Żakowski, Karol - Analiza porównawcza frakcji w Partii Liberalno-Demokratycznej oraz grup w Partii Demokratycznej po alternacji władzy w Japonii w 2009 roku (2015).pdf

(216 KB) Pobierz
vol. 45/2015, ss. 32–45
ISSN 1505-2192
www.athenaeum.umk.pl
DOI: 10.15804/athena.2015.45.02
analiza porÓwnawcza frakcji w partii
liberalno-demokratycznej oraz grup w partii
demokratycznej po alternacji władzy
w japonii w 2009 roku*
Karol Żakowski**
comparatiVe analySiS of factionS in the liberal
democratic party and groupS inSide the democratic
party of japan after alternation of power in 2009
—
ABStRAct —
The article examines the changes in factional system of the Democratic
Party of Japan (DPJ) after electoral victory in 2009. During opposition
period, DPJ factions were believed to be much less significant groups than
their counterparts in the Liberal Democratic Party (LDP). Nevertheless,
after the DPJ assumed power, its intra-party groups, to a certain degree, star-
ted functioning as LDP factions. Over the years, their ideological leanings
weakened and instead of realizing distinctive political vision, they started
focusing on pragmatic struggle for power in the party. In 2009 – 2012 period,
the competition between intra-party mainstreams and anti-mainstreams
increased, challenging the unity of the DPJ. The significance of factional
divisions was also clearly visible in the distribution of governmental port-
folios by succeeding prime ministers. Although DPJ factions were still not
as powerful as LDP factions, they played a much greater role than before in
maintaining intra-party balance and structuring intra-party competition.
—
KeyWoRDS
—
factional divisions, Japan, Democratic Party of Japan (DPJ), Liberal Demo-
cratic Party (LDP)
* Niniejszy artykuł powstał w ramach projektu dotyczącego zmian w procesie decyzyjnym za
rządów Partii Demokratycznej w Japonii. Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego
Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2011/01/B/HS5/00863.
** Uniwersytet Łódzki, Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych.
karol Żakowski:
Analiza porównawcza frakcji w Partii Liberalno-Demokratycznej
33
Podział głównych partii politycznych na frakcje od dawna stanowił jedną z cech
charakterystycznych japońskiej sceny politycznej. Frakcją (habatsu) można
nazwać „krąg towarzyski związany wspólnym pochodzeniem czy interesem bądź
członkostwem w partii lub grupie politycznej”
1
. Rządząca niemal nieprzerwanie
w latach 1955 – 2009 Partia Liberalno-Demokratyczna (PL-D, Jiyū Minshutō)
stanowiła raczej zlepek luźno związanych środowisk niż spójne ugrupowanie.
Chociaż znaczenie podziałów wewnątrzpartyjnych uległo osłabieniu w latach
dziewięćdziesiątych XX wieku, frakcje w PL-D przetrwały i nadal odgrywają
pewną rolę, np. w rozdziale stanowisk partyjnych i państwowych czy wyborach
na stanowisko przewodniczącego ugrupowania. W przeciwieństwie do PL-D
Partia Demokratyczna (PD, Minshutō) posiadała znacznie mniej zinstytucjo-
nalizowany system frakcyjny
2
. Można w niej było wyróżnić grupy wywodzące
się z mniejszych partii, które w latach 1996 – 2003 połączyły się, tworząc obecne
ugrupowanie, ponieważ jednak do 2009 roku PD znajdowała się w opozycji, ich
rola pozostawała ograniczona. Działo się tak dlatego, iż nie istniała rywalizacja
międzyfrakcyjna o dostęp do stanowisk rządowych, zaś chcąc uniknąć rozłamów,
PD często unikała przeprowadzania rywalizacyjnych wyborów na przewodni-
czącego ugrupowania. Dopiero po objęciu władzy w latach 2009 – 2012 pojawiły
się bardziej sprzyjające warunki do upodobnienia się grup wewnątrz PD do
frakcji w PL-D. Celem niniejszego artykułu jest zbadanie, na ile przejęcie władzy
wpłynęło na kształt systemu frakcyjnego w PD.
W celu porównania grup wewnątrz PD i frakcji w PL-D zasadna wydaje się
analiza ewolucji trzech czynników: podziałów ideologicznych, znaczenia frakcji
w wyborach przewodniczącego partii oraz ich roli w rozdziale stanowisk rządo-
wych. Zwykło się uważać, iż spoiwem frakcji w PL-D były w większym stopniu
relacje interpersonalne i wspólny interes polityczny niż wyróżniki programowe
3
.
Pomimo braku wyraźnie spisanego programu poszczególne frakcje posiadały
K. Uchida,
Habatsu. Seiken kōsō no omote to ura
[Frakcje. Jawna i ukryta strona rywalizacji
o władzę], Tokio 1983, s. 156.
2
Obecnie w Japonii występuje system bliski dwupartyjnemu, choć po wyborach z grudnia 2012
roku pojawił się trzeci silny gracz – Stowarzyszenie Odnowy Japonii (Nippon Ishin no Kai). Zarówno
PL-D, jak i PD są platformami współpracy różnorodnych środowisk i trudno jest stwierdzić, która
z nich sytuuje się na prawym, a która na lewym skrzydle japońskiej sceny politycznej. Szerzej na temat
japońskiego systemu partyjnego: K. Zakowski,
Evolution of the Japanese Political Scene: Toward
a Non-Issue-Oriented Two-Party System?,
„Asian Journal of Political Science” 2011, vol. 19, nr 2,
s. 186 – 207.
3
Ui. Kong,
Ilbon hyeondae jeongchi-ui ihae
[Rozumienie współczesnej polityki japońskiej], Pusan
2003, s. 137 – 138.
1
34
Polskie Studia Politologiczne
ATHENAEUM
vol. 45/2015
jednak, zwłaszcza w początkowym okresie swojego istnienia, w miarę wyraźne
koloryty ideologiczne, które odróżniały je od innych grup wewnątrzpartyjnych
4
.
Pierwotnie do podstawowych funkcji frakcji należało zarządzanie funduszami na
działalność polityczną oraz udzielanie wsparcia w kampaniach wyborczych, ale
zadania te zanikły po zmianie ordynacji wyborczej oraz zaostrzeniu zasad finan-
sowania partii politycznych w 1994 roku
5
. Jedyną funkcją frakcji, która zachowała
pewne znaczenie, jest rywalizacja o stanowiska partyjne i państwowe. W zamian
za wsparcie udzielone liderom frakcji lub wyznaczonym przez nich kandydatom
na przewodniczącego PL-D szeregowi członkowie grup wewnątrzpartyjnych
mogą liczyć na pomoc swoich zwierzchników w karierze politycznej.
podziały ideologiczne
wewnątrz partii demokratycznej
Jedną z cech frakcji w PL-D była ich bezprogramowość. Dawna partia dominu-
jąca została utworzona w 1955 roku z połączenia dwóch ugrupowań konserwa-
tywnych
6
– Partii Liberalnej (PL, Jiyūtō) oraz Japońskiej Partii Demokratycznej
(JPD, Nihon Minshutō). Tak naprawdę zarówno PL, jak i JPD stanowiły kon-
glomerat środowisk wywodzących się z mniejszych ugrupowań, więc system
frakcyjny PL-D początkowo obejmował osiem grup – po cztery z każdej z partii
składowych. Chociaż głównym celem istnienia frakcji było dbanie o interes
polityczny jej członków, a nie realizacja programu politycznego dało się zauwa-
żyć pewne różnice w kolorycie ideologicznym poszczególnych grup. Były one
dziedzictwem odmienności programowych partii, które weszły w skład PL-D.
Np. wywodząca się z PL frakcja Ikedy Hayato (premier w latach 1960 – 1964)
K. Żakowski,
Mechanizm „sztucznej zmiany władzy” w Partii Liberalno-Demokratycznej,
[w:]
Zmiany społeczne w Japonii w XIX i XX wieku. Wybrane zagadnienia,
red. E. Kostowska-Watanabe,
Kraków 2012, s. 300 – 307.
5
Wprowadzono system dotacji budżetowych dla partii politycznych, co zwiększyło rolę central-
nych organów partyjnych w przydzielaniu funduszy posłom. Z kolei zastąpienie wielomandatowych
okręgów wyborczych mieszanym systemem wyborczym z dominacją jednomandatowych okręgów
wyeliminowało rywalizację w danym regionie pomiędzy posłami tego samego ugrupowania. Szerzej
na ten temat: K. Lee,
Ilbon-ui jeongdang-gwa jeongdang jeongchi
[Japońskie partie i polityka partyjna],
Seul 2006, s. 138 – 140.
6
W okresie zimnowojennym obozem konserwatywnym nazywano ugrupowania popierające
sojusz ze Stanami Zjednoczonymi, zaś obozem postępowym socjalistów i komunistów, którym było
ideologicznie bliżej do Związku Radzieckiego.
4
karol Żakowski:
Analiza porównawcza frakcji w Partii Liberalno-Demokratycznej
35
w dużym stopniu reprezentowała podejście prorynkowe
7
, zaś pochodząca z JPD
frakcja Kishiego Nobusuke (premier w latach 1957 – 1960) w większości skupiała
parlamentarzystów dążących do remilitaryzacji kraju i zwiększenia aktywności
Japonii w regionalnej polityce bezpieczeństwa
8
. Z biegiem czasu jednak prefe-
rencje programowe poszczególnych frakcji uległy pewnemu zatarciu. Nie jest to
zaskakujące, biorąc pod uwagę fakt, że ze świata polityki stopniowo odchodzili
parlamentarzyści pamiętający działalność w mniejszych ugrupowaniach, które
utworzyły PL-D, zaś zastępowali ich młodsi działacze, dla których głównym
punktem odniesienia był program polityczny partii dominującej jako całości,
a nie jej części składowych.
Analogicznie do PL-D, PD powstała w wyniku fuzji licznych mniejszych partii
o różnych programach politycznych. W skład pierwotnego ugrupowania w 1996
roku weszli w większości parlamentarzyści z Partii Socjaldemokratycznej (PSD,
Shakai Minshutō) oraz wywodzącej się z PL-D Nowej Partii Pionierów (NPP,
Shintō Sakigake). W kolejnych latach PD rozrastała się, wchłaniając inne ugrupo-
wania opozycyjne. W 1998 roku utworzono „nową” PD – dołączyły do niej Partia
Narodowych Rządów (PNR, Minseitō), Nowa Partia Braterstwa (NPB, Shintō
Yūai) oraz Demokratyczna Federacja Reform (DFR, Minshu Kaikaku Rengō).
PD nabrała ostatecznego kształtu, gdy połączyła się z Partią Liberalną (PL, Jiyūtō)
w 2003 roku.
Biorąc pod uwagę ugrupowania, z których wywodzą się parlamentarzyści
PD, w okresie 2009 – 2012 można było wyróżnić trzy obozy – frakcje pochodzące
z partii lewicowych, z PL-D oraz z nowych partii konserwatywnych powstałych
w latach 90. XX wieku. Do pierwszego obozu należały grupy Yokomichiego Taka-
hiro (dawna PSD), Kawabaty Tatsuo (dawna NPB, czyli wcześniejsza Demokra-
tyczna Partia Socjalistyczna, Minshatō) oraz Kana Naoto (politycy dawnej PSD
i mniejszych ugrupowań lewicowych). Wszystkie miały prosocjalne nastawienie,
zaś frakcje Yokomichiego i Kawabaty były wspierane przez dwa najważniejsze
dawne związki zawodowe – odpowiednio Sōhyō i Dōmei (obecnie części skła-
dowe Japońskiej Konfederacji Związków Zawodowych Rengō). O ile frakcja
Yokomichiego jednak skupiała przeciwników rewizji artykułu 9 Konstytucji
Wielu polityków frakcji Ikedy było przywiązanych do „doktryny Yoshidy”, zgodnie z którą Ja-
ponia powinna odłożyć remilitaryzację na przyszłość i skupić się na osiągnięciu wysokiego tempa
wzrostu gospodarczego. Szerzej na ten temat: K. Zakowski,
Kōchikai of the Japanese Liberal Democratic
Party and Its Evolution After the Cold War,
„The Korean Journal of International Studies” 2011, vol. 9,
nr 2, s. 179 – 205.
8
J. Honzawa,
Jimintō habatsu
[Frakcje PL-D], Tokio 1990, s. 112 – 114.
7
36
Polskie Studia Politologiczne
ATHENAEUM
vol. 45/2015
Japonii
9
, grupa Kawabaty pod względem polityki obronności charakteryzowała
się zabarwieniem prawicowym. Było to spowodowane tym, że jako reprezentant
interesów robotników z branży zbrojeniowej dążyła do remilitaryzacji kraju. Do
innego obozu można było zaliczyć grupy Ozawy Ichirō (dawna PL), Hatoyamy
Yukio (dawna NPP i część członków innych partii konserwatywnych) oraz Haty
Tsutomu (dawna PNR i część członków innych konserwatywnych ugrupowań).
Frakcje te wywodziły się z PL-D, zaś pod względem ideologicznym zajmowały
w PD pozycję centrową i centroprawicową. Najdalej na prawo sytuowały się
grupy Maehary Seijiego i Nody Yoshihiko, których czołowi politycy rozpoczynali
kariery parlamentarne w takich konserwatywnych partiach, powstałych w latach
90. XX wieku, jak Nowa Partia Japonii (NPJ, Nihon Shintō). Wielu z nich repre-
zentowało neoliberalny pogląd na politykę gospodarczą. Maehara Seiji należał
też do najbardziej prawicowych polityków, którzy byli zwolennikami asertywnej
polityki wobec zbrojących się Chin i Korei Północnej
10
.
tabela 1. usytuowanie ideologiczne frakcji w pd
Frakcja
Yokomichiego
Kana
Haty
Hatoyamy
Kawabaty
Ozawy
Maehary
Nody
Średnia PD
Liczba parlamentarzystów
Lipiec 2003
3,1
4,5
5,9
6,3
5,5
poza PD
5,2
6,8
5,2
92
Wrzesień 2003
3,2
5,0
5,4
5,9
5,4
6,1
5,4
6,7
5,3
162
Sierpień 2005
3,6
4,9
5,2
5,6
5,7
5,8
5,8
6,4
5,4
161
Źródło:
Sh. Hamamoto,
Minshutō ni okeru yakushoku haibun no seidoka
[Instytucjonalizacja roz-
działu stanowisk w Partii Demokratycznej], [w:]
Minshutō no soshiki to seisaku
[Organizacja i polityka
Partii Demokratycznej], red. T. Uekami, H. Tsutsumi, Tokio 2011, s. 41
11
.
Artykuł 9 Konstytucji Japonii zakazuje posiadania sił zbrojnych. Mimo to kraj ten utrzymuje no-
woczesne Siły Samoobrony, które są
de facto
jedną z najlepszych armii konwencjonalnych na świecie.
10
E. Itagaki,
Minshutō habatsu kōsōshi
[Historia rywalizacji frakcji Partii Demokratycznej], Tokio
2008, s. 15 – 27; A. Kusano,
Seiken kōtai no hōsoku
[Zasada zmiany władzy], Tokio 2008, s. 158 – 180.
11
Sondaże przeprowadzone wśród parlamentarzystów PD, polegające na wyborze własnego
usytuowania na osi „obóz postępowy” (w Japonii tradycyjne określenie lewicy) – „obóz konserwa-
tywny” (prawica). Skala od 1 (skrajnie postępowy) do 10 (skrajnie konserwatywny).
9

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin