M. Chęciek w swoim „Zmodyfikowanym programie psychofizjologicznej terapii jąkających się”[1] wydziela cztery etapy terapii:
I etap:
• tempo pacjenta powinno być zwolnione (zgodnie z „techniką przedłużonego mówienia”) poprzez przeciąganie samogłosek ustnych, z zaznaczeniem nosowych;
• mówienie pacjenta powinno być płynne, realizowane na wydechu bez częstych, zbytecznych wdechów zakłócających płynny potok mówienia;
• mówienie pacjenta powinno być śpiewne (nie monotonne i nie skandowane, intonacja powinna być melodyjna);
• proces oddychania w wypowiedziach pacjenta powinien być odpowiednio uregulowany (krótki wdech, realizacja dłuższych sekwencji słownych na jednym wydechu, bez częstych, zbytecznych wdechów, oddech brzuszno-przeponowy);
• wypowiedzi pacjenta powinny być pełne (pełne zdania, w których jest możliwe zastosowanie odpowiedniego procesu oddychania oraz techniki przeciąganego mówienia);
• mówienie pacjenta powinno być wyraziste (z odpowiednio miękkim i szerokim układem narządów mownych);
• pacjent na początku terapii „wspomaga” płynne, zwolnione i śpiewne mówienie parabolicznymi ruchami dłonią, a później palcem wskazującym wiodącej dłoni;
• narządy mowne (np. wargi, język, podniebienie miękkie, struny głosowe) w czasie mówienia powinny się delikatnie zwierać, przy minimalnym napięciu ich mięśni;
• początek mówienia powinien zbiegać się w czasie z początkiem wydechu i parabolicznych ruchów dłonią (palcem wskazującym);
• należy stosować krótkie pauzy pomiędzy wypowiedziami na „zebranie” myśli oraz przygotowanie aparatu mowy do dalszych wypowiedzeń;
• wskazane jest utrzymywanie kontaktu wzrokowego z rozmówcą;
• unikanie mówienia należy zastępować zasadą, iż technikę płynnego, swobodnego, spontanicznego mówienia można osiągnąć, wprowadzając w życie hasło: „Mówić, mówić i jeszcze raz mówić”.
II etap terapii:
Utrwalanie procesu oddychania i umiejętności zastosowania w mówieniu:
• podparcia oddechowego;
• techniki przedłużonego mówienia;
• techniki z zastosowaniem korektora „Echo” i echa zapamiętanego.
III etap terapii:
• przeznaczony jest w szczególności do ćwiczenia miękkiego nastawienia głosu i delikatnego startu mowy;
• prowadzenie rozmów kierowanych z użyciem echo-korektora;
• ćwiczenia psychodramowe;
• ćwiczenia relaksacyjne;
• technika negatywnej praktyki czyli ćwiczenia „celowego jąkania się”.
IV etap:
Utrwala się tu i automatyzuje stosowanie w potocznej mowie „gestów płynności” i łączy proces mówienia z myśleniem.
Naprzemiennie stosuję się
• technika przedłużonego mówienia (już mowa szybsza ale wolniejsza od „starej”);
• mówienie z „echem zapamiętanym”;
• technika mówienia z użyciem toru oddechowego brzuszno-przeponowego i środkowego oraz podparcia oddechowego;
• psychodrama;
• elementy psychoterapii;
• technika „rozmów kierowanych” i spontanicznego opowiadania z użyciem „gestów płynności”;
• technika „negatywnej praktyki”;
• ćwiczenia analizujące nagrane wypowiedzi pacjenta na początku programu terapii, w trakcie i na końcowym etapie terapii;
• ćwiczenia relaksacyjne i wizualizacyjne;
• świadoma analiza sytuacji, których pacjent unika z powodu jąkania się.
Stosuje się też socjoterapię sprawdzającą nabyte umiejętności w praktyce, w sytuacjach „na żywo”.
Więcej o opisanym programie w książce M. Chęćka.
I etap: początkowe 2 miesiące zajęć, II etap: 3. – 4. miesiąc, III etap: 4. – 5. miesiąc, IV etap: 5. i 6. miesiąc (ewentualnie przedłużenie wszystkich etapów terapii do 8-10 miesięcy).
BIBLIOGRAFIA:1. M. Chęciek, Jąknie. Diagnoza – Terapia – Program, Kraków 2007.
tdi71