Belofsky N. - Jak dawniej leczono.pdf

(1171 KB) Pobierz

Wprowadzenie

Od starożytnej Grecji aż po wiek XIX medycyna wyrządzała ludziom więcej złego niż dobrego,

bardziej szkodząc, aniżeli pomagając. Historyk David Wootton stwierdził: „Od 2400 lat chorzy

uważają, że lekarze postępują właściwie; przez 2300 lat było to błędne mniemanie”.

Greccy medycy sprzed dwóch tysiącleci byli równie skuteczni (a przy tym pewnie czynili mniej

złego), co znachorzy i astrologowie ze średniowiecza, pompatyczne renesansowe gaduły czy też

nieświadomi wyrządzanej pacjentom krzywdy lekarze z okresu rewolucji przemysłowej. Dopiero

w XX wieku medycyna poniekąd odzyskała rozsądek – za późno dla wielu cierpiących.

Hipokrates zapewne byłby tym przerażony.

Oddając należny szacunek badaczom dziejów i uczonych, należy stwierdzić, że wiele

najdziwniejszych medycznych koncepcji i najbardziej szalonych leczniczych procedur

popadło w zapomnienie, tkwiąc w zakurzonych księgozbiorach bibliotecznych archiwów. W książce

spróbujemy naprawić to przeoczenie, a przy okazji wspomnimy w niej o tych lekarzach, uczonych

i myślicielach, którzy nieświadomie przyczynili się do zacofania w zakresie teorii i praktyki

medycznej.

To nie jest rozprawa historyczna, niemniej jednak podane w książce informacje są prawdziwe i na

ogół potwierdzone. Skupimy się w niej na powszechnie akceptowanych ideach i praktykach

„prawdziwych” lekarzy, nie znachorów i szarlatanów. Wszyscy „specjaliści”, o których będzie

mowa, w swoich czasach należeli do czołowych autorytetów w dziedzinie medycyny. I tak na

przykład Jan z Gaddesden, doktor nauk medycznych z Oksfordu, naprawdę zawieszał łebki kukułek na

szyjach epileptyków. Nieco później doktor Benjamin Rush, sygnatariusz Deklaracji Niepodległości

Stanów Zjednoczonych i skarbnik amerykańskiej mennicy, kręcił swymi chorymi psychicznie

pacjentami jak bączkami. Z kolei doktor Walter Freeman z Yale, ówczesny światowy autorytet

w dziedzinie chirurgii, wbijał drewnianymi młotkami szpikulce do lodu w oczy cierpiących.

W rozdziale pierwszym dokonamy pobieżnego przeglądu medycyny antycznej, która była czasem

prób, błędów i wielkiej pomysłowości. Rozdziały drugi i trzeci poświęciliśmy medycynie

średniowiecznej i renesansowej – wówczas czołowi lekarze i uczeni miewali najbardziej dziwaczne

pomysły i metody leczenia, których skuteczność wypróbowywali na chorych. Rozdział czwarty to

rzecz o medycznych szaleństwach nie tak odległej epoki „wielkich odkryć naukowych”, czasu, kiedy

lekarze zwalczali schorzenia wraz z… pacjentami, z niemal komicznym zapałem i łatwymi do

przewidzenia rezultatami.

ROZDZIAŁ 1

Narastający ból

To, co uznajemy za prawdziwe leczenie – przynajmniej w medycynie zachodniej – zapoczątkował

starożytny grecki mędrzec Hipokrates, który urodził się około 460 roku p.n.e. na greckiej wyspie

Kos. Pisma Hipokratesa i jego następców przetrwały w dziele

Corpus Hippocrateum

– zbiorze

około sześćdziesięciu rozpraw medycznych.

W owych czasach większość uzdrowicieli zwracało się do bogów i bóstw z prośbami o przyjście

z pomocą cierpiącym. Jednak Hipokrates wolał zaufać własnym oczom i uszom oraz polegać na tym,

co wyczuwał dłońmi. Przede wszystkim robił to, co skutkowało, niezależnie od obowiązujących

teorii i wierzeń, i dzięki temu zdołał poczynić krok od magii do medycyny.

A jednak czasem nawet wielki Hipokrates mylił się, i to poważnie. Najistotniejsze jest to,

że uczony uważał, iż choroba jest wynikiem nierównowagi czterech „humorów”, zwanych też sokami

– krwi, żółci, czarnej żółci oraz flegmy, tj. śluzu zwierzęcego. Teoria ta mąciła w głowach lekarzom

i ich pacjentom aż do XIX stulecia.

Mimo to medyczna myśl i praktyka rozwijała się, tylko czasami schodząc na manowce. Kilkaset lat

po Hipokratesie pojawił się Galen, wielki grecki anatom mieszkający w Rzymie. Ówczesne prawo

zabraniało przeprowadzania sekcji ludzkich zwłok, ale badania autopsyjne Galena na zwierzętach,

głównie świniach, pozwoliły po raz pierwszy na odkrycie, jak funkcjonują żywe organizmy.

Poniżej przedstawimy krótki opis wybranych starożytnych praktyk i idei medycznych z czasów

sprzed Hipokratesa i nieco późniejszych. Niektóre z nich się sprawdzały, inne nie, ale wszystkie były

pewnym punktem wyjścia do jeszcze bardziej osobliwych pomysłów, które mieli „lekarze” żyjący

w kolejnych epokach.

Moc wieży Babel

Ułożyli go na publicznym placu, a przechodnie podchodzili doń i – jeśli sami cierpieli kiedy na jego chorobę (...) – rad

mu udzielali, zalecając mu czynienie tego, co pomogło w ich przypadku albo w przypadkach im znanych. I nikomu nie

wolno było mijać chorego w milczeniu, nie pytając go, co mu dolega.

– HERODOT Z HALIKARNASU O BABILOŃSKIEJ M EDYCYNIE

W starożytnej Babilonii chorzy albo zdrowieli, albo umierali, przy czym babilońska medycyna lub

czary miały niewielki wpływ na kondycję pacjentów.

Z glinianych tabliczek (na szczęście wypalonych podczas pożaru i dzięki temu ocalałych)

wiadomo, że babilońscy szamani, zwani

asipu,

oraz lekarze, czyli

asu,

często ze sobą współdziałali,

choć słowom tych pierwszych poświęcano zdecydowanie więcej uwagi.

Wierząc, że niektóre choroby są efektem niepokojenia bogów, demonów i różnych innych istot

niewłaściwymi postępkami,

asipu

ustalali, dlaczego dana osoba zachorowała, i zalecali

odpowiednią terapię. Szukając wskazówek,

asipu

wypatrywali różnych znaków w drodze do domu

chorego – na przykład zaglądając świniom pod ogon.

Po przybyciu na miejsce

asipu

analizował życie osobiste pacjenta. Zgodnie z fragmentarycznymi

informacjami, zachowanymi na glinianych tabliczkach,

asipu

mógł ustalić, że jego pacjent spółkował

ze swoją matką albo z żoną sąsiada, albo oszukał kogoś, mówiąc „nie” zamiast „tak”, lub na odwrót.

Albo też jakaś wiedźma porwała jego plwocinę bądź zostało to uczynione przez ducha kogoś

spalonego żywcem.

Aby przepędzić chorobę,

asipu

rzucał czary lub intonował zaklęcia. Czasami mieszał

uzdrawiające mikstury w skórzanym mieszku, często dodając do nich sierść czarnego psa albo

kawałek podpaski z krwią miesiączkową. Na jednej z tabliczek jest mowa o świńskim gnoju

noszonym na szyi, a na innej o środku zaradczym na zgrzytanie zębami: należało przez siedem dni

spać obok ludzkiej czaszki, całować ją i lizać po siedem razy każdej nocy.

Adda-guppi, matka babilońskiego króla Nabonida (Nabu-na’ida), pewnego razu tak opisała efekty

kuracji zaleconej przez

asipu:

Sto i cztery szczęśliwe lata... Mój wzrok był dobry, słuch wyborny... słowa me były trafne, jadło i napoje mi smakowały,

zdrowie miałam doskonałe i umysł szczęśliwy... Czułam się spełniona.

Królowa być może nieco przesadziła z pochwałami, jednak babilońscy uzdrowiciele czynili

maksymalny użytek z tego, czym dysponowali.

Belofsky N. - Jak dawniej leczono.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: