Gad, Jacek; Walińska, Ewa - Podstawy rachunkowości (2015).pdf

(250 KB) Pobierz

Rozdział 4

Podstawy rachunkowości

Jacek Gad, Ewa Walińska

Celem niniejszego rozdziału jest przedstawienie podstawowych informacji

na temat systemu informacyjnego rachunkowości. Po jego lekturze Czytelnik

będzie potrafił zidentyfikować i wyjaśnić istotę ekonomiczną takich kategorii

systemu rachunkowości, jak aktywa, kapitał własny, zobowiązania, przycho-

dy, koszty, wpływy i wydatki. Nie powinno również stanowić problemu zdefi-

niowanie sprawozdania finansowego i wskazanie jego trzech podstawowych

składników. Czytelnik powinien również potrafić wskazać wpływ zdarzeń go-

spodarczych na sprawozdania finansowe oraz znać nadrzędne i uniwersalne

zasady rachunkowości finansowej.

Definicja systemu informacyjnego rachunkowości

Rachunkowość to system informacyjny

, który „pobiera” dane (w formie do-

kumentów księgowych) z otoczenia oraz z samego przedsiębiorstwa, następnie

przetwarza je i prezentuje w sprawozdaniach finansowych oraz raportach we-

wnętrznych.

System informacyjny rachunkowości

składa się z dwóch podsystemów, tj. ra-

chunkowości finansowej i rachunkowości zarządczej. Rachunkowość finansowa

podlega regulacjom prawnym, dotyczy głównie zdarzeń przeszłych, dokonuje po-

miaru wartościowego, generuje sprawozdania finansowe przeznaczone przede

wszystkim dla zewnętrznych użytkowników. Rachunkowość zarządcza z kolei za-

spokaja zasadniczo potrzeby informacyjne zarządzających, nie jest regulowana,

koncentruje się na informacjach przeszłych i przyszłych, wykorzystuje również

pomiar niefinansowy, generuje raporty wewnętrzne (por. rysunek 4.1).

Nie mamy jednak na myśli systemu komputerowego – w tym przypadku chodzi o zasady funkcjo-

nowania.

Jacek Gad, Ewa Walińska

PRZEDSI BIORSTWO

SYSTEM INFORMACYJNY

RACHUNKOWO CI

Zdarzenia

gospodarcze

Rachunkowo

finansowa

zarz dcza

Sprawozdania

finansowe

(u ytkownicy

zewn trzni)

Raporty wewn trzne

(u ytkownicy wewn trzni)

Rysunek 4.1.

Istota systemu informacyjnego rachunkowo

rachunkowości

Rysunek 4.1.

Istota systemu informacyjnego

Źródło: opracowanie własne.

Podmioty rachunkowości finansowej

System informacyjny rachunkowości opiera się na ewidencji księgowej, okre-

ślanej mianem księgowości. W praktyce o konieczności prowadzenia ksiąg rachun-

kowych decydują cztery podstawowe czynniki

1) forma prawna jednostki – spółki kapitałowe,

2) wielkość obrotów – spółki osobowe, osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycz-

nych po przekroczeniu określonego limitu przychodów (1,2 mln EUR),

3) specyfika działalności – jednostki organizacyjne działające na podstawie

ustawy

Prawo bankowe,

przepisów o obrocie papierami wartościowymi, kasy

oszczędnościowo-kredytowe, fundusze emerytalne,

4) źródło finansowania, jakim są środki publiczne z budżetu państwa – gminy,

powiaty, województwa i ich związki oraz jednostki, które otrzymują na reali-

zację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa czy z budżetu

jednostek samorządu terytorialnego.

Użytkownicy informacji generowanej przez system rachunkowości

Wyróżniamy dwie grupy użytkowników systemu rachunkowości: wewnętrznych

oraz zewnętrznych. Do użytkowników wewnętrznych zaliczamy w szczególności

członków zarządu oraz pozostałe kierownictwo jednostki. Pozostali użytkownicy

systemu rachunkowości (akcjonariusze, kredytodawcy, odbiorcy, konkurenci itp.) są

użytkownikami zewnętrznymi

Do prowadzenia ksiąg rachunkowych zobowiązane są również oddziały i przedstawicielstwa przed-

siębiorców zagranicznych.

Do kryteriów podziału użytkowników systemu rachunkowości na wewnętrznych i zewnętrznych za-

liczamy: dostęp do informacji, wpływ na kształt systemu rachunkowości oraz odpowiedzialność za in-

formacje pochodzące z systemu rachunkowości.

Rozdział 4. Podstawy rachunkowości

Źródła regulacji rachunkowości

Podstawowym źródłem regulacji rachunkowości w Polsce jest ustawa o ra-

chunkowości. Jednostki mogą stosować również Krajowe Standardy Rachunkowo-

ści. Emitenci papierów wartościowych sporządzający skonsolidowane sprawozdania

finansowe muszą stosować zapisy Międzynarodowych Standardów Rachunkowości

/ Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSR / MSSF), po-

zostałe jednostki mogą stosować regulacje MSSF.

Składniki sprawozdania finansowego

Wszystkie jednostki prowadzące księgi rachunkowe są zobowiązane do spo-

rządzania trzech składników sprawozdania finansowego – bilansu, rachunku zy-

sków i strat oraz informacji dodatkowej (obejmującej wprowadzenie do sprawoz-

dania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia). Jednostki, których

sprawozdania finansowe podlegają badaniu przez biegłego rewidenta, sporządzają

ponadto rachunek przepływów pieniężnych oraz zestawienie zmian w kapitale wła-

snym.

Badanie sprawozdań finansowych

Jednym z czynników decydujących o tym, że sprawozdania finansowe danej

jednostki podlegają badaniu jest rodzaj prowadzonej przez nią działalności. Obo-

wiązkowo swoje sprawozdania muszą poddać badaniu banki, zakłady ubezpieczeń,

zakłady reasekuracji, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, jednostki

działające na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi, o fun-

duszach inwestycyjnych, o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,

a także spółki akcyjne. Drugim kryterium decydującym o tym, że sprawozdania fi-

nansowe danej jednostki muszą zostać poddane badaniu jest przekroczenie dwóch

z trzech wielkości dotyczących zatrudnienia (50 osób), sumy aktywów (2,5 mln

EUR) oraz przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji

finansowych (5 mln EUR) za poprzedni rok obrotowy.

Definicje podstawowych kategorii systemu rachunkowości

Aktywa

to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe, o wiarygod-

nie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują

w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Zobowiązania

to wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania

świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już

posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki.

Jacek Gad, Ewa Walińska

Aktywa netto

to różnica między sumą aktywów a sumą zobowiązań. Aktywa

netto są równe wartości kapitału własnego na dany moment. Aktywa, zobowiąza-

nia i kapitał własny stanowią elementy bilansu (por. tabela 4.1).

Tabela 4.1.

Uproszczony bilans na dany dzień

Aktywa

Suma aktywów

Źródło: opracowanie własne.

Kapitał własny = Aktywa netto

Zobowiązania

Suma pasywów

Przychody

to zwiększenie korzyści ekonomicznych w postaci wzrostu wartości

aktywów lub zmniejszenia wartości zobowiązań, które prowadzą do wzrostu kapi-

tału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż poprzez wniesie-

nie środków przez udziałowców lub właścicieli kapitału.

Przykład:

spółka Beta otrzymała nieodpłatnie towary, których wartość wiary-

godnie oszacowano na kwotę 5000 PLN. Czy powstanie przychód?

Odpowiedź:

tak – otrzymane aktywa stanowią przychód, gdyż zwiększa-

ją się aktywa i zwiększa się kapitał własny w inny sposób niż poprzez

wniesienie środków przez właściciela (por. tabela 4.2).

Tabela 4.2.

Uproszczony bilans na dany dzień

Aktywa 5000

Kapitał własny 5000

Zobowiązania

Przykład:

W spółce Beta przedawniły się zobowiązania w kwocie 4000 PLN.

Czy powstanie przychód?

Odpowiedź:

tak – w wyniku przedawnienia zobowiązań nie ulega zmianie

wartość aktywów, zmniejszają się zobowiązania oraz zwiększa się kapitał

własny. Spółka odnosi korzyść dlatego, że nie będzie musiała spłacać dłu-

gów. Korzyść ta jest przychodem (por. tabela 4.3).

Tabela 4.3.

Uproszczony bilans na dany dzień

Aktywa

Kapitał własny 4000

Zobowiązania 4000

Koszty

to zmniejszenie korzyści ekonomicznych w okresie w postaci zmniej-

szenia wartości aktywów lub zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które pro-

wadzą do zmniejszenia kapitału własnego w inny sposób niż poprzez pobranie

środków przez udziałowców lub właścicieli kapitału.

Przykład:

spółka Beta przekazała spółce Alfa nieodpłatnie towary o wartości

5000 PLN. Czy w spółce Beta powstanie koszt?

Rozdział 4. Podstawy rachunkowości

Odpowiedź:

tak – przekazanie nieodpłatne towarów stanowi koszt, gdyż

zmniejszają się aktywa i zmniejsza się wartość kapitału własnego, ale inną

drogą niż poprzez podział kapitału między właścicieli (por. tabela 4.4).

Tabela 4.4.

Uproszczony bilans na dany dzień

Aktywa 5000

Kapitał własny 5000

Zobowiązania

Przychody i koszty stanowią elementy rachunku zysków i strat.

Podstawowe elementy bilansu

Bilans składa się z dwóch głównych grup, tj. aktywów oraz pasywów (źródeł

finansowania aktywów). Zgodnie z zasadą równowagi bilansowej aktywa muszą

równać się pasywom. Aktywa obejmują dwie podstawowe grupy: aktywa trwałe

i aktywa obrotowe.

Aktywa trwałe

są wykorzystywane przez jednostkę w okresie dłuższym niż rok.

Aktywa obrotowe

są wykorzystywane przez jednostkę w okresie krótszym niż rok,

w trakcie którego jedne aktywa obrotowe przeobrażają się w inne (na przykład

środki pieniężne w wyniku transakcji zakupu zamieniane są na materiały, następ-

nie materiały na produkty gotowe, a potem produkty gotowe w wyniku sprzedaży

zamieniane są ponownie na środki pieniężne).

Do źródeł finansowania (pasywów) zaliczamy kapitał własny oraz zobowiązania.

Kapitały własne

stanowią własne źródło finansowania jednostki. Pochodzą one

od właścicieli lub są wypracowane przez przedsiębiorstwo (na przykład zysk netto).

Zobowiązania

stanowią obce źródło finansowania i powstają wówczas, gdy

dane składniki majątkowe nie zostały sfinansowane kapitałem własnym.

Tabela 4.5.

Główne elementy (pozycje) bilansu

BILANS

Aktywa

A. Aktywa trwałe

I. Wartości niematerialne i prawne

II. Rzeczowe aktywa trwałe

1. Środki trwałe

2. Środki trwałe w budowie

3. Zaliczki na środki trwałe w budowie

Pasywa

A. Kapitał (fundusz) własny

I. Kapitał (fundusz) podstawowy

II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy

(wielkość ujemna)

III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)

IV. Kapitał (fundusz) zapasowy

V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

Plik z chomika:

OpenAccess

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Pełne wydania