S T im M O M II
I ASTRO N AUTYKI
Wydawca
^
V
O xford Educatio nal Sp. z o .o .,
g
w w w .a m e rc o m .c o fn .p l,
e -m a il: o p in ie a a m e rc o m .co m .p l
Redakcja, projekt i skład DTP
Anim ko GP Proniewski Grzegorz
•
M A L T
Kierownik zespołu redakcyjnego:
Jan Pomierny
Zespół redakcyjny:
Krzysztof Czart, Stanisław Janikowski,
Alicja Konieczny, Tomasz SzymańskJjy
Kam il Złoczewski, M ilena Ratajczak
KO SM O S
M
kt
Dodatkowe informacje o serii
J U
KOSMOS TAJEMNICE WSZECHŚWIATA
ENCYKLOPEDIA ASTRONOMII I ASTRONAUTYKI
można znaleźć na stronie:
KONSTELACJE
WARUNKI PRENUMERATY:
Możesz zamówić prenumeratę, dokonując przedpłaty na konto:
Amercom SA, ul. Grochowe taki 6,61 -752 Poznań, Bank Zachodni WBK SA
oddział I w Poznaniu 4710901463 0000 0000 4605 6434.
„Kosmos Tajemnice Wszechświata. Encyklopedia Astronomii i Astronautyki"
koszt prenumeraty 13 numerów wynosi 117 zt, a 27 numerów 243 zł.
W sprawie prenumeraty można kontaktować się pod nr. tel. (61) 85-83-801,
e-mai
WARUNKI SUBSKRYPCJI:
Mozesz zamówić subskrypcję płatną przy odbiorze, listownie, wysyłając
kupon, dzwoniąc pod numer (61) 85-83-802 lub przez Internet:
'ysylka raz w miesiącu po dwa numery. Pierwsza przesyłka (2 numery)
w cenie 14,90 zt, druga i kolejne przesyłki 24,90 zl (w tym koszt przesyłki
5 zł).
www.kosmos.amercom.com.pl
© 2010 Amercom SA,
ul. Grochowe Łąki 6, 61-752 Poznań
N in ie js z a p u b lik a c ja n ie m o ż e b y ć re p ro d u k o w a n a
a n i w c a ło ś c i, a n i w c z ę ś c ia c h p rz y u ż y c iu
ja k ic h k o lw ie k m e d ió w b ez u p rz e d n ie j z g o d y
w y d a w c y . W s z e lk ie p ra w a z a s trz e ż o n e .
ISBN 978-83-252-1351-0 (całość)
ISBN 978-83-252-1356-5 (t. 5)
Druk
Druk-lntro SA, Inowrocław
Alnitak, Alnilam i Mintaka
—
trzy gorące gwiazdy tworzące Pas
w gwiazdobiorze Oriona. Zdjęcia wykonane przy użyciu Teleskopu
Samuela Oschina z Obserwatorium Palomar.
Źródło: NASA.
M
ilena
R
atajczak
Konstelacje
Od zarania dziejów ludzie podziw iali gwiazdy, na
pozór niezmiennie tkwiące na firmamencie. Próbując
uporządkować wiedzę na ich temat i nadać im
charaktery", wydzielono na niebie gwiazdozbiory.
Gwiazdy w pobliżu
mgławicy potocznie
zwanej Futro z Lisa.
Źródło: NASA.
ie trzeba być nadzwyczajnie
zainteresowanym astronomią,
by rozpoznać Wielki czy Mały Wóz.
Także widoczny zimą nad horyzon­
tem charakterystyczny Orion zwra­
ca uwagę nocnych spacerowiczów.
Dzięki porządkowi gwiazdozbiorów
— czy inaczej konstelacji — orienta­
cja wśród niezliczonych — wydawało­
by się — punktów na nocnym niebie
staje się łatwiejsza.
Gwiazdozbiory są ściśle określo­
nymi przez swoje granice obszarami
nieba, do których należą gwiazdy
znajdujące się w ich rejonie. Obecnie
istnieje 88 konstelacji zdefiniowa­
nych i zaakceptowanych przez Mię­
N
dzynarodową Unię Astronomiczną,
zajmujących określone miejsce na
sferze niebieskiej. Ich nazwy i kształty
nawiązują często do tradycji mito­
logicznej, przez co gwiazdozbiory
funkcjonują nie tylko w dokumen­
tach naukowych, ale i w powszechnej
świadomości.
Gwiazdy należące do tego same­
go gwiazdozbioru w rzeczywistości
znajdują się w przestrzeni kosmicz­
nej bardzo daleko od siebie, choć za
sprawą zjawiska perspektywy często
wydaje się nam, że jest inaczej. Ozna­
cza to, że gwiazdy te nie są fizycznie
ze sobą związane, a ich bliskie umiej­
scowienie na niebie jest spowodowane
geometrycznym efektem rzutowania
ich położeń na sferę niebieską. Dlate­
go dalej położona jasna gwiazda może
wydawać się bliźniaczą towarzyszką
bliżej położonego słabszego obiektu
— mimo że w rzeczywistości nie ma
z nim nic wspólnego.
Wszystkie gwiazdozbiory mogą
być obserwowane jedynie przez ludzi
zamieszkujących okolice równika.
Mieszkańcy półkuli północnej czy po­
łudniowej przez cały rok widzą tylko
część nieba. Pozostawia to poczucie
niedosytu, ale jednocześnie pobudza
ciekawość i odwieczne, znane już
starożytnym żeglarzom pragnienie
ujrzenia „innego nieba”. #
Wyznaczanie pozycji Fomalhauta, najjaśniejszej
gwiazdy konstelacji Ryby Południowej.
Ilustracja wygenerowana w programie Stellarium.
K
amil
Z
łoczewski
Niebo widziane z Chile
Gwiazdozbiory nieba południowego
Obok Gwiazdy Polarnej znajduje się miejsce, wokół którego wszystkie gw iazdy widoczne
na niebie zdają się zataczać kręgi. Ten efekt możemy zarejestrować, gdy wykonam y zdjęcie
o długim czasie naśw ietlania. To miejsce je s t północnym biegunem nieba.
oczywiście odzwierciedlenie ruchu
obrotowego Ziemi wokół własnej
osi. Obserwując nocne niebo w cią­
gu kilku miesięcy, zauważymy, że
część gwiazdozbiorów jest widoczna
z Polski przez cały rok. Zaliczają się
do nich: Wielka Niedźwiedzica, Mała
Niedźwiedzica, Kasjopeja, Smok,
Cefeusz i Żyrafa. Nazywamy je
gwiazdozbiorami okołobiegunowy-
mi. Jednak większość gwiazdozbio­
rów wschodzi i zachodzi na naszym
niebie. Pod koniec listopada królują
na nieboskłonie konstelacje jesienne.
Wieczorem można zobaczyć jesz­
cze niebo letnie, a rano już gwiazdy
wiosenne. Spoglądając wieczorem na
południe, odnajdziemy konstelację
Pegaza. Rozpoznamy go bez trudu,
ponieważ w ostatnich miesiącach
roku tuż pod nim widnieje jasna
planeta — Jowisz. Pegaz poprowadzi
nas ku gwiazdozbiorom, których nie
możemy dostrzec z naszej szerokości
geograficznej.
Ł
uki gwiazd, które uwieczniliby­
śmy na fotografii, stanowiłyby
teleskopy wybudowane przez euro­
pejskie, amerykańskie, australijskie
i azjatyckie instytucje astronomicz­
ne. Atakama jest chętnie wybierana
przez astronomów, ponieważ liczba
pogodnych nocy wynosi w niektó­
rych miejscach około 350 w roku.
Przejrzystość powietrza pozwala
na zmniejszenie efektu migotania
gwiazd (co daje doskonałą widocz­
ność) i osiągnięcie rewelacyjnej
zdolności rozdzielczej instrumentów.
Ponadto suchy klimat umożliwia
prowadzenie obserwacji w dalekiej
podczerwieni (tak pracują np. tele­
skopy APEX, ALMA). My spojrzymy
na niebo w świetle widzialnym, przy
użyciu naszego wzroku i odrobiny
wyobraźni.
W listopadowy wieczór, np.
23 listopada 2010 roku, Słońce na
Atakamie zachodzi około godziny
20.30 czasu lokalnego. Juź kilkadzie­
siąt minut później zapada zmrok.
Nad zachodnim horyzontem widać
Merkurego, a niewiele niżej Marsa.
Wysoko nad północnym horyzon­
tem znajdziemy kwadrat Pegaza.
Gwiazdozbiór ten widziany z per­
spektywy obserwatora na antypo­
dach wygląda wreszcie jak ... Pegaz.
Linia łącząca dwie gwiazdy po lewej
w kwadracie Pegaza przedłużona
w górę skieruje nas do Fomalhauta,
najjaśniejszej gwiazdy konstelacji
Ryby Południowej. Wokół tej od­
dalonej o 25 lat świetlnych od nas
gwiazdy odkryto za pomocą Telesko­
pu Kosmicznego Hubblea pierwszą
planetę pozasłoneczną, bezpośred­
nio rejestrując zmianę jej położenia
na zdjęciu. Ryba Południowa jest
dostrzegalna w Polsce jesienią, nisko
nad południowym horyzontem.
Gdy szukaliśmy Fomalhauta, naszą
uwagę z pewnością zwrócił Jowisz,
widoczny tuż nad Pegazem. Z jego
pomocą odnajdziemy Achernara —
najjaśniejszą gwiazdę gwiazdozbioru
Erydana. Wystarczy połączyć lewą
górną gwiazdę w kwadracie Pegaza
z Jowiszem i pociągnąć tę linię w górę,
aby trafić na
Alpha Eridanis.
Gwiaz­
da ta jest dziewiątą najjaśniejszą na
naszym niebie, znajdującą się w od­
ległości około 144 lat świetlnych od
Niebo w Chile
Zapraszamy w podróż po wiosen­
nych gwiazdozbiorach i obiektach
widocznych na niebie południowym.
Tak, wiosennych! Spojrzymy na
niebo z perspektywy obserwatora
znajdującego się w miejscu, gdzie
wiosna panuje wtedy, gdy w Euro­
pie jest jesień. Wybierzemy się tam,
gdzie znajdziemy idealne warunki do
obserwacji — na chilijską pustynię
Atakama. W Cerro Pachón, La Silla,
Las Campanas, Cerro Paranal, Cerro
Tololo, Chajnantor i w kilku innych
obserwatoriach umieszczone są

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin