Teoria polityki społecznej – wykład.doc

Teoria polityki społecznej – wykład, prof. dr hab. Cezary Włodarczyk

Policy – politics

- Policy (Polityka społeczna): dążenie do racjonalnego rozwiązywania problemów (społecznych)

- teorie w „Policy”: teorie dotyczące problemów

- politics (politykowanie): dążenie do zdobycia i utrzymania władzy - teorie w „politics”: teorie dotyczące władzy

Teoria polityki społecznej

W polityce społecznej – rozważaniach, praktyce – wykorzystuje się teorie (elementy teorii, tylko niektóre twierdzenia) wielu różnych dyscyplin naukowych (głównie socjologii, także ekonomii, psychologii, demografii, geografii, medycyny, nauk prawnych, itd.). wybór określonej teorii (elementu teorii) jest podporządkowany wymogom rozważanego problemu. Kiedyś jako teorię traktowano „wielkie narracje” (np. materializm historyczny”), współcześnie raczej koncepcje o mniejszym zakresie.

Dla polityki społecznej, która ma być racjonalna

Uczeni poprzez badanie teorii chcą odpowiedzieć na pytanie, dlaczego pewne zjawiska czy procesy przebiegają właśnie tak, a nie inaczej oraz jakiej ulegną zmianie, gdy zmieni się lub usunie niektóre elementy całości. Teoria (różne teorie) jest (powinna być) podstawą działań (interwencji) polityki społecznej. Warunek: politycy chcą teorię wykorzystać.

Współczesna polityka społeczna

Postulat: „evidence based social Policy”. Polityka społeczna oparta na dowodach naukowych (zależnościach między zjawiskami. Ale w wielu sytuacjach nie ma dobrego „evidence”. Evidence nigdy nie wskazuje wprost do czego należy dążyć. Wyboru opartego na wartościach (wyboru politycznego) nie można uniknąć. Przykład: The Obama Admninistration`s evidence-based social Policy inititives.

Polityka społeczna

1) wielowarsztatowość:

- umiejętność stosowania technik badawczych nauk społecznych (wersja maksimum)

- rozumienie wyników zastosowania technik badawczych nauk społecznych (wersja minimum)

- umiejętność sprowadzenia wyników otrzymanych za pomocą różnych technik do wspólnego mianownika, tj. ludzkich potrzeb (czyli punktu widzenia charakterystycznego dla nauki o polityce społecznej)

2) wielodyscyplinarność:

- interdyscyplinarność (łączenie dwóch lub więcej dyscyplin nauk społecznych, np. społeczna ekonomia, czy ekonomiczna socjologia)

- ponad dyscyplinarność (całościowe ujmowanie zagadnień)

3) pragmatyczne podejście do różnych teorii – znajomość warunków i ograniczeń stosowania teorii należących do różnych dyscyplin naukowych

Teoria

- struktura dotyczy jej elementów składowych i związków między nimi. Na tej podstawie można wyróżnić definicje strukturalne teorii

- funkcje teorii dotyczą tego, do czego ona służy, jakie potrzeby zaspokaja, jaka jest jej rola

Teoria naukowa

- całość logicznie spoistych uogólnień, wywnioskowanych na podstawie ustalonych faktów naukowych powiązanych z dotychczasowym stanem nauki

- ma na celu opis, wyjaśnienie przyczyny lub układu przyczyn, warunków, okoliczności powstawania i określonego przebiegu danego zjawiska, przewidywanie

- jest podsumowaniem wyników szczegółowej pracy naukowej

Władysław Krajewski 1998

Najczęściej przez teorię rozumie się pewną usystematyzowaną wiedzę, obejmującą szereg praw (stała relacja między rzeczami, a ściślej biorąc między cechami rzeczy lub między zdarzeniami), a także definicji (czy tak zwanych postulatów znaczeniowych).

Paradygmat Thomas Khun (1962)

* zbiór pojęć i teorii (i wartości) tworzących podstawy danej nauki

* zbiór poglądów akceptowanych przez naukowców w określonym czasie

* rozwój nauki jest serią spokojnych okresów przerywanych przez gwałtowne intelektualne rewolucje prowadzące do zmiany paradygmatu (naukowa rewolucja)

Rozwój paradygmatu

* wielość poglądów i sposobów wyjaśnień, chaos, brak obowiązującej teorii

* wyłonienie się paradygmatu: powszechnie akceptowanej teorii i metody – wzorzec dla dalszych dociekań

* nauka normalna – okres stabilnej kumulacji wyników w oparciu o paradygmat „rozwiązywanie łamigłówek”

* pojawienie się anomalii – faktów niezgodnych z paradygmatem

* próby ratowania teorii np. ignorowanie danych, hipotezy ad hoc

* rewolucja w nauce – pojawienie się nowych paradygmatów

* zwycięstwo jednej z teorii – nowy paradygmat i nowa faza nauki normalnej – albo NIE ma zwycięskiego paradygmatu

Paradygmaty Przykłady paradygmatów w fizyce i astronomii

- system Ptolemeusza - system Kopernika - mechanika Newtona, teoria względności Einsteina itp.

* w naukach ścisłych współistnieje niewiele paradygmatów (może być jeden)

* w naukach społecznych jest ich dużo i jest to sytuacja całkowicie naturalna

Modele polityki społecznej

Funkcje modeli polityki społecznej

1) opisowe – związane z operacjonalizacją i porządkowanie wyników porównań międzynarodowych (New Deal)

2) wyjaśniające – wyjaśnianie zmienności polityki społecznej i jej wyników oraz

3) normatywne – ocenianie polityki społecznej i podstawa do uzasadniania jej reform (raport i plan Beveridge’a – bezpieczeństwo „od kołyski po grób”)

Model w funkcji opisowej

- podstawa do zbierania danych o rzeczywistych praktykach społecznych

- służy do zredukowania wielości informacji, także poprzez porównywanie ich ze sobą

- jest wykorzystywane do formułowania wniosków o zgrupowaniach (typach) podobnych polityk społecznych)

Model o wyjaśnianiu polityki społecznej

- przedmiotem zainteresowania jest to, co wpływa na politykę społeczną, a nie to, na co ona wpływa

- przykłady pytań: „dlaczego polityka społeczna jest takka, jaka jest”, „co zdecydowało o tym, że zmieniała się tak, a nie inaczej”, „dlaczego pewne kraje mają podobną do siebie politykę społeczną”

- przykłady czynników wyjaśniających: gospodarka i zamożność, polityka, poglądy, wartości, postawy

Essays on the Welfare State, R. Titmuss (1958)

Modele państwa opiekuńczego: rezydualny (obywatele są zobowiązani do zajęcia się sobą - USA) i instytucjonalny

Gosta Esping-Andersen (1990) Three Worlds of Welfare Capitalism (Trzy światy kapitalistycznego państwa dobrobytu)

- publiczno-prywatna struktura polityki społecznej – welfare mix

Gosta Esping-Andersen problemy polityki społecznej

Kryteria budowania typologii

1) dekomodyfikacja

- komodyfikacja (utowarowienie) – traktowanie człowieka jak towar, wart tyle, ile zdoła wytworzyć (zarobić)

- dekomodyfikacja (odtowarowienie) – uniezależnienie od zarobków

- poziom niezależności jednostki od jej pozycji na rynku pracy

- im wyższe stopy zastąpienia dochodu, im dłużej świadczenia są wypłacane i więcej ryzyk socjalnych obejmują, tym wyższy poziom dekomodyfikacji

- dekomodyfikacja – pewne dobra czy usługi są świadczone w ramach przysługujących ludziom uprawnień (a nie przez rynek)

2) stratyfikacja

- grupy (warstwy) społeczne pozostają ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania

- 5 podstawowych zasobów społecznych: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie oraz zdrowie

- intensywność redystrybucji – wielkość transferów społecznych (jeśli duże transfery, to duże podatki, przy silnej obecności państwa)

- zakres stosowania zasady solidarności – kto jest traktowany jako potencjalny beneficjent polityki społecznej (uniwersalność solidarności)

3) defamilizacja

- ograniczenie roli rodziny w życiu jednostek

- brak wsparcia dla sprawowania opieki w domu, przy jednoczesnym upowszechnieniu opieki poza domem

- poziom niezależności sytuacji materialnej jednostki od sytuacji jej rodziny

- im bardziej musimy polegać na rodzinie, tym niższy poziom defamilizacji

Modele

1) liberalny – np. USA 2) socjaldemokratyczny – np. Szwecja 3) konserwatywny – np. Niemcy

O modelu socjaldemokratycznym, np. szwedzka polityka mieszkaniowa

- prawo do mieszkania

- Good dvelling for all (Sweden 1960)

- sytuacja 2,1os/mieszkanie, 45m2/os.

- 40% prywatna własność, 20% społeczna, 16% czynsze, 14% społeczne

- liczne dodatki mieszkaniowe

   - emerytom wystarczają na pełne pokrycie czynszu za mieszkanie o umiarkowanym standardzie

   - osobom pracującym – znaczna część czynszu

Good dvelling for all. The Milion Programme

- wybudowanie miliona mieszkań

- standard: 3-pokojowe mieszkanie dla rodziny, powierzchnia (normaltrea) 75m2

- większość budownictwa: 3-piętrowe budynki w osiedlach

...