Sławni Romowie - Leksykon red Jacek Milewski - tł na jęz romski Adela Głowacka & Iza Stankiewicz (2013).pdf

(1003 KB) Pobierz
SŁAWNI
ROMOWIE
LEKSYKON
S Ł AW N I
ROMOWIE
LEKSYKON
Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie.
Radom 2013
Jezyk romani
Nie ma jednolitego języka cygańskiego – romani, którym
mówiliby wszyscy Cyganie. Jest duża liczba różnych dialektów, często
mocno różniących się od siebie. Różnice te wynikają z zapożyczania
słów z innych narodów, podczas wędrówek, które prowadziły Romów
do wybranego kraju. Bergitka Roma mają wiele zapożyczeń z języka
węgierskiego, a polscy Romowie z języka polskiego. Ponieważ
aż do XX wieku język romani był przede wszystkim językiem
mówionym, nie ma powszechnie uznawanych zasad pisowni czy
gramatyki przez samych zainteresowanych, pomimo że ukazały się
opracowane odmienne standardy dla pisania w języku romani. Różnice
w dialektach romskich są tak duże, że nie ma jednolitego, powszechnie
uznawanego standardu literackiego. Prace w kierunku standaryzacji
języka opracowane przez Marcela Courthiade są szeroko uznawaną
systematyką dialektów, które zostały opublikowane w 1982 roku. Alfabet
romski został oficjalnie przyjęty w 1990 roku podczas IV Światowego
Kongresu Romów w Serocku. Jest on oparty na alfabecie łacińskim. Jest
to zapis języka według „pisowni warszawskiej”. Adam Bartosz wydał
propozycję zapisu języka romani nazwaną – „Pisownia Sulejowska”.
Aby język romani był jednolity albo przynajmniej poprawnie zapisany
w dialekcie zapisującego należy wprowadzić naukę języka romani dla
dzieci romskich. Dopiero wtedy cel może być osiągnięty. Wszelkie
zapisy lub tłumaczenia na język Romów wykonane przez nas samych
jest niedoskonałe. Leksykon ten starałyśmy się przetłumaczyć według
propozycji Adama Bartosza – pisowni sulejowskiej. Jacek Milewski okiem
znawcy według tej pisowni sulejowskiej poprawił błędy. Przepraszamy
tych, których wrażliwe oczy nie będą mogły znieść być może nie
zamierzonych błędów ale takie są nasze możliwości na dzień dzisiejszy.
Z całym szacunkiem do języka naszych przodków i czytelników leksykonu.
Własność i wydawca:
Radomskie Stowarzyszenie Romów "Romano Waśt"
ul. Twarda 13, 26-600 Radom
Redakcja leksykonu: Jacek Milewski
Tłumaczenie na język romski:
Adela Głowacka, Iza Stankiewicz
Skład i grafika: Mariusz Malczewski
Adela Głowacka i Iza Stankiewicz
Wstęp
Ciekawość świata czyni każdą kulturę bogatą. Według
antropologii nie ma kultur lepszych i gorszych. Każda kultura rozwija się
według własnego tempa. Oczywiście wpływ na to ma wiele czynników, od
warunków zewnętrznych, które mają na nią wpływ, ewentualnych wojen
i najazdów, poprzez rewolucje, a w końcu poprzez świadome czerpanie
z dokonań innych kultur. Kultura Cyganów/Romów jest nietypowa.
Kultura narodu rozproszonego na całym świecie, o różnorodnym
charakterze będącej pod wpływem wielu czynników zewnętrznych,
zarówno silnego oddziaływania kultury większościowej, zagrożenia
tożsamości poprzez próby asymilacji, oraz izolację spychającą Romów
na margines społeczeństw. Czynniki zewnętrzne jak i wewnętrzne, czyli
brak edukacji, a co za tym idzie brak świadomości społeczneji zaufania
sprawia, że wciąż grupa ta styka się z wieloma problemami, co oczywiście
wpływa na obecny kształt i poziom jej kultury. Wydając jeden z pierwszych
tego typu leksykonów, podkreślić należy, że jest to wydawnictwo mające
przybliżyć czytelnikowi rzeczywistość, której stajemy się świadkami,
a które trwa dobrych kilkadziesiąt lat. Można je nazwać tworzeniem
się elity narodu romskiego.Ciekawy i mądry czytelnik zadałby pytanie,
czy aby przypadkiem nie jest to proces dłuższy. Nic bardziej trafnego!
Zebrane w niniejszym tomie postaci to głównie urodzeniu w XX wieku.
Niestety nie dysponujemy na tyle dobrymi przekazami, aby ten okres do
końca uściślić czy przedstawić sylwetki osób pochodzenia romskiego
urodzonych w poprzednich stuleciach, a z pewnością takie istniały.
W niniejszym tomie natomiast znalazły się te, o których z pewnością
wiemy, że posiadają romskie korzenie, a one same często swoją pracę
związały z działalnością na rzecz własnej społeczności na całym świecie.
Leksykon „Sławni Romowie”przedstawia więc sylwetki różnych osób
–polityków, działaczy społecznych, dziennikarzy, naukowców, artystów,
itp. Celem tego zestawienia było zapoznanie jak najszerszego grona osób
ze środowiskiem romskim i z tworzącą się wprost na naszych oczach
elitą romskiego społeczeństwa. Istnieje również wiele znanych postaci,
o których możemy przypuszczać,że są pochodzenia romskiego. Dlatego
też w niniejszym wydaniu znalazły się wyłącznie osoby, które oficjalnie
utożsamiają się ze środowiskiem romskim. Tytuł leksykonu „Sławni
Romowie” jest odzwierciedleniem etapu, na którym obecnie znajduje się
naród romski, mający już swoje wybitne postaci, choć z pewnością może
trafniejszym byłoby użycie tytułu „Znani Romowie”. Więcej jest przecież
tych znanych, niż sławnych, choć i tacy przecież istnieją. Idąc tym tropem
bohaterem naszego leksykonu jest każdy kto podejmuje trud wybicia się
z własnego środowiska, a także trud jego reprezentacji.
Liczymy, że leksykon jest początkiem, a z biegiem czasu liczba
postaci i treści zawartych w biografii dotychczasowych bohaterów będzie
sukcesywnie się powiększać. Zdjęcia bohaterów leksykonu zostały
załączone za ich zgodą i pochodzą z archiwów prywatnych. Jednocześnie
opublikowane wizerunki należą do osób, z którymi organizacja jest
w stałym kontakcie.
ALeXIAN
(zob. Santino Spinelli)
ALeXIAN
( dykh Santo Spinelli)
Radomskie Stowarzyszenie Romów
„Romano Waśt” (Pomocna Dłoń)
ANDRASZ ADAM
– działacz społeczny, muzyk. Prezes
tarnowskiego Centrum Kultury Romów w Polsce – Stowarzyszenie Kulturalno
-Społeczne, najstarszego, działającego od 1963 roku, stowarzyszenia romskiego
w Polsce. Założyciel zespołu muzycznego „Lavutara”, w którym śpiewał i grał
na gitarze. Przez kilka lat prowadził jedyną w Polsce romską restaurację „Ke
Moro”
ANDRASZ ADAM
-
działaczo społeczno, muzyko. Prezeso
Romano Centro Kulturakro dre Polska, najphuredyr romano stowarzyszenio
Tarnowatyr, peskre buća kereł 1963 berśestyr. Zathodźa baśaibnytko zespoło
„Lavutara” dre sawo bagełys i baśawełys pe gitara. Perde warykicy berś
ligirełys restauracja „ Ke Moro”.
7
ANDRASZ eWeLINA
– magister pedagogiki, pracuje jako
pedagog szkolny w Głogowie.
BAJRAMOVIć SABAN
– j.p.s. 4.04.1936b., meja
8.06.2008b., serbsko gilabitko. Peskry kariera baśaibnytko kerdźa dre śtaryben,
doreśća tryn, berś kaj chylćija Jugosławiańske wojskostyr. Beśtło sys pe wyspa
Goli Otok, doj kaj, sys wybićhade sare polityczna śtarybnytka. Doj Bajramovićo
baśawełys ke śtarybnytko orkiestra syklija doj, te deł apre i te ćhyneł. Baśawełys
najbutedyr gila Frankoskre Sinatra, Luisoskre Amstrongoskre i Jonoskre
Coltrane’a. Odćhakirdo perde Jure Robežniko Słoweniatyr dre 1964b., nabaśadźa
peskry jangłatuni płyta. Śowdeśe berśendyr sys najbutedyr prynćkirdo gilabitko
pe Serbia, beśtło sys khetane dre khera romenca pał foro Niszo. Wydyja biś
albumy, naćhyndźaa 700 (ewtaśeł) gila, baśawełys ke śtar filmy fabułasa. Meja
pe atako dźestyr, syr łes garuwenys sys 10 (deś) bara manuśa, maśkir łendyr
prezydento Serbiakro Boris Tadić i premiero Zoran Żivković.
ANDRASZ eWeLINA
- magistro pedagogikatyr, kereł buty
sy pedagogo ke szkoła dre Głogów.
Ayọ
(zob. Joy Olasunmibo Ogunmakin)
AyO
( dykh Joy Olasunmibo Ogunmakin)
BAJRAMOVIć ŠABAN
– ur. 4.04.1936 r.,zm. 8.06.2008 r.,
serbski piosenkarz. Jego kariera muzyczna rozpoczęła się w więzieniu, gdzie trafił
na 3 lata za dezercję z armii jugosłowiańskiej. Karę odbywał na wyspie Goli Otok,
znanej, jako miejsce odosobnienia dla jugosłowiańskich więźniów politycznych.
Tam też Bajramović został członkiem orkiestry więziennej oraz nauczył się czytać
i pisać. Grał wówczas najczęściej standardy Franka Sinatry, Luisa Armstronga
i Johna Coltrane’a. Odkryty przez pochodzącego ze Słowenii Jure Robežnika,
w 1964 r. nagrał swoją pierwszą płytę. Mimo że od lat sześćdziesiątych był
jednym z najbardziej rozpoznawalnych piosenkarzy w Serbii, mieszkał nadal
w romskim osiedlu na przedmieściach Niszu. Wydał łącznie 20 albumów, napisał
ponad 700 piosenek, wystąpił w czterech filmach fabularnych. Zmarł na atak
serca, w jegopogrzebie wzięło udział 10 tys. osób, w tym prezydent Serbii Boris
Tadić i premier Zoran Żivković.
BALIARDO RICARDO
(MANITAS De PLATA) –
ur. 7.08.1921 w Sčte, na południu Francji. Będąc młodym chłopakiem, co roku
grał na gitarze podczas romskich pielgrzymek do Saintes-Maries-de-la-Mer. Już
wtedy wyróżniał się swoim talentem spośród innych gitarzystów. Mimo braku
jakiegokolwiek formalnego wykształcenia, stał się wirtuozem gitary i zyskał
sobie przydomek Manitas de Plata, co znaczy „dłonie ze srebra”. Jego kariera
nabrała rozmachu, kiedy na wystawie zdjęć zorganizowanej w USA przez
przyjaciela artysty (Lucien Clergue), pewien Amerykanin rozpoznał gitarzystę,
którego muzyka kiedyś bardzo mu się spodobała. Odnalazł Manitasa de Plata
i namówił do nagrania płyty. Manitas zgodził się, ale postawił warunek, że
ekipa techniczna będzie musiała przyjechać do niego. Płyta została nagrana
w kościele w Arles i ukazała się na rynku w 1973 roku (w USA w 1967 roku).
Wkrótce po tym do gitarzysty zaczęli zgłaszać się agenci z propozycjami
koncertów. Jeden z nich zaprosił artystę na trzy występy w nowojorskim Carnegie
Hall. Czwarty koncert odbył się na żądanie publiczności. Podobno, kiedy w 1964
8
9

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin