Z
Zaawan (hebr. duże zdenerwowanie). Na liście spokrewnionych z Ezawem (Edomem) ludów pojawia się on jako wnuk Seira Choryty (Rdz 36,19.27). fr [ts]
Zabad (hebr. on uczynił dar).
1) Wg genealogii 1 Krn 7,21 był to potomek Efraima w szóstej generacji.
2) Wg 1 Krn 2,36 był to potomek Judy w trzynastym pokoleniu.
3) Bohater Dawida, który zaliczony został do tego grona na podstawie czynów,
o których jednak dziś nic nie wiadomo, bo nie zachowały się żadne relacje (1 Krn 11,41).
4) Chory król Joasz z Judy (835-796 r. przed Chr.) został zmordowany przez zaufanych ludzi pod przywództwem Zabada; Zabad uchodził za syna pewnej Ammonitki (2 Krn 24,26; por. 2 Krl 12,22).
5) Trzej Izraelici o tym imieniu, jednakże o różnym pochodzeniu, którzy podczas wygnania babil. poślubili kobiety cudzoziemskie, a potem wyrazili gotowość odprawienia ich w ramach reformy małżeństw po powrocie z wygnania (Ezd 10,27.33.43). fr [ts]
Zabadejczycy. Plemię arab., które zostało pokonane przez Jonatana Machabeusza; wydaje się, że zamieszkiwało ono tereny niezbyt odległe od Damaszku, na płn. od miasta
(1 Mch 12,25.31 n). fr [ts]
Zabawki. Podczas wykopalisk nie jest możliwe jednoznaczne zidentyfikowanie zabawek dla dzieci. Być może taką funkcję pełniły miniaturowe meble i małe figurki zwierząt. Z Palestyny znane są tylko układanki i gry planszowe dla dorosłych, spośród których żadna nie wywodziła się stamtąd. Z Egiptu przybyła gra 58 otworów i gra 30 pól, z Mezopotamii gra 20 pól. Niektóre plansze do gier miały po jednej i po drugiej stronie dwie różne gry; szczególnie cenne egzemplarze gier zrobione są z kości słoniowej. Chociaż dziś nie są znane reguły tych gier, generalnie funkcjonowała zasada, że rzut kostką określał ruch na planszy.
Kostkę do gry (z reguły miała od 1 do 4 oczek) wprawiano w ruch okrężny za pomocą patyczka; z IX/VIII w. przed Chr. pochodzi znaleziona ośmiościenna kość, a z czasów rzym. znaleziono liczne kości sześciościenne. Podczas gry 58 otworów używano małe figurki do wtykania z głowami psów. Pojawiające się często podczas wykopalisk małe kości świńskie służyły zapewne do znanej z gr.-rzym. Antyku gry Astragali: rzucano je z ręki albo z niewielkiego kubka; decydująca była tutaj wartość określonych kombinacji albo suma.
Z czasów gr.-rzym. są także znane inne gry: polegające na rzucaniu, bieganiu czy też chwytaniu (ciuciubabka), chowany, gry piłką (coś w rodzaju tenisa), jak również gry zespołowe (podobne do rugby czy hokeja), gry planszowe (np. Damy i Młyn), me [ts]
Zabbaj (hebr. łaska Boga; dar Boży).
1) Ojciec pewnego Izraelity współpracującego przy odbudowie murów Jerozolimy (Ne 3,20).
2) Izraelita, który po wygnaniu babil. zobowiązał się do oddalenia swojej cudzoziemskiej żony (Ezd 10,28). fr [ts]
Zabbud (hebr. dar, prezent). Ojciec pewnego naczelnika rodu, który powrócił z Ezdraszem z wygnania babil. do Judy (Ezd 8,14). fr [ts]
Zabdi (hebr. mój dar).
1) Dziadek Akana z pokolenia Beniamina (Joz 7,1) i przodek jednego z wielkich rodów
(Joz 7,17n).
2) Syn ►Szimejego [5]; ponieważ został on umieszczony w genealogii Beniamina, należy sądzić, że należał do tego pokolenia (1 Krn 8,19).
3) Jeden z wyższych urzędników zajmujących się zaopatrzeniem. Troszczył się o winnice
(1 Krn 27,27).
4) Według Ne 11,17 imię to nosił dziadek Mattaniasza, pewnego lewity, który w czasach powygnaniowych kierował śpiewem; ►Zikri [10]. fr [ts]
Zabdiel (hebr. dar Ela/Boga; moim darem jest El/Bóg).
1) Ojciec Jaszobeama, pewnego dowódcy wojskowego, który razem ze swoim oddziałem przez jeden miesiąc w każdym roku był w stanie gotowości (1 Krn 27,2).
2) Głowa rodu kapłańskiego; razem ze swoimi krewnymi powrócił z wygnania babil. do Jerozolimy (Ne 11,14).
3) Arab, który trzymał z Ptolemeuszem, teściem króla seleudzkiego Aleksandra Balasa (150-145 r. przed Chr.); kiedy Aleksander po jednej z krwawych bitew z Ptolemeuszem uciekł na Pustynię Arabską, został zamordowany przez Zabdiela (1 Mch 11,14-17). fr [ts]
Zabójstwo ► Morderstwo.
Zabud (por. Zabad). Bratanek Salomona, który był wysokim urzędnikiem za czasów Salomona (1 Krl 4,5; por. 2 Sm 5,14). fr [ts]
Zabulon / Zabulonici (hebr. podarunek). W większości list wymieniających pokolenia zostaje on umieszczony jako jedno z dwunastu pokoleń Izraela, który za swojego ojca uważał Jakuba, a za matkę, tak jak ►Issachar [1], uważał Leę (Rdz 30,20-22; 35,23). Według
Sdz 1,30 Zabulon nie był w stanie całkowicie wyprzeć Kananejczyków (ludność zamieszkującą Kanaan przed zajęciem go przez Izrael), jednakże pokolenie to uczestniczyło w wielkich akcjach zbrojnych przeciwko Kananejczykom: sądząc po lokalizacji, walka przy Merom (Joz 11,5) musiała dotyczyć pokolenia Zabulona. Na fakt, że Zabulon wspierał Deborę oraz Baraka, wskazuje Sdz 5,14.18. Także w walce sędziego Gedeona przeciw Madianitom uczestniczyli Zabulonici (Sdz 6,35; Lb 26,26n). Terytorium Zabulona obejmowało wcześniej obszar Issachara, jak to sugeruje Sdz 1,30 (Issachar nie został tam wymieniony). Później terytorium plemienne było otoczone na płn. zach. przez Asera
(Joz 19,24), na płn. przez Neftalego (Joz 19,34), na wsch. przez Issachara (Joz 19,22) i na płd. przez Manassesa (Joz 17,7). Zabulon i Issachar składali ofiary na „górze”, co może wskazywać na ►Tabor [1] (Pwt 33,18n). Dwie mowy (Rdz 49,13; Pwt 33,19) wskazują na to, że Zabulon sięgał aż do morza, a Zabulonici mieli udział w bogactwach płynących z handlu. Może to oznaczać, że przez krótki czas panowali nad nadmorskimi terenami albo że Zabulonici zatrudniali się na statkach. Kiedy Tiglat-Pileser III (745-727 r. przed Chr.) zajął ziemie Królestwa Północnego, do niewoli dostało się także terytorium Zabulona
(por. Iz 8,23). W Mt 4,13 Zabulon sięga aż po Kafarnaum nad jeziorem Genezaret, a zatem pokrywa się częściowo z terytorium Issachara. fr [ts]
Zabulonici ► Zabulon.
Zachariasz (hebr. JHWH wspomniał; przypomniał sobie).
1) Prorok Zachariasz pochodził z kapłańskiego rodu Iddo (Za 1,1). Działał on w tym samym czasie, co Aggeusz (Ezd 5,1; 6,14) i podobnie jak ten główną uwagę skupiał na sprawie odbudowy świątyni po wygnaniu babil. Jego działalność datowana jest na lata 520-518 przed Chr. (Za 1,1.7; 7,1), czyli przypada na czasy, kiedy namiestnikiem był Zorobabel (Za 5,6-10), a arcykapłanem Jo-zue (Za 3). Zachariasz wzmiankowany jest jako głowa kapłańskiego rodu Iddo w Ne 12,16. Oprócz tego nic więcej nie wiadomo na temat osoby tego proroka
2) Pierwszy z odźwiernych z grupy Meszelemiasza, który wg 1 Krn 26,2 (por. 1 Krn 9,21n; 26,14) ustanowiony został „przez Dawida”; genealogia wykazuje jego pokrewieństwo z Ebiasafem.
3) Znaczący lewita, grający na instrumentach, który wg porządku wprowadzonego przez Dawida (1 Krn 15,18) należał do drugiego stopnia; grał na harfie podczas przenoszenia Arki (1 Krn 15,20).
4) Grający na trąbie kapłan z czasów Dawida (1 Krn 15,24).
5) Potomek syna Kehata ^Uzzjela [1] w trzecim pokoleniu; por. 1 Krn 24,25.
6) Jeden ze znaczniejszych braci z grupy odźwiernych, która wywodziła się od Chosy (potomka Merariego, trzeciego syna Lewie-go; 1 Krn 26,10n).
7) Ojciec Jiddo, głowy rodu spośród zamieszkującego wsch. brzeg Jordanu Manassesa, żyjący za czasów Dawida (1 Krn 27,21).
8) Jeden z urzędników, których Jozafat (871-848 r. przed Chr.), władca Królestwa Południowego, rozesłał po kraju w ramach wprowadzonej przez siebie reformy, aby pouczali lud w kwestiach Prawa (2 Krn 17,7).
9) Ojciec Jahazjela, lewity obdarzonego duchem prorockim, który zapowiedział królowi Jozafatowi zwycięstwo nad atakującymi wrogami (2 Krn 20,14).
10) Syn króla Jozafata, który (podobnie jak jego bracia) został zamordowany przez żądnego władzy swojego brata Jorama z Judy (848-841 r. przed Chr.), po tym jak ten objął tron
(2 Krn 21,1-4).
11) Syn wpływowego arcykapłana ►Jojady [3]; podobnie jak jego ojciec zdecydowanie opowiedział się po stronie wiary w JHWH. Kiedy król Joasz z Judy (835-796 r. przed Chr.), który objął władzę z pomocą Jojady, skierował się ku synkretycznym prądom religijnym, Zachariasz wystąpił przeciwko niemu. W związku z tym został ukamienowany na polecenie swojego królewskiego kuzyna na dziedzińcu świątynnym (2 Krn 24,17-22).
12) Doradca króla Ozjasza (767-739 r. przed Chr.), który pouczał króla m.in. w sprawach religijnych (2 Krn 26,5).
13) Syn i następca władcy Królestwa Północnego Jeroboama II (782-747 r. przed Chr.), któremu jednak dane było sprawować władzę jedynie przez pół roku (747 r. przed Chr.); został zamordowany podczas rebelii Szali u ma (2 Krl 14,29; 15,8-11).
14) Dziadek ze strony matki wpływowego króla Judy Ezechiasza (728-699 r. przed Chr.;
2 Krl 18,2).
15) Głowa rodziny, który - prawd, w czasach deportacji za Tiglat-Pilesera III (przed 722 r. przed Chr.) - znalazł się na liście rodowej ►Beery [1] i w ten sposób zaliczony został do pokolenia Rubena (1 Krn 5,7).
16) Służył on prorokowi Izajaszowi w działalności publicznej jako zaufany świadek; ręczył on za prawdziwość gróźb prorockich (Iz 8,1n).
17) Lewita, który wspierał reformę kultyczną króla Ezechiasza (728-699 r. przed Chr.;
2 Krn 29,13-15).
18) Jeden z lewitów, których król Jozjasz (641 - 609 r. przed Chr.) ustanowił jako nadzorców nad pracami budowlanymi w świątyni (2 Krn 34,11).
19) Jeden z przełożonych świątyni, którzy za czasów króla Jozjasza złożyli dary na sprawowanie Paschy (2 Krn 35,8).
20) Kapłan i zwierzchnik rodu w Jerozolimie za czasów arcykapłana ►Jojakima [2], a więc w drugim pokoleniu kapłanów po powrocie z wygnania babil. (Ne 12,16).
21) Przodek Adajasza w czwartym pokoleniu, kapłana, który gotów był osiedlić się po wygnaniu babil. w Jerozolimie (Ne 11,12).
22) Dwaj przodkowie należący do pokolenia Judy, którzy za czasów Nehemiasza gotowi byli osiedlić się w potrzebującej odbudowy Jerozolimie (Ne 11,4n).
23) Członek uroczystego chóru podczas poświęcenia murów Jerozolimy po powrocie z wygnania babil. (Ne 12,35).
24) Kapłan albo lewita, który podczas poświęcenia murów Jerozolimy stał na dziedzińcu świątynnym obok Nehemiasza (Ne 12,41).
25) Dwaj Izraelici, którzy za panowania Artakserksesa I (465-423 r. przed Chr.) powrócili z Babilonu do Judy (Ezd 8,3.11).
26) Jedna z osób posłanych przez Ezdrasza, które miały pozyskać lewitów do powrotu z Babilonu do Judy (Ezd 8,16).
27) Izraelita, który w ramach powygnaniowej reformy małżeństw gotów był oddalić swoją cudzoziemską żonę (Ezd 10,26).
28) Znaczący Izraelita, który podczas uroczystego czytania Prawa w późnych czasach powygnaniowych obok innych stał na podwyższeniu (Ne 8,4).
29) Ojciec Józefa, oficera, którego Juda Machabeusz podczas swojej nieobecności pozostawił w zastępstwie razem z Azariaszem jako nadzorcę nad oddziałami (1 Mch 5,18).
30) Ojciec Jana Chrzciciela (Łk 1,5-27.57-79); małżonek Elżbiety i kapłan ósmego
(z dwudziestu czterech) oddziału, który przez cały tydzień od szabatu do szabatu pełnił służbę w świątyni. Na temat narracji w Łk 1 zob. ►Ewangelie dzieciństwa Jezusa.
31) Zamordowany w świątyni prorok (Mt 23,35; Łk 11,51); identyfikacja jego osoby jest niepewna (►Barachiasz). fr/me [msz]
Zacheusz (zgrecyzowana forma hebr. ...
nbogdanus