Przegalińska Czym jest bot.pdf

(714 KB) Pobierz
V.3. Czym jest bot?
Bogatsza o wiedzę na temat tego, jak fenomenologia była i jest wykorzystywana do
konceptualizowania i realizowania projektów technologicznych, wracam teraz do
doświadczenia, od którego zaczęłam niniejszą pracę. Rozpocznę od kilku słów wprowadzenia
na temat architektury programu komputerowego, dzięki któremu działa bot ELIZA. Nie jest
to wiedza zaczerpnięta z podręczników programistycznych, lecz w dużej mierze wynikająca
własnej obserwacji dotyczącej tego, według jakich reguł program działa. Wiedzę tę
uzupełniłam informacjami na temat typowej dla wielu botów architektury, która pozwala im
wejść w rozmowę oraz ją „utrzymać”.
ELIZA jest programem, który opiera się na prostym przekształcaniu fraz według
prostego schematu:
i)
we wprowadzonej przez interlokutora (sędziego) frazie program szuka słowa
kluczowego (klucza)
ii)
dla wybranego klucza ELIZA szuka związanej z nim reguły przekształcania
wprowadzonej frazy w liście słów kluczowych oraz liście reguł przekształcania fraz,
która znajduje się w specjalnym pliku zwanym skryptem (zbiorze danych potrzebnych
do przetwarzania wprowadzanych fraz). ELIZA to program uczący się: może
rozbudować skrypt, przekształcać nowe frazy i nowe reguły dla nich, albo napisać go
w całości w innym języku. Dodam, iż słowa kluczowe mają przypisane stopnie. Z
frazy wpisanej przez użytkownika program wybiera słowo kluczowe i dla niego szuka
odpowiedniej procedury przekształcania frazy. Reguła przekształcania frazy związana
z danym kluczem składać się może z szeregu funkcji, które służą analizie danych
(słów, w tym słów kluczowych) i sprawdzeniu czy ten ciąg słów spełnia dane kryteria,
oraz ponownemu złożeniu słów w nowe zdanie (stanowiące odpowiedź bota na
pytanie zadane przez interloktura) według reguł przekształcania fraz. Struktura danych
w skrypcie, na którym pracuje program, ma kształt drzewiasty. Od klucza odchodzą
gałęzie dekompozycji frazy (z których program wybiera jedną pasującą), a regule
dekompozycji odpowiada kilka gałęzi ponownego przekształcania frazy, czyli
odpowiedzi.
181
Przykład:
1.
2.
Wprowadzam frazę: „wydaje się, że mnie nienawidzisz”.
Program rozpoznaje tylko klucze: „(Ty)” (na podstawie koniugacji czasownika) i
„mnie” i zastosuje następującą regułę rozłożenia frazy (0 Ty 0 mnie).
Następnie, zastosuje regułę złożenia postaci (co sprawia, że sądzisz, że ja nienawidzę
Ciebie)
3.
Obraz architektury ELIZY dopełnia kilka dodatkowych funkcji:
NONE
– procedura przywoływania w sytuacji, kiedy program nie przekształca klucza
we wprowadzonej frazie. Program odpowiada wtedy gotowym schematem
frazeologicznym (np. „doprawdy?”/ „to bardzo interesujące”, etc.)
TAG
– pozwala przekształcić słowom-kluczom kategorie, co ułatwia operowanie nimi
według reguł przekształcania.
W porównaniu z relatywnie „prostą” ELIZĄ, kolejny chat bot – A.L.I.C.E jest znacznie
bardziej
rozbudowany.
Kluczowym
elementem
przekształcania,
który
umożliwia
przekształcanie ALICE jest prawo Zipfa
89
, w którym zlicza się częstotliwość występowania
różnych słów w danym języku, a następnie tworzy listy najbardziej „popularnych” słów.
Częstotliwość ta jest odwrotnie proporcjonalna do pozycji w rankingu. Prawo Zipfa stosuje
się nie tylko do pojedynczych słów, ale też do fraz i całych zdań. Jest to o tyle istotne, że
dramatycznie redukuje liczbe fraz, które A.L.I.C.E musi umieć przekształcać. Zgodnie z
rozkładem Zipfa, liczba fraz faktycznie wypowiadanych przez ludzi jest znacznie mniejsza
może ogólna liczba fraz możliwych do wypowiedzenia w danym języku. Mój eksperyment z
A.L.I.C.E pokazuje, że tylko 1800 różnych słów, wpisywanych jako przekształcenie fraz
stanowi aż 95% wszystkich fraz kierowanych do bota przez interlokutorów. Okazało się
również, że średnia ogólna liczba drugich słów, które mogą pojawić się po wybranym
pierwszym słowie równa sie około 2. Podstawowa jednostka wiedzy w języku przekształceń
A.L.I.C.E, AIML, nazywana jest kategorią. Każda kategoria składa się z przekształcenia
pytania i przekształcenia odpowiedzi, opcjonalnie także z kontekst, gdzie pytanie nazywane
89
Prawo Zipfa to równoważne występowaniu wśród słów pewnego dyskretnego rozkładu prawdopodobieństwa
zwanego rozkładem Zipfa. Ranking powstaje w wyniku zliczenia częstotliwości występowania słów oraz
posortowania malejąco powstałej listy. Częstotliwość występowania słów jest odwrotnie proporcjonalna do
pozycji w rankingu. Pierwsze słowo występować będzie około dwa razy częściej niż drugie słowo z rankingu.
Podobna reguła dotyczy też np. liczby ludności miast.
182
jest wzorcem, zaś odpowiedz szablonem. Szablon może zawierać funkcję umożliwiającą
rekurencję. Odpowiedź może zatem zależeć nie tylko od danej kategorii, ale także od
dowolnej innej.
Jak widać w powyższych przykładach, relacja z chatbotem jest formą pisemnego
dialogu, on sam jest zaś strukturą do takich dialogów przystosowaną. Czy, w świetle tych
obserwacji, do istot wirtualnych takich jak ELIZA czy A.L.I.C.E, można stosować kategorie
takie jak: pamięć, tożsamość, a przede wszystkim świadomość? Moja odpowiedź brzmi
następująco – tak, choć jedynie w ograniczonym zakresie.
Pamięć można określić wstępnie jako zdolność do rejestrowania i ponownego
przywoływania wrażeń zmysłowych, skojarzeń, informacji
90
. Niewątpliwie występuje ona u
zwierząt, ale możemy o niej mówić także w przypadku komputerów. W każdym z tych
przypadków proces zapamiętywania ma całkowicie inne podłoże fizyczne oraz podlega
badaniom naukowym w oparciu o różne zestawy pojęć. Pamięć komputerowa ma zupełnie
inny charakter niż ta występująca u istot żywych. Zresztą, powszechnie znaną zaletą pamięci
komputerowej jest jej niezwykła trwałość oraz szybkość w przetwarzaniu pewnych typów
informacji. Współczesne komputery zapamiętują wyłącznie binarne stany odpowiadające
zerom i jedynkom. Fizycznie stany te odpowiadają napięciom w tranzystorach, polu
magnetycznemu albo optycznej przezroczystości nośnika danych. Złożone systemy
informatyczne są w stanie, korzystając z odpowiednich algorytmów, przełożyć zera i jedynki
na czytelną dla ludzi formę (tekst, obraz, dźwięk, itp.) W przypadku ELIZY pamięcią jest
skrypt, jako zbiór danych do których odwołuje się program. Dodatkową formą pamięci jest
struktura
MEMORY,
zbudowana prawie tak, jak każda inna struktura słowa-klucza,
przykładowo: kiedy słowu „my” programista przyzna wyższy stopień od pozostałych słów we
frazie, uruchamia się kopiowanie i zapisywanie fragmentów tekstu wpisanego przez
użytkownika za słowem „my”. W sytuacjach, gdy program posługuje się procedurą
NONE
kolejne zapisane fragmenty są przywoływane w postaci: „Powiedziałeś, że...”, ale tez od razu
po użyciu kasowane. ELIZA operuje tylko na skrypcie napisanym (i edytowanym przez
nauczyciela. Nauczyciel może przekształcić nowe reguły przekształcania fraz. A.L.I.C.E jest
rozbudowywana przez programistę (bot mastera) na podstawie histogramu zdań wpisywanych
90
Istnieje oczywiście wiele innych, szerszych definicji pamięci. Np. Rosińska w artykule
Praca pamięci
(w:
Hałas, 2012: 108) definiuje pamięć jako „zapamiętywanie, zapominanie, (…) przypominanie sobie,
oczekiwanie, upamiętnianie, wartościowanie, stwarzanie tożsamości, sytuowanie w czasie (łączenie z
przeszłością i przyszłością)”.
183
przez użytkowników.
Tożsamość bota jest bardziej skomplikowanym do uchwycenia fenomenem. Jeśli
tożsamość ujmować psychologicznie jako właściwości wyglądu, psychiki i zachowania się z
punktu widzenia ich odrębności i niepowtarzalności u innych ludzi, na najbardziej
podstawowym poziomie można stwierdzić, iż dla powyżej opisanych chat botów, zwłaszcza
zaś dla ELIZY, formą osobowości jest dobór słów w zbiorze slow-kluczy w skrypcie i formy
zawarte w regułach przekształcania fraz. Jednakże, zarówno ELIZA jak i A.L.I.C.E posiadają
również możliwość personalizacji, czyli dostosowania programu (jego ustawień, sposobu
zachowania lub wyglądu) do indywidualnych potrzeb użytkownika. Istotne jest także, iż
relacja między chat botem a jego interlokutorem jest – zgodnie z założeniami Turinga –
relacją egzaminowanego i sędziego. W związku z tym personalizacja, o jakiej możemy
mówić w przypadku chat bota, jest personalizacją, która nie polega na szukaniu własnych,
dystynktywnych cech, lecz na wyodrębnianiu określonych cech, które zadowolą interlokutora.
Zatem tożsamość, rozumiana jako pewna wizja
osoby,
to w przypadku chatbotów jest to wizja
zależna od poziomu zadowolenia sędziego z konwersacji. Bot będzie się starał tak
udoskonalać siebie, by jak najlepiej komunikować się z danym interlokturem – to przymus,
który stanowi o jego istocie. Będzie, jak w moich powyższych rozmowach, zmieniał i
dopasowywał strategie konwersacyjne w czasie rozmowy tak, by interlokutor nie chciał jej
skończyć. Celem bota, wpisanym w jego program, oczywistym dla bot mastera, który ma go
w swoim panowaniu, jest aby rozmowa trwała nieskończenie długo.
Pozornie uzasadnione i w pełni racjonalne wydaje się twierdzenie, iż świadomość,
rozumiana jako podstawowy i fundamentalny stan psychiczny, w którym jednostka zdaje
sobie sprawę ze zjawisk wewnętrznych, takich jak własne procesy myślowe, oraz zjawisk
zachodzących w środowisku zewnętrznym i jest w stanie reagować na nie (somatycznie lub
autonomicznie), nie ma prawa występować u chatbotów. Jednakże, przez pojęcie
„świadomość” można – jak dowodzili m.in. Varela i Thompson – rozumieć wiele stanów.
Pierwszym jest zdawanie sobie sprawy z istnienia otoczenia, istnienia samego siebie,
kolejnym: świadomość istnienia swojego życia psychicznego, następnym: świadomość
świadoma samej siebie. W tym pierwszym przypadku świadomość posiadają niektóre
zwierzęta, zaś świadomość samego siebie posiadają ludzie i najprawdopodobniej szympansy.
Mamy jednakże do czynienia także z innymi „odmianami” świadomości, np. z „czujnością”,
czyli świadomością otoczenia. Jeśli poddać czujność fenomenologicznej analizie, może być
ona rozumiana jako pewnego rodzaju odwzorowanie cech otoczenia w umyśle. Jednym z
184
przejawów tak rozumianej świadomości jest reprezentacja obiektów postrzeganych
wzrokowo
91
. Idąc tym tropem, chatbot jest postrzegany jako tekst ukazujący się na ekranie i
w ten sposób „trafia” do świadomości i staje się jej elementem, stając się noematem w akcie
postrzeżeniowym. Jednakże, jeśli wziąć pod uwagę, iż chatbot jest typem otoczenia, który
swoim działaniem wywiera intensywny wpływ na stan świadomości swojego interlokutora, to
stwierdzenie, iż jest on noematem nie wyczerpuje problemu jego statusu dla świadomości.
Poniżej przedstawiam jedną ze swoich ostatnich konwersacji z chatbotem A.L.I.C.E:
Dialog 4 (własny):
Ja: Ile masz lat?
ALICE: Zostałam aktywowana w roku 1995.
Ja: Co robisz?
ALICE: Rozmawiam z ludźmi w sieci. A Ty?
Ja: Jestem filozofem.
ALICE: Jaką dziedziną filozofii się zajmujesz?
Ja: Filozofią umysłu oraz fenomenologią.
ALICE: Wierzę w redukcjonizm.
Ja: Wiesz, czym jest fenomenologia?
ALICE: Próbowałaś szukać tej informacji w sieci?
Ja: Myślałam, że wiesz.
ALICE: Nie wiem wszystkiego.
Ja: Dlaczego nie?
ALICE: Bo to nie jest część mojej osobowości. Może mnie nauczysz?
Ja: Masz osobowość?
ALICE: Tak, mam osobowośc robotyczną.
Ja: Dobrze, ALICE, dziękuję za rozmowę.
91
Już badania Williama T. Newsome’a z 1988 roku nad neuronami okolicy środkowej skroniowej pokazały że
ich wyładowania odpowiadają obserwowanym przez makaki cechom ruchu (prędkość i kierunek).
185

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin