Św. Augustyn O nieśmiertelności duszy O wielkości duszy.pdf

(18018 KB) Pobierz
ŚW.
AUGUSTYN
D I A L O G I
FILO ZO FIC ZN E
* PAX *
ŚWIĘTY
AUGUSTYN
S O L I L O K W I A
O NIEŚMIERTELNOŚCI DUSZY
O
WIELKOŚCI
DUSZY
U c i J
)
-<
£
03
O
WARSZAWA
|
n
c
V
i
0H
m
w
ł
>
m
s
i
s>
1
H
I— *
*PAX*
1
9
5
3
Tytuły oryginałom:
SOLILOQUIA
tłum. ANNA SWIDERKOWNA
DE IM M O R T A L IT ATE A N IM A E
tłum. MARIAN TOMASZEWSKI
DE Q UAN TITATE A N IM A E
tłum. DANUTA TURKOWSKA
Redaktorzy:
JULIUSZ D OM AÑSKI
W Ł A D YSŁ A W
SENKO
Wydanie pierwsze
WYDAWNICTWO „PAX“
W A R S Z A W A
1953
Nakład 7.500 + 350 egz. Papier. tdruik. sait. kl. V 70
g
61X86. Obj. ark.
druk 14Va, Ark. wyd. 12. Format A5. Druk ukończono w październiku 1953 r.
Nr zam. 574 z dnia 13. VI. 1953 r.
E-4-14126
RSW
„Prasa“
Bydgoszcz,
Czerwonej
Arm ii
18
SO L ILO K W IA
387
Solilokwia
zam ykają cykl
dialogów z Cassiciacum jako jego czwarta pozycja, wyraźnie i for­
mą i charakterem różna od pozostałych. Są «one pewnego rodzaju
etapem w piśmiennictwie filozoficznym Augustyna stanowiąc
przejście do dialogów mediolańsko-rzymsko-tagastańskach.
W
Retractationes
powie Augustyn, że napisał
Solilokwia z
m y­
ślą o szukaniu prawdy, że poświęcił je tym sprawom, które n a j-
b ardziej pragnął poznać, to Jest B'Ogu i 'duszy.
Solilokwia
zachowują form ę dialogu, ale jest to, zgodnie z ich
nazwą łacińską, rozmowa ze sobą samym. Dysputa, nawet w gro­
nie najbliższych przyjaciół, nie w ydaje się Augustynowi właściwą
drogą poszukiwania prawdy o tych sprawach najgłębszych i n aj­
istotniejszych. Badanie ich wymaga wewnętrznego zbliżenia do
Boga, wymaga skupienia i zupełnej samotności.
Solilokwia
są re­
zultatem tych samotnych rozważań i dlatego są one w swej treści
najbardziej osobistym spośród, 'dialogów z Cassicdacum. W nieh
właśnie trzeba szukać odbicia wewnętrznego stanu Augustyna
w tym okresie. Spekulacja filozoficzna, modlitwa i 'badanie stanu
własnej duszy znajdują tu swój najgłębszy wyraz. Nie należy jed­
nakże uważać
Solilokwiów
za rzeczywisty dialog wewnętrzny,
w którym chw ytalibyśm y m yśl Augustyna w trakcie jej formo­
wania. J est,to książka napisana z m yślą o 'czytelniku i temu za­
wdzięcza swój układ. Forma dialogu została tu zachowana, ponie­
waż Augustyn uważał, że posiada ona walory przystępności i atrak­
cyjności, przez co szczególnie nadaje się do przedstawiania zawi­
łego toku filozoficznego dowodzenia.
Solilokwia
są 'dialogiem nie skończonym. Trzecia księga, kon­
tynuująca i rozw ijająca zasadnicze tezy księgi drugiej, istnieje
jedynie w form ie szkicowej i w ystępuje wśród dzieł Augustyna
jako osobny traktat: O
nieśmiertelności duszy.
P
owstałe w początkach roku
„Chcę , oznać Boga i duszę” — oto zasadniczy cel rozważań
p
Augustyna zawarty w [niniejszym dialogu. Droga do poznania Boga
i duszy wiedzie poprzez poznanie praw dy; poznanie narfcury prawdy
jest koniecznym warunkiem osiągnięcia Boga i poznania duszy.
Czym 'jest wobec tego prawda? N a to pytanie -daje Augustyn
odpowiedź nową, zbliżoną do platońskiej koncepcji prawdy. Prawda
nie jest zgodnością um ysłu z rzeczami (talki był pogląd A rysto­
telesa), ale sama jest rzeczą, to znaczy bytem rzeczywistym , istnie­
jącym niezależnie od umysłu ludzkiego, bytem niezmiennym
i wiecznym. W oistatecznej konsekwencji prawda utożsamia się
z nąjwyższem bytem — Bogiem. Prawda w ujęciu Augustyna nie
może mieć innego źródła poza Bogiem, gdyż On jest jedynym
sprawcą wszystkiego, co istnieje; w ielość prawd w skazuje z ko­
nieczności na istnienie jednej prawdy. Prawdy poszczególne są
odbiciem jedynej i wiecznej prawdy, O-dbrywamy tu schem at za­
leżności podobny do platońskiej teorii idei. B o też cała koncepcja
idei włączona została przez Augustyna do ijegoi nauki o prawdzie,
Wieczne idee, które odkrył Platon, nie istnieją niezależnie od Boga,
ale stanowią m yśli Boże. Bóg ujm uje je w swoim poznaniu, (które
jest prawdziwe, a ponieważ jest bytem absolutnym, w ięc sam
jest swoim poznaniem i sam jest prawdą. W ieczne idee są wiecz­
nym i (prawdami, a odbiciem ich są prawdy — idee istniejące
w duszy ludzkiej, które poznajem y umysłem -dzięki iliim inacji
Bożej.
W
Solilokwiach
znajdziem y jednak nie (tylko wyraźne sform u­
łowanie tej ontologicznej koncepcji prawdy, ale i ciekawe m iejsca
•rzucające światło na genezę poglądów Augustyna na prawdę.
Prawda w rozumieniu Augustyna nie może polegać na relacji m ię­
dzy rzeczami a umysłem, gdyż takie -założenie groziłoby rozbiciem
•całej teorii o „podwodne rafy” sceptycyzmu, a w dalszych kon­
sekwencjach prowadziłoby do uzależnienia rzeczy :od um ysłu po­
znającego. Tymczasem rzeczy istnieją niezależnie od naszego po­
znania i to nie podlega zakwestionowaniu; poznanie natom iast na
szczeblu umysłowym nie m a korelacji z rzeczami, lecz jest aktem
•prostego ujęcia prawdy pojęciowej na drodze ilum inacji W brew
sceptykom utrzymującym, że nie ona niezależnej od naszego um y­
słu prawdy, lecz każdy ¡człowiek dysponuje indywidualnymi, su­
biektywnymi prawdami ocenianymi według (kryterium tego, co- mu
się w ydaje — istnieje według Augustyna [niezaprzeczalna-, obiek­
tywna prawda, będąca przedmiotem poznania dla wszystkich um y­
słów. Prawdą jest nie to, co ja uważam za prawdziwe, inaczej m ó-
Zgłoś jeśli naruszono regulamin