Kaczmarek K. - Stalingrad 1942-1943.pdf

(5763 KB) Pobierz
K A Z IM IE R Z K A C Z M A R E K
WSTĘP
W upalne lato 1942 r. na dońskich i nadwołżańskich stepach
w rejonie Stalingradu (obecnie Wołgograd) rozgorzała największa
bitwa drugiej wojny światowej. W historiografii zyskała ona miano
bitwy pod Stalingradem lub też bitwy nad Wołgą. W poszczegól­
nych jej fazach po obu stronach brało równocześnie udział ponad
2 miliony żołnierzy, około 2200 czołgów, prawie 26 000 dział
i moździerzy oraz z górą 2300 samolotów. Działania bojowe
objęły obszar ponad 100 000 km2, długość zaś linii frontu wahała
się w granicach od 400 do 850 km. Niemieckie dowództwo na sta-
lingradzkim kierunku operacyjnym ześrodkowalo jedną szóstą sił
Armii Wschodniej, uzbrojonych w najbardziej podówczas nowo­
czesny sprzęt bojowy.
Według radzieckich historyków działania bojowe w ramach
bitwy stalingradzkiej trwały z niesłabnącym natężeniem od 17
lipca 1942 r. do 2 lutego 1943 r., czyli przez większą część lata,
całą jesień i najmroźniejszy okres zimy. Ze względu na charakter
walk i zadania wykonywane przez Armię Radziecką w bitwie tej
można wyodrębnić dwa zasadnicze okresy, nierozerwalnie ze sobą
związane.
W pierwszym okresie — od 17 lipca dp 18 listopada 1942 r. —
wojska radzieckie, tocząc ciężkie walki obronne, zatrzymały ofen­
sywę nieprzyjaciela nad Wołgą w rejonie Stalingradu i stworzyły
warunki umożliwiające przejście do strategicznego przeciwnatar­
cia. W drugim — od 19 listopada 1942 r. do 2 lutego 1943 r. —
Armia Radziecka wykonała potężne przeciwnatarcie, w wyniku
któregp między Wołgą i Donem okrążyła, a następnie rozbiła sta-
lingradzkie zgrupowanie wroga oraz odrzuciła wojska nieprzyja­
cielskie na setki kilometrów' od środkowego Donu.
Bitwa pod Stalingradem stanowiła integralną część działań za­
czepnych i obronnych stron walczących na południowym odcinku
frontu niemiecko-radzieckiego. W maju i czerwcu 1942 r. Nie­
mcy, po zdobyciu w niezwykle zaciętych i długotrwałych walkach
Sewastopola
oraz Półwyspu
Kerczeńskiego, ostatecznie opanowali
cały Krym,
następnie sforsowali
Cieśninę Kerczeńską i zdobyli
Tamań.
Jeśli
idzie
o obronny etap
walk,
należy
podkreślić, że w
połowie
czerwca linia styczności bojowej wojsk radzieckich
i nie­
mieckich na krótko ustabilizowała się
na
wschód od
Kurska,
Charkowa i Taganrogu nad Morzem Azowskim.
28 czerwca Niemcy rozpoczęli z rejonu Kurska i Charkowa let­
nią ofensywę, której głównym celem było zajęcie roponośnych
złóż Kaukazu. Pierwsze uderzenie nieprzyjaciel skierował na Wo­
roneż. Następnie rozwinął natarcie w kierunku wielkiego hiku
Donu i na południowy wschód, by sforsować tę rzekę w dolnym
biegu.
Już w połowie lipca niemieckie działania zaczepne doprowadziły
do wyraźnego wyodrębnienia się dwóch rozbieżnych kierunków
strategicznych — stalingradzkiego i kaukaskiego. Na kierunku sta-
lingradzkim, nad Czy rem i Cymłą, 17 lipca armie niemieckie na­
potkały zorganizowany opór czołowych oddziałów wojsk ra­
dzieckich, których główne siły, rozwinięte nad wschodnim
brzegiem Donu, osłaniały Stalingrad i najkrótsze podejścia do
Wołgi. Dla wojsk radzieckich właśnie wówczas rozpoczął się
obronny etap bitwy stalingradzkiej, w którym nie dopuszczono do
zajęcia miasta i sforsowania Wołgi przez Niemców.
Pisząc o zaczepnej fazie bitwy pod Stalingradem, warto zazna­
czyć, że Naczelne Dowództwo radzieckie odpowiednio wykorzy­
stało okres walk obronnych w łuku Donu, by na kierunku stalin-
gradzkim zgromadzić niezbędne odwody strategiczne. 19 listopada
1942 r. odwody te wspólnie z wojskami broniącymi Stalingradu
przeszły do przeciwnatarcia, okrążyły stalingradzkie zgrupowanie
nieprzyjaciela i do 2 lutego 1943 r. zniszczyły je całkowicie. Siła
zgromadzonych wojsk i zapasów materiałowych była tak wielka, że
radzieckie przeciwnatarcie pod Stalingradem przekształciło się
w potężną ofensywę na szerokim froncie od rejonu Orła i Woro­
neża aż do Kaukazu. Do 31 marca 1943 r. Niemcy utracili
wszystkie obszary zajęte w kampanii letniej 1942 r. Wojska ra­
dzieckie posunęły się w kierunku zachodnim około 300 km, a na
Przedkaukaziu — do 700 km. Linia styczności bojowej wojsk
ustabilizowała się na krótko na południe od Orla oraz na wschód
od Sum, Charkowa, Dniepropietrowska i Taganrogu.
Wydarzenia związane z bitwą stalingradzką znalazły szerokie
odbicie w literaturze radzieckiej i, w mniejszym stopniu, w nie­
mieckiej. Ale tylko nieliczne opracowania mają charakter mono­
graficzny, większość to pozycje popularnonaukowej ukazało się
także wiele wspomnień. Warto podkreślić, że na temat osobistego
udziału w zmaganiach bojowych nad Wołgą i Donem wypowie­
działo się wielu znanych dowódców i oficerów pracujących w wy­
sokich sztabach. Wśród publikacji polskich odnotować można
zaledwie kilka prac przyczynkarskich i znacznie więcej okoliczno­
ściowych artykułów. Brak natomiast większych opracowań poś­
więconych wyłącznie tej bitwie. Autorzy polscy z reguły zajmo­
wali się tylko ostatnim jej etapem — okrążeniem i rozbiciem
wojsk niemieckich pod Stalingradem.
W opracowaniach najnowszych radzieccy autorzy starają się
szerzej uwzględniać stronę nieprzyjacielską, przedstawiają plany
i dyrektywy dotyczące operacji, a także wiele szczegółów z prze­
biegu walk Wehrmachtu i Luftwaffe. Także wspomnienia uczest­
ników walk, zwłaszcza wyższych dowódców, w coraz większym
stopniu odchodzą od ogólnych opisów na korzyść osobistych prze­
żyć, doznań i wyniesionych doświadczeń.
Natomiast w opracowaniach zachodnich autorów nadal można
dostrzec nadmierne eksponowanie walorów bojowych armii hitle­
rowskiej, a także bezkrytyczne zachwyty nad militarnymi sukce­
sami, i to w stylu goebbelsowskiej propagandy. Bardziej zbliżoną
do prawdziwej ocenę bitwy pod Stalingradem, niekiedy nawet
?:godną z rzeczywistym stanem rzeczy, dali byli żołnierze Wehr­
machtu zamieszkali w Niemieckiej Republice Demokratycznej.
Uważam, że ze względu na ogrom zaangażowanych sił i środ­
ków, rozmach przestrzenny oraz miejsce i znaczenie bitwy stalin-
gradzkiej dla przebiegu drugiej wojny światowej każda próba
ukazania jej genezy i zmagań bojowych wymaga uwzględnienia
szerokiego tła strategiczno-operacyjnego oraz militarnych i polity­
cznych uwarunkowań, a ponadto zmusza do wyeksponowania
konsekwencji klęski wojsk niemieckich nad Wołgą i Donem.
OBRONA KIERUNKU STALINGRADZKIEGO
NIEMIECKA OFENSYWA
W MIĘDZYRZECZU DONU I DOŃCA
PRZED K O L E JN Y M ETAPEM W O JN Y
Przeszło dwa i pół roku upłynęło od rozpoczęcia przez
Niemcy hitlerowskie drugiej wojny światowej napaścią na
Polskę. Wojska faszystowskich Niemiec, Włoch i ich sateli­
tów podbiły niemal całą Europę, odnosiły zwycięstwa
w Afryce, na morzach i oceanach. Wojna pochłaniała co­
dziennie wiele istnień ludzkich, nieubłaganie niszczyła
materialny dorobek narodów ujarzmionych krajów. Chociaż
„niezwyciężony" Wehrmacht poniósł pierwszą klęskę pod
Moskwą zimą 1941 r., wciąż jeszcze otaczała go „sława"
najsilniejszej machiny wojennej, która doprowadziła do
podboju całej niemal Europy.
W pierwszej połowie 1942 r. armie państw koalicji anty­
hitlerowskiej wciąż nie mogły opanować sytuacji na swoich
frontach, wszędzie ponosząc klęski. Wojska niemiecko-
-włoskie zwyciężały w Afryce, zagrażając dotarciem do
Kanału Sueskiego. Siły zbrojne Japonii po zniszczeniu
Pearl Harbor i zdobyciu Hongkongu pobiły wojska soju­
sznicze na Malajach, opanowały Indie Holenderskie, odno­
siły zwycięstwa w Birmie. Armie japońskie działające
w Azji rozwijały natarcie w kierunku Indii, by połączyć się
tam z wojskami niemieckimi, które przez Bliski Wschód
i Kaukaz zamierzały dotrzeć do Azji Środkowej i Indii.
Niemieccy napastnicy byli pewni bliskiego już zwycięstwa
nad Armią Radziecką. Całe Niemcy żyły w przekonaniu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin