Najdawniejsze zabytki języka polskiego BN.pdf
(
10851 KB
)
Pobierz
Nr 104
BIBLIOTEKA NARODOWA
Seria I
N A J D A W N I E J S Z E Z ABYT KI
JĘZYKA P O L S K IE G O
WYDANIE PIĄTE
PO RAZ WTÓRY ROZSZERZONE
OPRACOWAŁ
WITOLD TASZYCKI
WROCŁAW — WARSZAWA ~ KRAKÓW — GDAŃSK
Z A K Ł A D N A R O D O W Y I M I E N I A O S S O L I Ń S K I C H —W Y D A W N I C T W O
Redakcja Biblioteki Narodowej
JA N HULEW ICZ i M IECZYSŁAW KLIMOWICZ
*
Redaktor tom u: Maria Podłodowska-Reklewska
Redaktor techniczny: Stanisław R otnicki
W szelkie prawa zastrzeżone
Printed in Poland
Zakład Narodowy im . Ossolińskich — W ydaw nictw o, W rocław.
Oddział w Krakowie, 1975. W ydanie V . N akład 8000 egz. Ark.
w yd. 14,70; ark. druk. 10 (x 3 2 ); ark. form. A l 13,33. Pap. druk.
s a t .im p .k l.V , 65
g,
7 0 x 1 0 0 . Oddano do składania 17 V I 1975.
Podpisano do druku w październiku 1975. Druk ukończono w paź
dzierniku 1975.
Zam. 590/75
Z-12-1251
Cena zł 40.—•
Drukarnia U niw ersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
I
I. PO C H O D ZEN IE JĘ Z Y K A PO LSK IEG O
Początki języka polskiego giną w^pomroee dziejów, się-
gają one epoki, w której język prasłowiański, wspólna
podstaw a wszystkich języków słowiańskich, począł się w y
raźnie rozpadać n a mniejsze całości językow e1. Proces
rozdrabniania się języka prasłowiańskiego, k tó ry zresztą
nigdy nie tw orzył bezwzględnie jednolitej całości, odbywał
się bardzo powoli. Trzeba było n a to całych wieków, by
się z niego rozwinęły poszczególne języki słowiańskie. Dzi
siejszy stan językowy słowiańskiego św iata przedstaw ia,
ja k wiadomo, tego rodzaju obraz; n a południu poziemia
przez Słowian zamieszkałego stykam y się z językam i: słoweń
skim, serbskim (serbsko-chorwackim), macedońskim i b u ł
garskim . J e s t to ta k zwana południowosłowiańska grupa
językowa. Język i północnosłowiańskie dzielimy n a dwie
części: wschodnią i zachodnią. Do pierwszej należą języki:
1 Język prasłowiański znowu był jednym z członków indo-
europejskiej rodziny językowej, na którą składały się następujące
grupy językowe: 1. hetycka (w dawnej Azji^ Mniejszej, dziś nie
istniejąca), 2. tocharska (w dawnej Azji Środkowej, dziś nie
istniejąca), 3. indo-irańska, 4. armeńska (ormiańska), 5. grecka,
6. albańska, 7. italska (łacina jej częścią), 8. celtycka, 9. germ ań
ska, 10. słowiańska, 11. bałtycka (tzn. język litewski, łotewski
i wymarły pruski). Po szczegóły odsyłam do książki T. M ile w
s k ie g o
Zarys językoznawstwa ogólnego.
Część II:
Rozmieszczenie
języków,
z. I, Lublin 1948, s. 220—333.
1*
IV
POCHODZENIE JĘZYKA POLSKIEGO
ro sy jsk i,
białoruski i ukraiński (dawniej także m ałoruskim
zwany), n a grupę zachodnią składają się języki: polski
(z narzeczem kaszubskim), dolnołużycki, górnołużycki,
czeski i słowacki. N adm ienić w ypada, że pomiędzy języki
grupy zachodniej wchodzi także osobliwie blisko z językiem
polskim spokrewniony język połabski, w ym arły w pierwszej
połowie X Y III w ie k u 2.
D okładnie określić czas, w k tó ry m widoczniejsze po
w stały rysy n a budow ie języka prasłowiańskiego, jest nie
możliwością wobec braku jakichkolwiek po tem u źródeł.
N a podstawie jednak rozważań teoretyczno-językow ych m o
żemy z dużą dozą praw dopodobieństw a przypuścić, że stało
się to w ostatnich stuleciach ery przedchrześcijańskiej.
Stało się to zatem n a kilka wieków przed rozejściem się
Słowian ze wspólnej im wszystkim praojezyzny, której
jądro leżało ongiś w dorzeczu Odry i Wisły, a k tó ra pod
koniec istnienia językowej wspólności prasłowiańskiej obej
mowała obszary, rozciągające się co najm niej od Odry
aż po środkową część dorzecza D niepru w łącznie3. J e s t
rzeczą jasną, że różnice pomiędzy zaczynającym i się w y
odrębniać częściami języka prasłowiańskiego były zrazu
niewielkie. Ale pom ału różnic przybywało, szczególnie
wzmogły się one z t ą chwilą, kiedy pojedyncze plem iona
prasłowiańskie opuściły praojezyznę i zajęły siedziby histo
ryczne. W iek V I—V II po Chr. znajduje już Słowian w zie
m iach dzisiaj przez nich zamieszkiwanych. K uchy m igra
cyjne do nowych siedzib zaczęły się oczywista wcześniej.
W szystkie te zm iany w układzie szczepów prasłowiańskich
2 Był to język słowiańskich mieszkańców ziem nad dolną
Ł abą położonych. Popadłszy w niewolę niemiecką, ulegli Poła-
bianie
z
wolna całkowitej germanizacji.
3 Dokładniejsze w tej sprawie wiadomości znaleźć można
w pracach T . L e h r a - S p ł a w i ń s k i e g o
O pochodzeniu i praojczy-
dnie Słowian,
Poznań 1946, oraz
Początki Słowian,
Kraków 1946.
\
POCHODZENIE JĘZYKA POLSKIEGO
V
sprzyjały niesłychanie tendencjom odśrodkowym, które,
jak wyżej zaznaczyłem, poczęły się pojawiać jeszcze wów
czas, kiedy szczepy te siedziały na rozległym terytorium
nad Odrą, W isłą i środkowym Dnieprem .
P atrząc n a zachodnią grupę języków słowiańskich, do
strzegam y bez większego tru d u , że nie tylko narzecze k a
szubskie, ale także w ym arły język połabski wykazuje do
syć wielką liczbę starych zgodności z językiem polskim,
obejm ujących takie zjawiska, jakich b rak w innych języ
kach słowiańskich, naw et zachodnich. Świadczy to o tym ,
iż język polski z kaszubszezyzną oraz język połabski prze
szły wspólny okres rozwojowy. Stanowiły one kiedyś bli
żej z sobą pow iązaną grupę, zwaną w nauce grupą le-
e h i c k ą języków słowiańskich. Z tej to grupy wyłonił się
wreszcie z jednej strony język połabski, z drugiej zaś polski
z dialektem kaszubskim , k tó ry jeszcze z początkiem n a
szego tysiąclecia najściślejszą tworzył jedność z językiem
polskim. Późniejsze dopiero zmiany wyosobniły go spośród
narzeczy polskich.
W obec tego, że niektórzy uczeni przyjm ują także wspól
ność zaeliodniosłowiańską na podstawie kilku cech języko
wych, tej tylko grupie języków słowiańskich właściwych,
możemy język polski od czasów prasłowiańskich przepro
wadzić przez następujące stadia rozwojowe: zaehodnio-
słowiańskie, lechickie i polskie. Tym ostatnim stadium zaj
miemy się w dalszym ciągu przede wszystkim.
II. OSOBLIWOŚCI JĘ Z Y K A POLSKIEGO
. Z trzech najw ażniejszych grup językowych, z jakim i
się spotykam y w Europie, a mianowicie: słowiańskiej, ger
mańskiej i rom ańskiej, słowiańska jest najbardziej spoista.
Pom im o wszystkie rozszczepienia językowe, jakie od la t
Plik z chomika:
piobaj31
Inne pliki z tego folderu:
Rzymska teoria i krytyka literacka Wybór BN.pdf
(21103 KB)
Niemcewicz Powrót posła BN(1).pdf
(4236 KB)
Najdawniejsze zabytki języka polskiego BN.pdf
(10851 KB)
Zimorowic Szymon Roksolanki BN.pdf
(4630 KB)
BN Odprawa posłów greckich.pdf
(5049 KB)
Inne foldery tego chomika:
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin