Postepowanie_cywilne_fragment1.pdf

(248 KB) Pobierz
Rozdział I. Postępowanie cywilne
– uwagi ogólne
Część I. Uwagi ogólne
1. Definicja postępowania cywilnego.
Postępowanie cywilne jest to ze-
spół norm prawnych regulujących postępowanie sądowe w  sprawach
ze  stosunków z  zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i  opiekuńczego
oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecz-
nych oraz w innych sprawach, do których przepisy KPC stosuje się z mocy
ustaw szczególnych (sprawy cywilne).
2. Zadania postępowania cywilnego.
Najistotniejszym zadaniem postę­
powania cywilnego jest realizacja norm prawa materialnego w zakresie spraw
cywilnych na drodze ich przymusowego wykonania.
Funkcje postępowania cywilnego koncentrują się na  następujących za­
gadnieniach:
•
konkretyzowaniu i realizowaniu norm prawnych z zakresu prawa cywil­
nego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecz­
nych,
•
wydawaniu zarządzeń, zwolnień i zezwoleń mających znaczenie prawne,
•
dokonywaniu czynności dokumentacyjno­rejestrowych,
•
dokonywaniu innych czynności przekazanych sądom na drodze ustawy.
3. Pojęcie sprawy cywilnej.
Zgodnie z art. 1 KPC sprawy cywilne to spra­
wy z zakresu:
•
prawa cywilnego,
•
prawa rodzinnego i opiekuńczego,
•
prawa pracy,
•
ubezpieczeń społecznych oraz
•
inne sprawy, do których przepisy KPC stosuje się z mocy ustaw szczegól­
nych.
Sprawy cywilne określane są za pomocą kryteriów materialnych lub for­
malnych.
2
Rozdział I. Postępowanie cywilne – uwagi ogólne
SPRAWY CYWILNE
KRYTERIA MATERIALNE
Są to sprawy normowane przepisami prawa
cywilnego.
Do tej grupy należą sprawy z zakresu:
• prawa
cywilnego,
• prawa
rodzinnego i opiekuńczego oraz
• prawa
pracy.
Sprawy należące do tej grupy pozostają
zawsze sprawami cywilnym, bez względu
na organ właściwy do ich rozpoznawania.
KRYTERIA FORMALNE
Są to sprawy poddane właściwości sądów
powszechnych.
Do tej grupy należą sprawy z zakresu
ubezpieczeń społecznych oraz „inne
sprawy”, do których przepisy KPC
stosuje się z mocy ustaw szczególnych,
np.: zaskarżanie uchwał walnego
zgromadzenia spółdzielni (art. 42 § 2
PrSpółdz), czy sprawy rejestrowe.
4. Rodzaje postępowania cywilnego.
Postępowanie cywilne swoim za­
kresem obejmuje
różne rodzaje postępowań sądowych,
których celem i za­
daniem jest rozpoznawanie spraw cywilnych.
RODZAJE POSTĘPOWANIA CYWILNEGO
POSTĘPOWANIE
POZASĄDOWE
POSTĘPOWANIE
NIEPROCESOWE
PROCES
w sprawach cywilnych. Kodeks postępowania cywilnego w art. 13 § 1 stwier­
dza bowiem, że sąd
rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stano-
wi inaczej.
W wypadkach przewidzianych w ustawie, sąd rozpatruje sprawy
według przepisów o postępowaniach odrębnych. Oznacza to, że ustawodaw-
ca wprowadza jako zasadę rozpoznawanie spraw cywilnych w  procesie,
ustanawiając swoiste domniemanie w tym zakresie.
5. Proces.
Proces stanowi zasadniczy tryb postępowania rozpoznawczego
Proces to postępowanie, w którym sąd rozpoznaje istniejący między stronami
procesowymi spór prawny w drodze rozstrzygnięcia o będącym przedmiotem
tego sporu stosunku prawnym i wynikających z niego prawach i obowiązkach.
Procesem cywilnym nazywa się tylko taki spór prawny, który poddany zo­
stał jurysdykcji sądownictwa cywilnego.
Proces cywilny stanowi postępowanie modelowe (postępowanie sporne
– proces, Część I Księga I KPC), którego zasady, instytucje i formy stosuje
się w  dużej mierze także do  innych rodzajów postępowań unormowanych
w  KPC. Ustawodawca określając dla pozostałych rodzajów postępowań
odrębne zasady, instytucje i  formy, czyni to  tylko w  zakresie niezbędnym
Część I. Uwagi ogólne
3
do wprowadzenia odrębności tych postępowań, natomiast w kwestiach nie­
unormowanych inaczej przez przepisy szczególne nakazuje stosować wprost,
ewentualnie odpowiednio przepisy o procesie, które mają znaczenie subsy­
diarne (zob. art. 13 § 2 KPC).
6. Zasady procesu.
Do  najistotniejszych zasad procesu cywilnego nale­
żą m.in.:
•
zasada prawdy,
zgodnie z którą strony i uczestnicy postępowania są zo­
bowiązani dokonywać czynności procesowych zgodnie z  dobrymi oby­
czajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą
i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody (art. 3 KPC);
•
zasada kontradyktoryjności
(tj. sporności), której założeniem jest istnie­
jący w każdym procesie cywilnym spór prawny (albo spór o prawo) zakła­
dający istnienie dwóch przeciwstawnych stron procesowych (zasada dwu­
stronności) oraz
•
zasada dyspozytywności,
stanowiąca przejaw zasady rozporządzalno­
ści formalnej, tj.  rozporządzania przez strony czynnościami proceso­
wymi oraz całym tokiem postępowania. Dyspozycyjność formalna polega
na  rozporządzaniu przez strony wszelkimi środkami procesowymi i  ko­
rzystaniu z  wszelkich instytucji procesowych przewidzianych do  obrony
ich praw oraz na dokonywaniu w tym zakresie odpowiednich czynności
procesowych.
Z zasadą dyspozytywności koresponduje
ograniczony
w procesie cywil­
nym
zakres ingerencji sądu w  czynności dyspozytywne stron proceso-
wych
(np. cofnięcie pozwu, ugoda sądowa). Wskazane zasady są ściśle zwią­
zane z  samą istotą procesu cywilnego, polegającą na  prowadzeniu przez
strony sporu o  prawo przed sądem jako „bezstronnym rozjemcą”, co  skut­
kuje z kolei tym, że proces cywilny nie może być wszczęty z inicjatywy sądu,
a jedynie na wniosek strony. Jednak w razie uzasadnionej potrzeby sąd może
udzielić stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez
adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa niezbędnych pouczeń co  do  czynności proce­
sowych.
7. Postępowanie nieprocesowe.
Postępowanie nieprocesowe to  drugi
obok procesu
równorzędny tryb postępowania
rozpoznawczego w  spra­
wach cywilnych.
Rozgraniczenie spraw rozpoznawanych i  rozstrzyganych w  tych dwóch
głównych trybach postępowania rozpoznawczego oparte jest na  kryterium
charakteru spraw jakie są w nich rozpoznawane, a mianowicie na ich pro­
4
Rozdział I. Postępowanie cywilne – uwagi ogólne
cesowym lub nieprocesowym charakterze. W trybie procesu rozpoznawane
są sprawy, w których wyraźnie wyodrębnić można dwa podmioty o przeciw­
stawnych interesach i stanowiskach prawnych, do postępowania nieproceso­
wego (zwanego także postępowaniem niespornym) przekazane zostały na­
tomiast przez ustawodawcę przede wszystkim te sprawy, w których chodzi
raczej o współdziałanie
sądu przy nawiązywaniu, zmianie lub zniesieniu
stosunków prawnych oraz sprawy, w których brak jest strony przeciwnej.
Postępowanie nieprocesowe – odmiennie niż proces – oparte jest na za-
sadzie uczestnictwa,
co oznacza, że liczba uczestników tego postępowania,
z  których każdy zajmuje stanowisko samodzielnie i  niezależnie, może być
różna w zależności od tego ile podmiotów prawnych zainteresowanych jest
wynikiem tego postępowania.
Zasadniczo nie występuje tu przeciwstawność stanowisk i interesów praw­
nych między poszczególnymi uczestnikami (w praktyce nie wyłącza to moż­
liwości wystąpienia takich sprzeczności, jak również zaistnienia sporu, który
będzie musiał zostać rozstrzygnięty, jednak spór ten nie należy do istoty da­
nej sprawy).
W  postępowaniu nieprocesowym rozpoznawane mogą być tylko te  sprawy,
które zostały do tego trybu wyraźnie przekazane przez ustawodawcę. Decy­
dują w tym zakresie przede wszystkim przepisy KPC (postępowanie nieproce­
sowe, Część I, Księga II KPC), jak również liczne przepisy szczególne przewidu­
jące dla różnego rodzaju spraw tryb postępowania nieprocesowego.
a
. Sprawy rozpoznawane w postępowaniu nieprocesowym.
Zgodnie
z KPC (zob. Część I, Księga II Tytuł II) w postępowaniu nieprocesowym roz­
poznawane są sprawy z zakresu:
•
prawa osobowego
obejmujące postępowanie w sprawach o:
– uznanie za zmarłego,
– stwierdzenie zgonu,
– ubezwłasnowolnienie;
•
prawa rodzinnego, opiekuńczego i  kurateli,
obejmujące postępowania
w sprawach:
– małżeńskich,
– z zakresu stosunków między rodzicami i dziećmi,
– o przysposobienie,
– z zakresu opieki i kurateli,
– o  odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej
pod opieką;
Część I. Uwagi ogólne
5
•
prawa rzeczowego
dotyczące:
– spraw o stwierdzenie zasiedzenia,
– spraw zarządu związanego ze współwłasnością i użytkowaniem,
– zniesienia współwłasności,
– ustanowienia drogi koniecznej,
– przepadku rzeczy,
– postępowania wieczystoksięgowego;
•
prawa spadkowego
dotyczące przede wszystkim:
– zabezpieczenia spadku i spisu inwentarza,
– przyjęcia lub odrzucenia spadku,
– zarządu spadkiem nieobjętym,
– stwierdzenia nabycia spadku i działu spadku;
•
przepisów o  przedsiębiorstwach państwowych i  o  samorządzie załogi
przedsiębiorstwa państwowego;
•
o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego;
•
postępowania rejestrowego.
b
. Zasada postępowania nieprocesowego.
W  postępowaniu niepro­
cesowym zasadą jest, że 
sąd wszczyna postępowanie na wniosek,
jednak,
odmiennie niż ma to miejsce w procesie, możliwe jest także w wypadkach
wskazanych w ustawie wszczęcie postępowania
z urzędu.
8. Postępowania pozasądowe.
Do postępowań pozasądowych, czyli
to-
czących się poza sądami powszechnymi,
należy zaliczyć:
•
postępowanie przed sądami polubownymi,
•
postępowanie pojednawcze przed komisjami pojednawczymi w sprawach
ze stosunku pracy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin