CECHY REALIZMU W LALCE.odt

CECHY  REALIZMU W LALCE

1) Narrator

W powieści realistycznej występuje wszechwiedzący narrator, wypowiadający się w trzeciej osobie.W lalce narrator wszechstronnie prezentuje postaci i wydarzenia. Nieustannie towarzyszy Wokulskiemu i niekiedy oddaje jego uczucia tak, jak gdyby znajdował się wewnątrz jego świadomości (np. przytacza nie wypowiedziane przez niego myśli, w efekcie czego czytelnik ma wrażenie, że bohater się zwierza).  Lecz  Prus  jednak łamię tę zasadę, wprowadzającPamiętnik starego subiekta i drugiego narratora, Ignacego Rzeckiego. Bohater ten, w przeciwieństwie do wszechwiedzącego opowiadacza, znajduje się wewnątrz przedstawionego świata, jest jednym z jego bohaterów, co sprawia, że nie musi wypowiadać obiektywnych sądów.  Zaś wprowadzenie Pamiętnik starego subiekta pełni następujące funkcje:

- wprowadza drugie spojrzenie na powieściowe wydarzenia;

- rozszerza czas akcji utworu;

- ukazuje przeszłość Wokulskiego;

- ożywia prowadzoną z dystansem narrację trzecioosobową.

2)Narrację tworzy opis i opowiadanie z dialogami.

W Lalce obecnych jest wiele opisów miejsc i postaci. Szczegółowo opisana została Warszawa, która dzieliła się na miasto dla bogatych i dla biednych. Eleganckie ulice i wystawne domy, a także pałace znajdowały się na Krakowskim Przedmieściu (tam stał dom Łęckich), w Alejach Ujazdowskich. Miejscem spacerów arystokracji były Łazienki. Dzielnice nędzy to przede wszystkim Powiśle stanowiące wysypisko śmieci dla całej Warszawy. W odrażających ruderach gnieździli się nędzarze oraz margines społeczny. Wokulski często przemierzał ulice Warszawy (np. Krakowskie Przedmieście, Aleje Ujazdowskie, Nalewki), spacerował w Łazienkach czy nad Wisłą. Narrator opisuje szczegółowo sklep Mincla (ciemny, mroczny, długi jak piwnica, gdzie można było kupić wszystko: farbę, rodzynki, buty, mydło). Później przedstawia sklep Wokulskiego, nowoczesny, zaprojektowany według europejskich rozwiązań architektonicznych, z podziałem na stoiska: artykuły konsumpcyjne, użytkowe itp. Pracujący tam subiekci byli bardzo uprzejmi – by zachować posadę (w tamtym czasie było bardzo trudno o pracę), by lepiej szedł interes, by zdobywać sympatię klienteli. Poznajemy też mieszkanie Rzeckiego, kamienicę Łęckich, a także wygląd i stroje bohaterów. Autor ukazuje nam wnętrze teatru, w którym loże dla bogatych są wykupione na stałe. Ogląda się tam nie tyle sztukę, ile znajomych i ich stroje. Z okazji kwesty wielkanocnej odwiedzamy warszawski kościół. Kibicujemy dżokejom w czasie wyścigów konnych, śledzimy rozmowy mężczyzn w piwiarni. Bogate w detale opisy tworzą złudzenie prawdziwości przedstawionego świata. Bohaterowie zabierają głos w dialogach lub – rzadziej – w monologach.

3)Świat przedstawiony

Powieściowa rzeczywistość ukazana jest zgodnie z zasadąmimesis, czyli naśladownictwa, odbicia, „kopiowania” rzeczywistości. Powieść prezentuje wydarzenia fikcyjne o wysokim stopniu prawdopodobieństwa życiowego. W lalce  mamy  ukazany  typowy świat z lat 1878 i 1879  gdzie Akcja utworu rozgrywa się w Warszawie. Realia znanego miasta uwiarygodniają przedstawione wydarzenia. Bohaterowie prezentują wiele cech typowych, jednak z drugiej strony obdarzeni zostali także przymiotami indywidualnymi, co dodatkowo wzmacnia ich autentyzm. Zarówno typowość jak i indywidualizacja postaci charakteryzują powieść realistyczną okresu pozytywizmu. Przez typowość rozumiemy wyposażenie bohaterów w cechy typowe dla warstwy społecznej, środowiska, grupy zawodowej, którą reprezentują czyli  ważny jest  sposób mówienia, ubierania się, zajęcia itp A indywidualizm to jakimi są ludzmi ,czyli kłótliwi  , spokojni , wścibscy, plotkarze , uczynni ,jaki mają styl bycia nawyki  itp., po prostu jakimi są ludzmi.

4)Bohaterowie

Galerię postaci wypełnia wielu bohaterów, począwszy od głównych, poprzez drugoplanowych, aż po epizodycznych. Głównym bohateremLalki jest Stanisław Wokulski. Grupę bohaterów pierwszoplanowych tworzą także Ignacy Rzecki i Izabela Łęcka. Do postaci drugoplanowych należy zaliczyć Juliana Ochockiego, doktora Michała Szumana, Tomasza Łęckiego, Helenę Stawską, baronostwo Krzeszowskich. Wśród bohaterów epizodycznych uwagę zwracają Geist, Wysoccy, Węgiełek, Maria i studenci.

Bohaterowie, reprezentując różne warstwy społeczne, tworzą panoramiczny obraz społeczeństwa. Prus przedstawił wLalce arystokrację (Izabela Łęcka i jej ojciec, Tomasz, baron Krzeszowski, hrabina Karolowa, Książę, Julian Ochocki, prezesowa i jej wnuczki, Ewelina i Felicja, baron Dalski, Kazimierz Starski, Wąsowska), mieszczaństwo(polskie – Ignacy Rzecki, subiekci, baronowa Krzeszowska, Helena Stawska, pani Meliton; żydowskie – Henryk Szlangbaum wraz z ojcem;niemieckie – Minclowie), inteligencję pracującą (doktor Michał Szuman, studenci), proletariat (Wysoccy, Maria, Węgiełek). Główny bohater Stanisław Wokulski wywodził się z średniej szlachty, chociaż jego dziadek był jeszcze kasztelanem. Pisarz dokonał także ich oceny.

5)                5)Charakterystyka bohaterów prowadzona jest bezpośrednio i pośrednio.

Prus przedstawia swoje postaci bezpośrednio, przez opis narratora, i pośrednio, przez działanie, dialogi lub monologi i sądy innych o nich. Prezentuje zatem bohaterów z punktu widzenia obiektywnego narratora i przez pryzmat subiektywnej oceny reprezentantów przedstawionego świata. Bohaterowie są pogłębieni psychologicznie, mają skomplikowane charaktery i nie zawsze można ich jednoznacznie zakwalifikować do grupy „dobrych” lub „złych”.

6)Fabuła

Fabuła oparta jest na zasadzie przyczynowo-skutkowej i chronologicznym układzie wydarzeń. Fabuła jest wielowątkowa. Zakłada niepowtarzalność przedstawianych wydarzeń – tzn. nie może być ona powtórzeniem znanej historii. Główny wątek powieści – miłość Stanisława Wokulskiego do Izabeli Łęckiej i uparte starania tego bohatera o wejście w środowisko panny – został urozmaicony o wiele wątków pobocznych (np. losy Rzeckiego, działalność naukowa Ochockiego) i epizodów (np. odkrycie naukowe Geista, perypetie studentów).

Rozwój wydarzeń następuje do momentu zwrotnego, w którym akcja całkowicie zmienia swój kierunek. Punkt kulminacyjny w Lalce ma miejsce wówczas, gdy Wokulski w czasie jazdy pociągiem przysłuchuje się rozmowie Izabeli i Starskiego. Ci drwią z niego, prowadząc konwersację w języku angielskim, nieświadomi, że specjalnie dla ukochanej nauczył się tego języka i rozumie sens ich słów. Wywołuje to katastrofę – pod wpływem tego incydentu Wokulski ostatecznie zrywa z Łęcką.

6)Język

Narracja jest „przezroczysta”, czytelnik nie odczuwa obecności narratora. Trzecioosobową narrację Lalki cechuje zwięzłość, jasność i obiektywność.

6)                 Indywidualizacja języka postaci została przeprowadzona po mistrzowsku: babka Minclowa mówi po niemiecku, stary Mincel, który uczył Rzeckiego handlu, przeplata niemiecki kaleczoną polszczyzną, ale jego synowie mówią już po polsku, choć z naleciałościami niemieckimi, co zdradza ich pochodzenie. Rosjanin Suzin nauczył się po polsku, ale wplata mnóstwo zwrotów rosyjskich. Z kolei Polacy spotkani przez Wokulskiego w Paryżu posługują się polszczyzną z domieszką francuszczyzny. Chodzi o to aby zachować autetyczność  wymowy i  zwrotów  czy gwary   zgodną z tamtą epoką.