UDARY MÓZGU
Profilaktyka: program Polocard- stosowanie kwasu acetylosalicylowego
Światowa Organizacja Zdrowia dokonany udar mózgu definiuje jako: zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym występowaniem ogniskowego, a czasem uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, którego objawy utrzymują się dłużej niż 24h i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa
NIEDOKRWIENNE (ok. 80%)
-spowodowane zmianami zakrzepowymi w dużych naczyniach
KRWOTOCZNE (ok. 20%)
-śródmózgowe i podpajęczynówkowe
Lokalizacyjny podział udarów:
-półkulowy
-podkorowy
-pniowy
-móżdżkowy
PODZIAŁ UDARÓW NIEDOKRWIENNYCH
1. TIA- przemijający udar niedokrwienny, objawy są słabo zaznaczone i mijają w ciągu 24h (to nie jest udar)
2. RIND- odwracalny niedokrwienny ubytek, objawy trwają ponad 24h, ustępują po kilki lub kilkunastu dniach
3. CS- udar dokonany niedokrwienny, powodujący trwałe objawy ubytkowe. Objawy nie ustępują choć mogą ulec zmniejszeniu. Częściowo regresja objawów związana jest prawdopodobnie z powrotem ukrwienia w strefie „półcienia” (otaczającej ognisko zawałowe) i redukcją obrzęku mózgu
4. Postępujący udar niedokrwienny- objawy narastają stopniowo, Mogą one w późniejszym czasie ustąpić lub zmniejszyć się, najczęściej pozostają
PRZYCZYNY
-nadciśnienie i zmiany miażdżycowe naczyń krwionośnych
-choroby serca (wady serca, zwłaszcza wada zastawki dwudzielnej, zawału serca)
Pewne czynniki ryzyka:
a) styl życia i środowisko: przewlekły nikotynizm, alkoholizm, uzależnienie lekowe, wiek, płeć męska, czynniki rodzinne i genetyczne
b) chorobowe: nadciśnienie tętnicze, choroby serca, przebyty incydent TIA lub udar, podwyższony hematokryt, cukrzyca, podwyższone stężenie fibrynogenu.
Prawdopodobne czynniki ryzyka:
a) styl życia i środowisko: doustne środki antykoncepcyjne, dieta bogata w tłuszcze zwierzęce, otyłość, mała aktywność fizyczna, wczesny zgon matki z powodu choroby naczyniowej, zmiany pory roku, warunki socjoekonomiczne
b) chorobowe: podagra (podwyższone stężenie kwasu moczowego), niedoczynność tarczycy, migrena, zwężenie tętnic (np. szyjnej), duża różnica ciśnienia krwi w kończynach górnych, ogniska naczyniopochodne w obrazie CT i MRI, obecność tętniaka lub zniekształcenia tętniczo-żylnego, dysplazja włóknisto-mięśniowa lub tętniak rozwarstwiający
Objawy niespecyficzne:
-ból głowy, zaburzenia przytomności, zaburzenia świadomości, nudności, wymioty, ogniskowe lub uogólnione napady padaczkowe, zawroty głowy
Objawy półkulowe:
-niedowład i porażenie połowicze, drętwienie, asymetria twarzy po stronie niedowładu, uszkodzenie pola widzenia, przymusowy zwrot gałek ocznych w stronę uszkodzenia, zaburzenia mowy (dotyczy półkuli dominującej), zaniedbywanie połowy ciała
Objawy zaburzeń pniowych:
-zaburzenia równowagi, niezborność ruchowa, ruch za obszerny, drżenie, drętwienie, osłabienie ciała połowiczo lub ręka i przeciwstronna noga, niedowład lub porażenie połowicze, uszkodzenie n. czaszkowych (podwójne widzenie-III, IV, VI; dyzartria i dysfagia-IX, X, XI; niedowład mięśni twarzy, cała połowa twarzy-VII)
Leczenie farmakologiczne!!!
-antyagregacyjne- zastosowanie w okresie 48h od wystąpienia objawów klinicznych kwasu acetylosalicylowego (ASA)- p.o. lub p.r. w dawkach 160-300mg NIE WOLNO PODAWAĆ W UDARACH KRWOTOCZNYCH
-trombolityczne- postępowanie mające na celu udrożnienie zamkniętego lub znacznie zwężonego naczynia w celu przywrócenia prawidłowej perfuzji mózgowej. Lek rtPA (rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu)- aktywuje przejście plazminogenu w plazminę i przez to rozpuszcza zakrzep- podać do 3h od wystąpienia udaru!!!
UDAR KRWOTOCZNY
- na skutek pęknięcia mikrotętniaków w przebiegu choroby nadciśnieniowej. Czynnikiem ryzyka jest też naużywanie alkoholu
-rozerwane krwawiące naczynie powoduje ostre niedokrwienie tkanki nerwowej
PIELĘGNACJA W UDARACH
1. Intensywna opieka neurologiczna
2. Leczenie farmakologiczne (trombolityczne, przeciwzakrzepowe, przeciwpłytkowe, neuroprotekcyjne- NOOTROPIL- rano i południe)
3.Profilaktyka powikłań
4.Wtórna profilaktyka udaru
PROBLEMY:
1. Obrzęk mózgu
Działania: stałe monitorowanie pod kątem występowania objawów obrzęku mózgu: splątanie, bradykardia, podwyższone RR (odruch Cushinga)
2. Możliwość wystąpienia hiperglikemii i hipoglikemii
Działania: u każdego chorego należy w pierwszych dobach udaru kontrolować poziom glukozy; stosowanie insulinoterapii
3. Możliwość wystąpienia wysokiej temperatury ciała
W udarze temperatura nie powinna przekraczać 37,5
4. Problemy w żywieniu związane z połykaniem
Specyficzne problemy pielęgnacyjne:
-Ocena zaburzeń ruchowych za pomocą skal klinometrycznych.
-nie stosować podciągów, drabin sznurowych do podciągania
Profilaktyka powikłań:
-utrzymanie drożności dróg oddechowych i poprawa wentylacji płuc poprzez: ułożenie chorego w pozycji zapobiegającej zapadaniu się języka, częste odsysanie śluzu, oklepywanie klatki piersiowej od podstawy do szczytu, ćwiczenia oddechowe
-zapobieganie zakrzepowemu zapaleniu żył
-podstawowe zasady profilaktyki p/odleżynowej
KRWAWIENIE PODPAJĘCZYNÓWKOWE SAH
Nagłe krwawienie do zewnętrznych przestrzeni płynnych, tj. pomiędzy oponą pajęczynówkową a miękką.
Najczęstszą przyczyną jest pęknięcie tętniaka połączone z wynaczynieniem krwi z jednej z tętnic zaopatrujących OUN, najczęściej z tętnic koła Willsa do przestrzeni podpajęczej
Przyczyny: -naczyniaki tętniczo-żylne
-pierwotne krwotoki mózgowe z wtórnym przebiegiem do przestrzeni płynowych
-nadciśnienie tętnicze
-zakrzepy żył i zatok żylnych mózgu
-guzy mózgu
-ukrwotocznione zawały mózgu
-choroby krwi
Objawy pękniętego tętniaka:
-eksplodujący ból głowy
-mdłości, gwałtowne wymioty
-fotofobia, nadwrażliwość na hałas i dotyk
-utrata przytomności
Objawy ogólne:
-oponowe- głównie sztywność karku i objaw Kerniga i Brudzińskiego
Stan chorego z SAH określany jest najczęściej w tzw. skali klinicznej Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa.
SKALA
I- niewielkie bóle
II- średnie nasilenie bólu lub znaczne, sztywność karku, uszkodzenie nerwów czaszkowych
III- senność, splątanie, ogniskowe objawy uszkodzenia układu nerwowego o niewielkim nasieleniu
IV- znaczny stopień zaburzenia świadomości (sopor), niedowład połowiczy o średnim lub znacznym nasileniu, zaburzenia wegetatywne
V- głęboka śpiączka, prężenia tylno jamowe, sztywność odmóżdżeniowa
Badania diagnostyczne w SAH
-TK, NMR, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, badanie naczyniowe (angiografia, lub naczyniowe NMR), badania laboratoryjne
Powikłania:
Wodogłowie, obrzęk mózgu, napady padaczkowe, powikłania internistyczne
Leczenie:
-operacyjne- zaopatrzenie źródła krwawienia- clipping (założenie klipsa na szyję pękniętego tętniaka)
-wewnątrznaczyniowe- coiling- zamykanie tętniaków przy użyciu cewnika naczyniowego
-leczenie zachowawcze- zwalczanie obrzęków mózgu, kontrolowanie stanu neurologicznego, kontrola internistyczna
Największym niebezpieczeństwem jest ryzyko wystąpienia ponownego krwawienia.
Postępowanie pielęgniarskie:
-monitorowanie pacjenta (RR, tętno)
-farmakoterapia p/bólowa- NIE PODAJEMY KW. ACETYLOSALICYLOWEGO
-regulacja wypróżnień
Ltso