Układ limfatyczny
Stanowi podłoże komórkowo-narządowe układu immunologicznego.
Komórki tworzące układ chłonny wywodzą się z KKM – komórki macierzystej wszystkich krwinek (homopoetycznej komórka pnia). KKM różnicuje się w:
-macierzystą komórkę szpikową –rozpoczyna procesy powstawania erytrocytów , granulocytów, monocytów i trombocytów
-lub w komórkę prekursorowi limfoidalną która przemieszcza się do narządów limfatycznych w obrębie których powstają limfocyty
Układ limfatyczny skład się z:
-centralnych narządów limfatycznych – grasica i szpik
-obwodowych narządów limfatycznych – śledziona i węzły chłonne
-limfocytów krwi i limfy , limfocytów rozsianych w tkance łącznej właściwej (występują jako pojedyncze kom, lub jako zgrupowane grudki limfatyczne, migdałki, krypto kępki lub kępki peyera) i w nabłonkach
-naczyń limfatycznych i limfy
Układ limfatyczny jest pochodzenia mezodermalnego z wyjątkiem zrębu grasicy:
- z mezodermy powstają naczynia lim oraz zrąb i miąższ narządów limfatycznych
-zrąb grasicy powstaje z nabłonka endodermalnego
Między urodzeniam a 12-14r.ż zwiększa się wielokrotnie liczba limfocytów w naszym organizmie, zwiększa masa narządów pojawiają się dojrzałe komórki prezentujące antygeny. Po okresie dojrzewania następuje inwolucja narządów limfoidalnych szczególnie widoczna w grasicy.
Limfocyty tkanki łącznej właściwej i nabłonków:
W błonie śluzowej ściany przewodów: pokarmowego, oddechowego i przewodów układu moczowo płciowego znajdują się limfocyty i komórki plazmatyczne naciekające tkankę łączną właściwą i nabłonki. Komórki te tworzą układ czynnościowy nazywany tkanką limfatyczną błony śluzowej – MALT
Wśród limfocytów MALT przeważają:
-limfocyty B
-komórki plazmatyczne
- limfocyty T cytotoksyczne i NK (w nabłonkach)
-komórki dendrytyczne
Migdałki
To zgrupowania grudek limfatycznych leżących w tkance łącznej właściwej, pokryte nabłonkiem
Wyróżnia się:
-migdałek gardłowy i językowy
-migdałki podniebienne i trąbkowe
Niekiedy określa się je jako tkankę limfatyczną nosa NALT
Migdałki tworzą tzw. Pierścień Waldeyera e obrębi jamy nosowo-gardłowej.
- od światła jamy nosowej lub gardłowej oddziela je nabłonek, który wnika w głąb tworząc krypty wzdłuż których leżą limfocyty
W nabłonku znajdują się komórki M mają one na powierzchni małe fałdy a nie mikrokosmki
Komórki M są miejscem przenikania przez nabłonek wirusów i innych patogenów (wirusy są przez nie endocytowane i transportowane do tkanki łącznej gdzie są uwalniane).
Tkanka łączna właściwa okolicy grudek chłonnych i nabłonek są obfite w limfocyty większość komórek migdałkowe to limfocyty B. Znajdują się tu również:
-limfocyty T
-komórki tuczne
-granulocyty
-makrofagi
Migdałki podniebienne:
-narząd parzysty między podniebieniem miękkim a łukami podniebienno-gardłowymi
-pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym
-nabłonek tworzy 10-20 głębokich wgłobień- krypt w ich obrębie jest nieciągły , obfity w limfocyty
-światło krypt zawiera złuszczone komórki nabłonka, limfocyty, granulocyty i bakterie
Migdałki językowe:
-u nasady języka
-są mniejsze niż inne i jest ich zazwyczaj kilka
-pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim , który tworzy jedną kryptę
-wzdłuż krypty układają się grudki chłonne
Migdałek gardłowy:
-w tylno górnej części gardła , pojedynczy
-pokryty nabłonkiem wielorzędowym walcowatym oraz częściowo nabłonkiem wielowarstwowym płaskim
-nie ma krypt
-Jego miąższ składa się z grudek limfatycznych i licznych limfocytów lezących między nimi
Kępki Peyera:
-grudki limfatyczne skupione grupkami jest ich od kilku do 25
-znajdują się w błonie śluzowej i podśluzowej jelita krętego i grubego
-zrąb stanowi tkanka łączna właściwa luźna
-miąższ składa się z limfocytów B i niewielkiej liczby T, komórek plazmatycznych, dendrytycznych , makrofagów i in.
-od strony światła jelita kępki pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym (układa się on w charakterystyczną kopułę)
-w skład nabłonka kopuły wchodzą komórki M
Krypto kępki:
-występują w ścianę jelita i przewodu oddechowego
-w ich skład wchodzą limfocyty T gamma-delta uczestniczą w odpowiedzi przeciwzakaźnej (przeciw wirusom, bakteriom i pierwotniakom) oraz w odpowiedzi przeciwnowotworowej, rozpoznają biała szoku cieplnego.
-prekursorzy limfocytów T delta-gamma powstają w szpiku kostnym stąd przedostają się do grasicy – później do ściany przewodu pokarmowego, oddechowego, naskórka gdzie różnicują się i stają się limfocytami T gamma-delta ( w życiu embrionalnym najpierw pojawiają się limfocyty T alfa Beta cytotoksyczne)
Grasica :
-centralny narząd limfatyczny – w którym różnicują ię limfocyty T alfa beta
- rozwija się ona z mezodermy i endodermy
-je masa wzrasta od urodzenia do pokwitania od 20-do 40g
-największy stopień rozwoju osiąga w trakcie pokwitania, potem ulega stopniowej inwolucji (u osób 25 letnich jej masa to 25g u 70 letnich 5g) zanika miąższ gruczołu, szczególnie kora, zastępuje je tłuszcz
-otoczona jest torebką łącznotkankową pod którą znajdują się nie w pełni od siebie oddzielone zraziki
-zrąb zrazików jest zbudowany z nabłonka
-komórki nabłonkowe zrębu grasicy charakteryzują się dużą różnorodnością (wielkością, kształtem, liczbą struktur) mają jasną cytoplazmę wiele wypustek, zawierają fi lamenty cytokeratynowe (pośrednie)
-miąższ grasicy ma budowę zrazikową, wyróżnia się w nich korę i rdzeń
-kora- podzielona na zraziki przegrodami łącznotkankowymi
-rdzeń- wspólny dla wszystkich zrazików kory
-kora zrazików na preparatach jest ciemna
-limfocyty (tymocyty)- mocno się wybarwiają
-komórki nabłonkowe zrębu ( nazywane komórkami pielęgnującymi) słabo się wybarwiają, biorą one udział w różnicowaniu i selekcji limfocytów T , zapewniają izolację od otoczenia i stanowią część bariery krew-grasica
Dojrzewanie limfocytów w kierunku rdzenia
-duże i średnie limfocyty (limfoblasty) – w części pod torebkowej kory (także prekursorzy limfocytów T ostające się do grasicy
-limfocyty T małe przeważają w częściach głębszych zrazików, bliżej rdzenia ; znajdują się tu również komórki dendrytyczne i makrofagi – biorą one udział w niszczeniu około 95% limfocytów) grasicy
-w rdzeniu – dojrzałe tymocyty z antygenem CD44
Rdzeń
-ma jasny wygląd- w jego skład wchodzą komórki nabłonkowe zrębu :
· duże , słabo wybarwiające
· Różnorodność kształtu i wielkości
· Rozbudowana RER
· Obecność pęcherzyków wydzielniczych
· Wydzielają Ne peptydowy hormon grasicy – głownie tymozynę
W rdzeniu znajdują się :
-ciałka grasicze Hassala
-limfocyty – przeważają małe i średnie otaczają one naczynia krwionośni włosowate
-włosowate i większe naczynia odprowadzające – limfocyty mogą opuszczać grasicę także z limfą
-nie ma naczyń limfatycznych doprowadzających
Bariera krew-grasica zapewnia że:
-limfocyty T kory zrazików dojrzewają i proliferują w warunkach braku kontaktu z antygenami krwi lub limfy
-barierę stanowią naczynia włosowate o specjalnej budowie ściany – otoczone są szczelnie komórkami nabłonkowymi zrębu (zapobiega to przedostawaniu się antygenów z krwi do kory grasicy i ich kontaktowi z różnicującymi się limfocytami T)
Komórki nabłonkowe rdzenia grasicy
Wydzielają hormony: tymozynę , tymopoetynę, grasiczy czynnik humoralny. Pobudzają one przekształcanie prekursorów limfocytów T w komórki immunologicznie kompetentne – zróżnicowane limfocyty T.
Śledziona
-u człowieka jest największym narządem limfatycznym –bierze udział w zwalczaniu infekcji
-usuwa defektywne erytrocyty, krwinki białe oraz trombocyty
-w życiu płodowym jest miejscem namnażania się erytrocytów
-powierzchnia przeponowa –wypukła, przylega do przepony; trzewna składa się z powierzchni żołądkowej, nerkowej i okrężniczej, na powierzchni trzewnej znajduje się zagłębienie gdzie rozgałęziają się naczynia śledzionowe – wnęka śledziony
-otoczona jest błoną surowiczą i torebką włóknistą
-od torebki łącznotkankowej odchodzą liczne beleczki d miąższu narządu
-beleczki zbudowane s ze sprężystych włókien i komórek mięśni gładkich, zawierają liczne naczynia krwionośne (tętnice i żyły beleczkowe)
-zrąb śledziony stanowi tkanka łączna właściwa lużna, złożona z włókien siateczkowych i nielicznych fibroblastów
-miąższ składa się z miazgi białej i czerwonej:
-na przekroju poprzecznym widać wysepki miazgi białej – skupiska limfocytów wokół naczyń krwionośnych.
Miazga biała składa się z:
-grudek limfatycznych złożonych z limfocytów B
-strefy około tętniczej – limfocyty T otaczające tętnice
-w części obwodowej miazgi białej występują zatoki śledzionowe
-funkcją miazgi białe są reakcje immunologiczne
-białe wysepki otacza miazga czerwona
Miazga czerwona zbudowana z
-tkanki łącznej siateczkowatej
-zatok śledzionowych –liczne cienkościenne naczynia włosowate
-komórek , które układają się dookoła zatok – monocyt, makrofagi, limfocyty, fibroblasty oraz bardzo liczne erytrocyty
que-hiciste