Dyzartria charakteryzuje się zaburzeniami czynności aparatu wykonawczego: mięśni języka, podniebienia, gardła i krtani. Powstaje na skutek uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy mowne (artykulacyjne, fonacyjne i oddechowe). Jej istotę stanowi przede wszystkim naruszenie prawidłowej artykulacji. U osób dorosłych uszkodzenia wywołujące dyzartrię powodują zaburzenia mowy już ukształtowanej, natomiast u dzieci wpływają hamująco na rozwój mowy (zwłaszcza jeśli uszkodzenia są wrodzone lub nabyte w pierwszych latach życia).
Mowa osób z dyzartrią jest niewyraźna, zamazana, nierytmiczna, powolna bądź przyspieszona. Głos bywa zwykle cichy, słaby, bezdźwięczny z odcieniem nosowym lub przesadnie głośny z odcieniem gardłowym. Wypowiadanie głosek, sylab i wyrazów jest utrudnione, ponieważ zaburzeniom ulega dźwiękowa strona języka i ekspresja mowy. Chociaż chorzy mają trudności z artykułowaniem myśli, to ich mowa nie zostaje naruszona pod względem leksykalnym i gramatycznym. Rozumieją mowę i nie brakuje im słów, tylko samo mówienie stanowi dla nich problem.
Rodzaje dyzartriiZaburzenie to można sklasyfikować na wiele sposobów w zależności od umiejscowienia oraz istoty zmian, jakie zaszły u chorego. Najpowszechniejszą klasyfikacją stosowaną w diagnozie i terapii jest podział na pięć rodzajów dyzartrii.1. Dyzartria spastyczna – jej najczęstszą przyczyną jest miażdżyca naczyń mózgowych. Mowa chorego jest powolna, nosowa, w niskiej tonacji i chrapliwa.2. Dyzartria hipotoniczna – przyczynę choroby stanowi miażdżyca naczyń mózgowych, zatrucie jadem kiełbasianym, a także miastenia. Zaburzenia mowy są takie same jakw poprzednim przypadku.
3. Dyzartria ataktyczna – pojawia się u chorych przy stwardnieniu rozsianym, guzach móżdżku, a także przy zaniku móżdżku. Mowa w tym przypadku jest wybuchowa,skandowana, występują przerwy między słowami.4. Dyzartria hipokinetyczna – występuje przy chorobie Parkinsona, zespole parkinsonowskim. Mowa jest wówczas niewyraźna, zdarza się kilkakrotne powtarzanie tego samego słowa.5. Dyzartria dyskinetyczna – jej przyczynę stanowi pląsawica, a zaburzenia mowy są takie same jak w przypadku dyzartrii hipokinetycznej.Do przyczyn dyzartrii zaliczamy również wszelkie ciężkie choroby, takie jak guzy mózgu i pnia mózgu, choroby móżdżku, neuropatie i zapalenie mięśni oraz miotopatie, czyli choroby mięśni. W takich przypadkach występuje nadmierna męczliwość mięśni, co powoduje bełkotliwość podczas mówienia i prowadzi w konsekwencji do zupełnego bezgłosu.
Jaka terapia?
Dyzartria jest jednym z cięższych zaburzeń mowy. Istotę terapii logopedycznej stanowi nauczenie pacjenta nie bezbłędnej wymowy, lecz doprowadzenie do sytuacji, by jego wypowiedzi były zrozumiałe dla otoczenia i pozwalały mu komunikować się z ludźmi. Cel można osiągnąć dzięki kompleksowej terapii uwzględniającej równoległe postępowanie medyczne, rehabilitacyjne i logopedyczne.Terapię rozpoczynają ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne. Wykonuje się masaż języka i warg.Następnym krokiem są ćwiczenia związane z czynnością jedzenia, czyli: lizanie, oblizywanie warg i dziąseł, mlaskanie i cmokanie wargami. Do tego etapu włączyć należy również ćwiczenia relaksujące oraz logopedyczne, takie jak przedłużanie samogłosek, śpiewanie, mówienie szeptem.Kolejnym etapem rehabilitacji jest usprawnianie funkcji mowy, który obejmuje trzy rodzaje ćwiczeń:1. Ćwiczenia oddechowe, dzięki którym logopeda pracuje z pacjentem nad pogłębieniem oddechu, nad wydłużeniem fazy wydechowej (która powinna trwać co najmniej 10 sekund, co stanowi minimum fizjologiczne).2. Ćwiczenia fonacyjne, które zwiększają lub zmniejszają napięcie mięśni krtani i gardła oraz doprowadzają do umiejętności regulowania głosu w trakcie mówienia, wypracowania miękkiego nastawienia głosu. Do tego rodzaju ćwiczeń zalicza się przedłużanie samogłosek, kilkakrotne powtarzanie tej samej samogłoski, ale w różnym tempie.
3. Ćwiczenia artykulacyjne – mają na celu modyfikację zaburzonej artykulacji.Efekty terapii zależą w dużej mierze od rozległości zaburzeń, rodzaju i stopnia ciężkości dyzartrii. Duże znaczenie ma także motywacja chorego, czas rozpoczęcia terapii od momentu zachorowania oraz współpraca z opiekunami chorego i terapeutą.
Ćwiczenia oddechowe dla pacjentów z dyzatrią:
· gaszenie zapalonej świecy;
· nadmuchiwanie baloników;
· dmuchanie na zmarzniete ręce;
· ciche mruczenie i przedłużone wymawianie sylab cha..., cho..., che...
tdi71