IP-12-2015 z (1)(1).pdf

(3127 KB) Pobierz

Ukazuje się od 1929 roku

www.pip.gov.pl

Miesięcznik Państwowej Inspekcji Pracy

Nr 12 (394) 2015

Spokojnych i radosnych Świąt Bożego Narodzenia,

wypełnionych wzajemną życzliwością oraz ciepłem rodziny i najbliższych,

a także zdrowia i wszelkiej pomyślności w 2016 roku

życzy Iwona Hickiewicz, główny inspektor pracy

W SEJMIE RP

O zagrożeniach w budownictwie

Eliminowanie zagrożeń wypadkowych w budownictwie było tematem obrad Rady

Ochrony Pracy 13 listopada 2015 r. w siedzibie Sejmu. Działania Państwowej Inspekcji

Pracy w tym zakresie przedstawił dyrektor Departamentu Nadzoru i Kontroli Główne-

go Inspektoratu Pracy Krzysztof Kowalik.

Stwierdził, że mają one charakter długofalowych i stałych

zadań kontrolno-prewencyjnych. Z danych PIP wynika, że

corocznie w grupie poszkodowanych na terenie budowy

zwiększa się udział osób świadczących pracę na innej pod-

stawie niż stosunek pracy. Zmiany w strukturze form za-

trudniania w budownictwie skutkują u nowo przyjmowa-

nych do pracy niskim poziomem wiedzy o bhp i ogólnej

świadomości zagrożeń występujących podczas wykony-

wania robót budowlanych. Ma to odbicie w statystykach

wypadkowości.

Szczególnie duże ryzyko utraty życia lub zdrowia wystę-

puje przy pracach związanych z użytkowaniem rusztowań

i na wysokości. Rośnie corocznie liczba krótkich kontroli na

budowach, na których stwierdzono bezpośrednie zagroże-

nia życia lub zdrowia osób pracujących. Są one powtarzane

na kolejnych kondygnacjach lub kolejnych odcinkach ro-

bót liniowych aż do wyeliminowania tego rodzaju stanów.

Krzysztof Kowalik podkreślił wysoką skuteczność takich

działań. W ciągu trzech kwartałów br. wydaniem decyzji w

trybie natychmiastowej wykonalności oraz postępowa-

niem mandatowym zakończyło się ponad 70% krótkich

kontroli interwencyjnych i 15% kontroli sprawdzających.

Oznacza to, że w zdecydowanej większości pierwsze kon-

trole odniosły oczekiwany skutek. Stwierdzane ponownie

w czasie kolejnych kontroli rażące naruszenia przepisów

bhp skutkowały sankcjami karnymi oraz wnioskowaniem

do ZUS o podwyższenie składki ubezpieczenia wypadko-

wego o 100%.

Dyrektor Departamentu Nadzoru i Kontroli GIP mówił

również o pozakontrolnych działaniach PIP w sektorze bu-

dowlanym, które szerzej scharakteryzował

Zbigniew Ko-

walczyk,

dyrektor Departamentu Prewencji i Promocji GIP.

W dyskusji członkowie Rady Ochrony Pracy wysoko oce-

nili informację Państwowej Inspekcji Pracy. Zwrócili uwagę

na konieczność poprawy edukacji pracowników budowla-

nych w zakresie bhp.

W posiedzeniu, któremu przewodniczyła poseł

Izabela

Katarzyna Mrzygłocka,

wzięła udział

Małgorzata Hof-

man,

zastępca głównego inspektora pracy.

W numerze

W SEJMIE RP

Wiadomości nie tylko z kraju

Nagrodzeni przez inspekcję

Naprawienie pracownikowi szkody

wyrządzonej przestępstwem

Ochrona stosunku pracy nauczyciela

Tutissimusy dla pracodawców

Narażeni na porażenie

Zamiana na polu

Premia za bezpieczne pomysły

Od ustawodawcy oczekuje się wizji

modelu BHP w środowisku pracy…

Rozmowa z prof. nadzw. dr hab. Teresą

Wyką, kierownikiem Zakładu Prawa

Ochrony Pracy w Katedrze Prawa

Pracy Uniwersytetu Łódzkiego.

Nowa firma powinna potwierdzić

zakaz konkurencji

Nowości wydawnicze

Inspektorzy pracy na granicy

Kultura bezpieczeństwa

Konkurs

370 metrów pod ziemią

Biblioteka

Próba samobójcza

Naprawienie pracownikowi szkody wyrządzonej

przestępstwem

Skutkiem popełnienia przez pracodawcę lub reprezentującą

go osobę przestępstwa bezpośrednio dotyczącego pracow-

nika może być powstanie szkody. W przypadku niektórych

przestępstw szkody ponoszone przez pracowników są

znaczne, istotne jest, by obowiązujące prawo dawało możli-

wości szybkiego dochodzenia roszczeń majątkowych.

Wydawca:

Główny Inspektorat Pracy

Redaktor prowadzący:

Beata Pietruszka-Śliwińska.

Redaktor techniczny:

Jan Klimczak

Adres: ul. Barska 28/30, 02-315 Warszawa, tel. 22 39 18 314; inspektor-pracy@gip.pip.gov.pl

ISSN 0239-3417 Nakład: 1600 egz. Drukarnia: TINTA

Okładka:

fot. Anwil

IP 12/2015

Wiadomości

nie tylko z kraju

Posiedzenie SLIC

„Rekrutacja i szkolenie inspektorów pracy: Inicjatywa działań na szczeblu

Unii Europejskiej” to temat konferencji zorganizowanej podczas 69. Posie-

dzenia Komitetu Wyższych Inspektorów Pracy (SLIC), które odbyło się w

dniach 12 i 13 listopada br. w Luksemburgu. W obradach wzięła udział de-

legacja PIP:

Marian Szyszko,

okręgowy inspektor pracy w Szczecinie oraz

Robert Jaworski,

główny specjalista w Sekcji Współpracy z Zagranicą GIP.

Omawiano możliwość ustalenia jednolitych wymogów szkoleniowych dla

kadr inspektorskich na szczeblu unijnym oraz realizację wspólnych inicja-

tyw doskonalących kompetencje inspektorów w jednym z ośrodków szko-

lenia, którymi dysponują inspekcje pracy Polski, Francji, Hiszpanii i Rumu-

nii. Marian Szyszko zaprezentował podejście PIP do rekrutacji kadr inspek-

cyjnych w Polsce, a przy stoisku wystawienniczym Ośrodka Szkolenia PIP

we Wrocławiu zainteresowani mogli uzyskać szczegółowe informacje i ma-

teriały o jego działalności dydaktycznej. Podczas obrad plenarnych podsu-

mowano dotychczasowe i uzgodniono nowe działania. Omówiono stan

O mobbingu

W siedzibie Naczelnego Sądu Administracyjne-

go w Warszawie 3 listopada br. odbyła się konfe-

rencja Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iusti-

tia” poświęcona mobbingowi, dyskryminacji i

wypaleniu zawodowemu. Zgromadziła wybit-

nych prawników, na czele z prof.

Ewą Łętowską

i sędzią Sądu Najwyższego

Marią Teresą Ro-

mer.

W spotkaniu wzięła udział

Iwona Hic-

kiewcz,

główny inspektor pracy. Działania Pań-

stwowej Inspekcji Pracy w zakresie zwalczania

i przeciwdziałania mobbingowi przedstawiła

Anna Jaworska,

główny specjalista w Departa-

mencie Prawnym GIP. Ze względu na specyfikę

naruszeń rola inspekcji pracy jest znacznie ogra-

niczona, a organem właściwym do oceny zjawi-

ska jest sąd. W sprawach tych nie jest możliwe

stosowanie przez inspektorów pracy sankcji

przewidzianych w przepisach o wykroczeniach

przeciwko prawom pracowników, nie przewi-

dziano także możliwości wydawania decyzji ad-

ministracyjnych. Jedyny środek prawny, jaki in-

spektor pracy może zastosować, to wystąpienie

pokontrolne. W innym punkcie konferencji

Marta Bem,

radca w Departamencie Prewencji

i Promocji GIP, omówiła efekty kampanii spo-

łecznej PIP „Stres w pracy”. W spotkaniu uczest-

niczyła także

Halina Tulwin,

dyrektor Departa-

mentu Prawnego GIP.

pamięci dr

Eusebia Rial Gonzaleza

(1966-2014),

szefa Sekcji Prewencji i Badań w EU-OSHA. O za-

sadach zarządzania stresem i zagrożeniami psy-

chospołecznymi w miejscu pracy mówili:

Tho-

mas Cox,

prof. ds. psychologii i zarządzania zdro-

wiem zawodowym, dyrektor Centrum ds. Zrów-

noważonego Życia Zawodowego na Uniwersy-

tecie w Londynie oraz

Johannes Siegrist,

prof.

ds. badań nad stresem zawodowym na Uniwer-

sytecie Heinricha-Heinego w Dusseldorfie. Sesja

panelowa, w której również uczestniczyła

Anna

Kucharska

z Sekcji Prewencji i Promocji OIP w

Lublinie, dotyczyła strategii i programów zarzą-

dzania zagrożeniami psychospołecznymi i stre-

sem w miejscu pracy.

Na budowie Volkswagena

Zagrożenia i uciążliwości na stanowiskach pracy przy realizacji wielkich in-

westycji oraz dobre praktyki inwestora w zakresie przeciwdziałania zagro-

żeniom to główne tematy wyjazdowego posiedzenia Wielkopolskiej Rady

ds. Bezpieczeństwa Pracy w Budownictwie. Obradom, które zorganizowa-

no 5 listopada br. na terenie budowy fabryki samochodów Volkswagen w

Białężycach k. Wrześni, przewodniczył

Stefan Nawrocki,

przewodniczący

Rady. W posiedzeniu uczestniczył także

Zbigniew Janowski,

przewodni-

czący Rady ds. Bezpieczeństwa Pracy w Budownictwie przy Głównym In-

spektorze Pracy. Przed rozpoczęciem obrad

Stanisława Ziółkowska,

okręgowy inspektor pracy w Poznaniu odczytała okolicznościowe przesła-

nie skierowane do uczestników posiedzenia przez

Iwonę Hickiewicz,

głównego inspektora pracy.

Jolanta Musielak

z zarządu firmy „Volkswa-

gen Poznań” zaprezentowała historię budowy oraz aktualny stan realizacji

inwestycji. Dobre praktyki stosowane przez inwestora podczas budowy

omówił szef służby bhp

Andrzej Woźniak.

Wyniki kontroli na budowie

oraz występujące zagrożenia przedstawili

Ewa Groblewska

Mirosław

Leszczyński,

inspektorzy z OIP w Poznaniu. Po zakończeniu posiedzenia

udano się na budowę zakładu, gdzie wrażenie robiła nie tylko wielkość in-

westycji, lecz także porządek i wzorowa organizacja pracy.

Docenieni za prewencję

Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu podsu-

mował działalność prewencyjną w 2015 roku.

Na uroczystej gali na Politechnice Opolskiej

spotkali się społeczni inspektorzy pracy, służby

bhp, parlamentarzyści, przedstawiciele najważ-

niejszych urzędów działających w wojewódz-

twie, związków zawodowych oraz nagrodzo-

nych i wyróżnionych firm, które uczestniczyły w

br. w programach prewencyjnych realizowa-

nych przez OIP w Opolu i miały okazję spraw-

dzić, wyłapać i zweryfikować błędy w swoich za-

Polsko-holenderskie seminarium

Międzynarodowe seminarium eksperckie poświęcone problematyce

delegowania pracowników w ramach świadczenia usług, legalności za-

trudnienia oraz handlu ludźmi do pracy przymusowej miało miejsce w

Ośrodku Szkolenia PIP we Wrocławiu 5 i 6 listopada br. Wzięli w nim

udział przedstawiciele organów nadzoru i kontroli warunków pracy oraz

urzędów właściwych w sprawach zabezpieczenia społecznego Holandii

i Polski, holenderskich instytucji sprawujących nadzór nad działaniem

agencji zatrudnienia oraz Ambasady Królestwa Niderlandów w Warsza-

wie. W trakcie spotkania omawiano zagadnienia dotyczące polsko-holen-

derskiej kooperacji, realizowanej w oparciu o zawarte w grudniu 2013 r.

porozumienie o współpracy bilateralnej między Państwową Inspekcją

Pracy a Inspekcją Spraw Socjalnych i Zatrudnienia Królestwa Niderlan-

dów. Celem sesji plenarnych i zajęć warsztatowych było wypracowanie

rekomendacji dla usprawnienia wymiany informacji między organami

inspekcji pracy obu krajów. Wskazano na konieczność podejmowania

wspólnych działań na rzecz ochrony przed nadużyciami popełnianymi

na szkodę pracowników delegowanych oraz pracowników migrujących

z Polski do Holandii.

Przeciw stresowi w pracy

przygotowań do realizacji przyszłorocznej Kampanii SLIC dotyczącej zdro-

wia i bezpieczeństwa pracowników agencji pracy tymczasowej. Polskim

akcentem było przyjęcie „Przewodnika dla inspektorów pracy w zakresie

wspierania kultury BHP w małych przedsiębiorstwach”, opracowanego

przez grupę roboczą SLIC pod przewodnictwem

Michała Wyszkowskie-

go,

starszego inspektora pracy – specjalisty w OIP w Poznaniu.

Konferencja podsumowująca kampanię „Zdro-

we i bezpieczne miejsce pracy: Stres w pracy?

Nie, dziękuję!”, zorganizowana przez Europejską

Agencję do spraw Bezpieczeństwa i Zdrowia

w Pracy (EU-OSHA), odbyła się 3-4 listopada br.

w Bilbao w Hiszpanii. Wydarzenie poświęcono

kładach, co ogranicza problem wypadkowości.

W Opolskiem liczba wypadków spadła wobec

ubiegłego roku, podkreślał okręgowy inspektor

pracy

Arkadiusz Kapuścik.

Podczas gali pod-

sumowującej działalność prewencyjną rozdano

nagrody w konkursach: „Pracodawca – organi-

zator pracy bezpiecznej”, „Buduj Bezpiecznie”

oraz „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne”. Dyplo-

my i nagrody odebrali także najaktywniejsi pra-

cownicy służb bhp oraz najaktywniejsi społecz-

ni inspektorzy pracy. Prestiżowe Dyplomy PIP

odebrało 33 przedsiębiorców województwa

opolskiego.

I P 12/2015

IP 12/2015

Nagrodzeni przez inspekcję

Na Zamku Królewskim w Warszawie 25 li-

stopada 2015 r. odbyła się uroczystość

wręczenia corocznej Nagrody im. Haliny

Krahelskiej oraz nagród i wyróżnień w XXII

edycji konkursu „Pracodawca – organizator

pracy bezpiecznej” Wzięli w niej udział

przedstawiciele prezydenta, parlamentu,

rządu, organów nadzoru i kontroli warun-

ków pracy, środowisk naukowych, stowa-

rzyszeń działających w ochronie pracy,

związków zawodowych i organizacji praco-

dawców.

Gratulując laureatom Nagrody im. Haliny Krahelskiej, główny in-

spektor pracy

Iwona Hickiewicz

podkreśliła, że są oni kontynuato-

rami idei, którym wierna była patronka nagrody. Godna i bezpiecz-

na praca jako wartości nadrzędne w stosunkach pracy były jej, po-

dobnie jak nagrodzonym, szczególnie bliskie.

Zwracając się do tegorocznych zwycięzców konkursu „Pracodaw-

ca – organizator pracy bezpiecznej” Iwona Hickiewicz stwierdziła, że

już poprzez udział w tak szlachetnej rywalizacji udowodnili, iż zdro-

wie i życie pracowników jest dla nich wartością, o którą warto zabie-

gać. Przyznane im statuetki „Mecum Tutissimus Ibis” są dowodem na

potwierdzenie słuszności prowadzonej polityki bezpieczeństwa pra-

cy, dowodem, że wybrali najlepszą strategię rozwoju firmy związaną

z odpowiedzialnością za zdrowie i życie pracowników.

Szefowa Państwowej Inspekcji Pracy wyraziła przekonanie, że

wręczane podczas gali nagrody będą dla uhonorowanych nimi

osób inspiracją do podejmowania kolejnych wyzwań na rzecz bez-

pieczeństwa pracy i umacniania godności ludzkiej pracy.

W imieniu prezydenta

Andrzeja Dudy

laureatom dziękował

społeczny doradca prezydenta RP

Zdzisław Sokal.

Stwierdził, że

dają oni dobry przykład, jak należy postępować z pracownikami i

organizować pracę, która prowadzi do sukcesu firmy i daje zado-

wolenie zatrudnionym. Przedstawiciel prezydenta podkreślił, że

mamy czym się szczycić. Polskie przedsiębiorstwa poprzez tworze-

nie odpowiednich warunków pracy i wytwarzanie produktów o

wysokiej jakości są w stanie konkurować na rynku z potęgami prze-

mysłowymi. Życzył wyróżnionym dalszych sukcesów.

Za pośrednictwem listu skierowanego do Iwony Hickiewicz,

głównego inspektora pracy, gratulacje laureatom przekazał mar-

szałek Sejmu

Marek Kuchciński.

List odczytał zastępca szefa Kan-

celarii Sejmu

Jan Węgrzyn.

Marszałek skierował słowa podzięko-

wania do osób, dla których troska o dobre warunki pracy jest prio-

rytetem, zaś bezpieczeństwo sprawą najważniejszą. Postawę pra-

codawców nagrodzonych w konkursie PIP określił jako wzór do

upowszechnienia i doskonały dowód na to, że pomyślność firmy

zależy również od przestrzegania prawa pracy.

Do uczestników uroczystości zwrócił się sekretarz stanu w Mini-

sterstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Stanisław Szwed.

W imieniu minister

Elżbiety Rafal-

skiej

złożył gratulacje laureatom,

którzy sukces ekonomiczny swoich

firm wiążą z zapewnieniem w nich

najwyższych standardów bezpie-

czeństwa pracy i tym samym wspie-

rają inspekcję pracy w misji zapew-

nienia przestrzegania prawa pracy w

naszym kraju.

Gratulacje wyróżnionym złożyła

także przewodnicząca Rady Ochrony

Pracy poseł

Izabela Katarzyna

Mrzygłocka.

Powiedziała, że przesła-

nie, jakie niesie Nagroda imienia Hali-

ny Krahelskiej, wskazuje na wartości

nieprzemijające, takie jak upodmio-

towienie ludzkiej pracy, czynienie jej

bezpieczną i godną. Odnosi się ono

również do konkursu dla pracodaw-

ców tworzących bezpieczne miejsca

pracy. Działania jego laureatów wy-

Nagrodę im. Haliny Krahelskiej wręczali:

pływają bowiem z głębokiego sza-

Iwona Hickiewicz i Stanisław Szwed.

cunku dla człowieka, wartości jego

pracy i troski o jego bezpieczeństwo.

med.

Urszuli Sztuce-Polińskiej, Mariuszowi Tylowi

i dr.

Józefowi

Przewodnicząca ROP wyraziła uznanie organizatorowi konkursu

Witczakowi.

(www.pip.gov.pl)

dla pracodawców – Państwowej Inspekcji Pracy – za dotarcie z jego

Główna inspektor pracy w towarzystwie doradcy prezydenta

przesłaniem do szerokich kręgów polskiego biznesu i tym samym

wręczyła nagrody: statuetki „Mecum Tutissimus Ibis” w konkursie

szerzenie kultury bezpieczeństwa pracy w naszym kraju.

„Pracodawca – organizator pracy bezpiecznej”. W trakcie zamkowej

W tym roku Nagroda im. Haliny Krahelskiej została przyznana:

gali oprócz nagród głównego inspektora pracy pracodawcy ode-

prof. dr. hab.

Zbigniewowi Hajnowi, Józefowi Koczwarze, Izabeli

brali także dyplomy gratulacyjne i nagrody przyznane przez part-

Katarzynie Mrzygłockiej, Markowi Nościuszowi, Andrzejowi

nerów społecznych Państwowej Inspekcji Pracy.

Otrębie, Karolowi Pufalowi, Wincentemu Szarmachowi,

dr n.

Eltwin

Zakład wchodzi w skład grupy firm spe-

cjalizujących się w opracowywaniu i pro-

dukcji urządzeń do sterowania i regulacji

silników elektrycznych oraz urządzeń

z branży HVAC (ogrzewanie, klimatyzacja

i wentylacja). Tworzą ją: duńska Eltwin A/S,

sprzedawca i producent elektroniki prze-

mysłowej, Eltwin Sp. z o.o., zajmująca się

produkcją wielkoseryjną oraz Motron A/S,

dystrybutor czujników elektronicznych.

Zakład w Szczecinie istnieje od 1976 r.,

produkuje kontrolery prądu stałego i

zmiennego, silniki przemysłowe i czujniki

kontroli prędkości. Funkcjonuje tam komi-

tet ds. bhp, który nadzoruje środowisko

pracy, identyfikuje zagrożenia, dokonuje

przeglądów warunków pracy, zgłasza nie-

prawidłowości. Niektóre rozwiązania bhp:

Podłoże i blaty robocze w hali produkcyj-

nej mają właściwości odprowadzania ła-

dunków elektrostatycznych. Pracownicy

otrzymują rękawice, ubrania, obuwie oraz

opaski z przewodem na rękę – wszystko w

zabezpieczeniu antyelektrostatycznym. Ka-

żda stacja lutowania ma wyciąg stanowi-

skowy. W magazynie w miejscu odbioru

towaru są zabezpieczenia eliminujące

możliwość upadku z wysokości.

Nagrodzeni pracodawcy

Zakłady zatrudniające do 50 osób

Eltwin Sp. z o.o.

Merrid Controls Sp. z o.o.

PRIMATOR Henryk Kraszewski

Zakład Stolarsko-Budowlany Zdzisław Serhej

Zakłady zatrudniające od 51 do 250 osób

Aperam Stainless Services & Solutions Poland Sp. z o.o

NORD NAPĘDY Zakłady Produkcyjne Sp. z o.o.

OSI Food Solutions Poland Sp. z o.o. Zakład Produkcyjny

w Górce

Rolls-Royce Poland Sp. z o.o. Zakład w Gniewie

Zakłady zatrudniające powyżej 250 osób

ANWIL S.A.

ElectroIux Poland Sp. z o.o. Oddział w Oławie

PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział

Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów

PKP Linia Hutnicza Szerokotorowa sp. z o.o.

ROSOMAK Spółka Akcyjna

Fot. B. Czarnecka

Dziękując w imieniu nagrodzonych

pracodawców, prezes Anwilu

Jacek

Podgórski

podkreślił, że traktuje tę na-

grodę jak Oscara w kategorii bezpie-

czeństwa. Zwrócił uwagę na to, jak waż-

ne jest odpowiedzialne podejście do

bezpieczeństwa pracy i jak wielki wpływ

na to mają i pracownicy, i pracodawcy. O

przestrzeganiu prawa pracy i roli, jaką

odgrywa ono w budowaniu kultury bez-

W imieniu prezydenta Andrzeja Dudy

laureatom dziękował społeczny doradca

prezydenta RP Zdzisław Sokal.

pieczeństwa, mówił również prof. dr hab.

Zbigniew Hajn, przemawiając w imieniu

laureatów Nagrody im. Haliny Krahelskiej.

Galę uświetnił koncert w wykonaniu ze-

społu Altra Volta.

Merrid Controls

Firma powstała w 1991 r. Specjalizuje się w wykonawstwie systemów za-

rządzania spedycją i logistyką dla terminali paliw płynnych i składów pro-

duktów masowych. Oferta firmy obejmuje również systemy wspomagania

ruchu dla kopalń węgla brunatnego, systemy automatyki linii produkcyj-

nych oraz systemy kontroli dostępu i monitoringu. Załoga liczy 49 osób.

Większość prac montażowych i rozruchowych prowadzona jest w czynnych

obiektach, bez zatrzymywania produkcji, w warunkach środowiska zagro-

żonego wybuchem. By zachować wysokie standardy pracy i oferowanych

usług, wdrożono systemy zarządzania: bezpieczeństwem i higieną pracy

ISO 18001:2004, jakością ISO 9001:2008 oraz bezpieczeństwem informacji

ISO 27001:2014. Od 10 lat w przedsiębiorstwie nie wydarzył się wypadek

przy pracy. Przed rozpoczęciem prac szczególnie niebezpiecznych pracow-

nicy otrzymują dokładne instrukcje i każdorazowo przechodzą szkolenie

stanowiskowe. Nadzór nad tymi pracami zawsze jest koordynowany przez

pracodawcę oraz dodatkowo przez zleceniodawcę.

Fot. A. Jaworski

IP 12/2015

Plik z chomika:

yock

Inne pliki z tego folderu:

IP-1-2017.pdf (2553 KB)
IP-2-2017.pdf (3251 KB)
IP-3-2017.pdf (3014 KB)
IP-4-2017.pdf (2910 KB)
IP-1-2016 z.pdf (2865 KB)

IP-12-2015 z (1)(1).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: