Odpowiedzi.doc

Odpowiedzi na pytania z dydaktyki.

1/50. Dydaktyka ogólna jest  rozumiana również,  jako teoria kształcenia, która mówi o tym, jak za pomocą różnych czynników pobudzać dojrzewanie i rozwój umysłu ucznia.  O jakie główne czynniki  wpływające na  dojrzewanie umysłowe i rozwój umysłowy chodzi?

Dydaktyka jest to teoria kształcenia, zajmuje się istotą oraz przebiegiem procesu kształcenia. Dydaktyka współczesna opiera się na założeniu że o ostatecznych rezultatach kształcenia nie przesądzają wyłącznie ani czynniki dziedziczne,  ani środowiskowe. Czynniki te wywierają wprawdzie wpływ ale o jego wynikach końcowych decyduje świadoma i celowa działalność nauczyciela. Od jego pracy i zaangażowania zależą w dużej mierze wyniki, jakie osiągają uczniowie. Nauczyciel jest i zawsze był najważniejszym czynnikiem wpływającym na rozwój umysłowy ucznia i jago postępy w nauce. Dobór odpowiednich celów kształcenia które chcemy osiągnąć w procesie kształcenia to  działania, które mają doprowadzić do danego stanu rzeczy. W procesie edukacyjny cele kształcenia  są wyznacznikiem doboru i układu treści kształcenia, podstawowym kryterium w doborze metod, form organizacyjnych i środków dydaktycznych; stanowią podstawę planowania i organizowania działań uczestników procesu kształcenia. Nauczyciel powinien stosować takie formy i metody nauczania, które zaciekawią uczniów nauką, powinien również zapewnić uczniom napotykającym na trudności, pomoc w likwidowaniu zaległości w wiadomościach i umiejętnościach.

2/50. Dokonać zwięzłej charakterystyki takich głównych nauk pedagogicznych, jak: pedagogika ogólna, historia wychowania (historia rozwoju myśli pedagogicznej), teoria wychowania i  dydaktyka ogólna. Wyjaśnić czym głównie zajmuje się dydaktyka ogólna.

Pedagogika ogólna - nauka o wychowaniu, która formuje teoretyczne i metodyczne podstawy planowej działalności wychowawczej. Początkowo zakres pedagogiki ograniczał się do problemów związanych przygotowaniem młodej generacji do dojrzałego życia. Pedagogika jest nauką o wychowaniu, która formuje teoretyczne i metodyczne podstawy planowej działalności wychowawczej. Początkowo zakres pedagogiki ograniczał się do problemów związanych przygotowaniem młodej generacji do dojrzałego życia. Była ona pojmowana jako proces planowego oddziaływania dorosłego pokolenia na dzieci i młodzież. Głównymi instytucjami które oddziaływały na młode pokolenie były: rodzina i szkoła, a za podstawowy teren uważano wychowanie w szkole. Obecnie pedagogika obejmuje swym zakresem wszystkie fazy życia człowieka. Przede wszystkim tworzy podstawy działalności wychowawczej mającej na celu wyposażenie społeczeństwa w wiedzę ogólną, a także w system wartości i przekonań niezbędnych do jego funkcjonowania. Pedagogika formułuje teorię celów wychowania, uwarunkowanych politycznie i klasowo. Dobrym przykładem jest pedagogika socjalistyczna, która oparta na przesłankach materializmu dialektycznego formułuje podstawy działalności wychowawczej mające na celu przygotować jednostkę do życia w społeczeństwie socjalistycznym. Przyspieszony rozwój społeczny, kulturalny i ekonomiczny wpłynął na rozszerzenie zakresu praktycznych zastosowań pedagogiki. Jej osiągnięcia stwarzają podstawę funkcjonowania różnorodnych instytucji rozwijających działalność wychowawczą poza szkołą np.: (organizacje młodzieżowe ).

Historia wychowania -nauka o metodach, formach i organizacji wychowania, ustrojach szkolnych i systemach oświatowych oraz nauką o genezie i rozwoju myśli pedagogicznej na przestrzeni dziejów.

Przedmiot badań historii wychowania determinuje w pewnym stopniu metody badawcze. Ponieważ zarówno, praktyka jak i teoria wychowania rozwijają się w określonych warunkach społecznych, w związku z czym badanie zjawisk wychowawczych nie może być oderwane od zjawisk ekonomicznych, politycznych, kulturowych. Dla historii wychowania ważne są zatem nie tylko fakty, ale też ich wyjaśnienie w szerokim kontekście innych zjawisk.

Teoria wychowania = teoretyczne podstawy wychowania; teoria -> wyraz z gr. 'oglądać, kontemplować, obejmować coś jednym spojrzeniem', czyli jest to oglądanie.

Wychowanie -> to bardzo rozległe pojęcie omawiane w późniejszym czasie

Teoria wychowania: wyrażenie to ma dwie definicje:

2        encyklopedyczną: jest to dział pedagogiki, zajmujący się zagadnieniami związanymi z kształtowaniem osobowości człowieka (głównie postawy społeczne i moralne). Czyli odpowiada na pytanie ?jak ukształtować osobowość człowieka?

3        wg Wincentego Okonia: dział pedagogiki, zajmujący się problematyką celów wychowawczych, metod, form wychowawczych i proces tego wychowania. Czyli cele ? metody ? formy ? proces.

Można więc powiedzieć, że pierwsza definicja mówi o kształtowaniu osobowości, a druga ? o drogach i możliwościach do kształtowania tej osobowości. Przedmiotem badań teorii wychowania jest proces wychowania, na który składa się ciąg aktów wychowawczych.

Zadania teorii wychowania:

4        cele wychowania

5        projektuje rzeczywistość wychowawczą

6        wskazuje na czynniki, które mają wpływ na wychowanie

Dydaktyka ogólna (gr. διδακτικος - nauczający) – nauka o nauczaniu i uczeniu się, czyli o systemie poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania-uczenia się oraz sposobów kształtowania tego procesu przez człowieka. Realizuje ona swoje cele ze względu na przedmioty i szczeble pracy szkolnej. Termin dydaktyka pochodzi z języka greckiego, w którym didaktikos znaczy pouczający, a didasko - uczę.

Dydaktyka jako nauka o nauczaniu i uczeniu się obejmuje swoimi badaniami wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej. Dlatego nazywamy ją dydaktyką ogólną. Dydaktyka ogólna analizuje cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne w sposób ponad przedmiotowy formułując na tej podstawie określone zasady i reguły nauczania, uczenia się.

Przedmiotem jej jest:

1        naukowa analiza i formułowanie celów nauczania (cele kształcenia) wraz z ich szczegółową charakterystyką

2        dobór treści kształcenia

3        badanie procesu kształcenia

4        formułowanie zasad nauczania

5        badanie środków dydaktycznych

6        ustalanie najkorzystniejszych form organizacyjnych nauczania

Do głównych zadań dydaktyki ogólnej zalicza się:

1        opis wraz z analizą poszczególnych elementów przedmiotu badań

2        ustalanie charakterystycznych dla procesu kształcenia prawidłowości

3        ustalanie pewnych norm i zasad postępowania opierając się o wykryte prawidłowości

Do głównych funkcje dydaktyki ogólnej zaliczamy:

2        funkcję teoretyczno-poznawczą - ma ona charakter diagnostyczny (odpowiada na pytania co jest i jak jest) i prognostyczny (odpowiada na pytania co będzie, jak będzie i jak powinno być)

3        funkcję praktyczno-instrumentalną (utylitarną) - wskazuje na konkretne metody, środki i formy organizacyjne stanowiące pomoce w pracy dydaktycznej

Podstawowym pojęciem dydaktyki ogólnej jest uczenie się, które przez różnych dydaktyków jest odmiennie rozumiane:

1        wg Bandury - proces dokonujący się na drodze przekazywania doświadczeń społecznych

2        wg Bogdana Nawroczyńskiego - proces aktywnego nabywania wiadomości oraz sprawności

3        wg Czesława Kupisiewicza - proces aktywnego nabywania wiadomości, umiejętności i nawyków dokonujący się w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości

4        wg Kazimierza Sośnickiego - umysłowy, poznawczy proces poznawania rzeczywistości, rozumiany w kategoriach spostrzegania, myślenia i działania

5        wg Stefana Baleja - proces, którego produkt stanowi wiedza oraz umiejętności

6        wg Wincentego Okonia - proces, w trakcie którego w oparciu o poznanie, doświadczenie i ćwiczenia tworzą się nowe formy działania i zachowania lub zmianom ulegają formy dotychczasowe

Jako nauka dydaktyka dostarcza wiedzy o stanie rzeczy istniejącym w obrębie przedmiotu jej badań, analizuje zależności warunkujące przebieg i wyniki nauczania-uczenia się oraz formułuje na tej podstawie odpowiednie prawidłowości oraz wskazuje metody, formy organizacyjne i środki pomocne w wywołaniu zamierzonych zmian u uczniów. Spełnia ona zarówno funkcję teoretyczną, głównie o charakterze diagnostycznym i prognostycznym, oraz praktyczną - instrumentalną. W tym rozumieniu jest jedną z nauk pedagogicznych.

3/50. Przedstawić współczesne rozumienie takich pojęć, jak: dydaktyki szczegółowe (nazywane też metodykami nauczania poszczególnych przedmiotów), edukacja, wychowanie, kształcenie, nauczanie, szkolenie, uczenie się i samokształcenie. Wskazać na praktyczne znaczenie  trafnego  rozróżniania zakresów treściowych tych pojęć.

Edukacja - pojęcie związane z rozwojem umysłowym i wiedzą człowieka, stosowane w następujących znaczeniach:

1        proces zdobywania wiedzy, polega na zdobywaniu wiedzy w szkole lub poza nią. W Polsce edukacja podlega dwóm ministerstwom: Ministerstwu Edukacji Narodowej (MEN) i Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW)

2        pojęcie używane dla określenia stanu wiedzy danej osoby, społeczeństwa, narodu. W tym kontekście mówi się o dobrej lub złej edukacji, wystarczającej lub niewystarczającej

3        wychowanie (głównie pod względem umysłowym), wykształcenie, nauka

4        kształcenie, ogół czynności i procesów mających na celu przekazywanie wiedzy, kształtowanie określonych cech i umiejętności

Wychowanie - w najszerszym znaczeniu tego słowa – oznacza „całokształt procesów i czynności zmierzających do pełnego rozwinięcia osobowości człowieka.” Wychowanie ma kształtować postawę człowieka wszechstronnego. W pedagogice rozróżnia się: wychowanie umysłowe, społeczno-moralne, estetyczne i fizyczne. Chociaż w każdej z tych dziedzin wychowanie nabiera szczególnego, jemu tylko właściwego charakteru; nie znaczy to, by poszczególne dziedziny wychowania były od siebie wyizolowane. Wychowanie estetyczne-zdaniem I. Wojnar -służy nie tylko oddziaływaniu sensu stricto estetycznemu, lecz także intelektualnemu i moralno-społecznemu, gdy idzie o sztukę w sensie wytworów artystycznych; oraz w zakresie inspirowania wyobraźni i postaw twórczych, gdy mamy na myśli działalność ekspresyjną.

Kształcenie. Można powiedzieć, że na treść kształcenia składa się całokształt podstawowych wiadomości oraz umiejętności z obszaru nauki, techniki, kultury i sztuki, a także praktyki społecznej, przewidziany do przyswojenia sobie przez uczniów podczas ich przebywania w szkole. Słownik języka polskiego definiuje słowo „kształcić” (kogoś) jako:

·              przekazywać·              komuś pewien zasób wiedzy, umiejętności, wiadomości w jakiejś dziedzinie, uczyć·              kogoś, posyłać·              do szkół na naukę

·              rozwijać·              coś (zwykle cechę charakteru przymioty) doskonalić·              , urabiać·              (np. kształcić·              umysł, wolę, charakter)

W procesie kształcenia (kogoś) nie możemy zapominać, że ma ono te dwie strony, kształcąc nie tylko przekazujemy wiedzę ale także kształtujemy osobowość człowieka. Jakże często o tym zapominają Ci, którzy zawodowo zajmują się kształceniem lub za to kształcenie odpowiadają. Jakość kształcenia kogoś musi więc być oceniana poprzez pryzmat obu tych stron pojęcia „kształcić” (kogoś). Pojęcie jakości musi więc uwzględniać wielopunktowo skutki kształcenia.

Pojęcie „kształcić się” (strona zwrotna czasownika) wiąże się z pojęciem samokształcenia. Słownik języka polskiego definiuje je jako:

·              być·              kształconym, rozwijanym, doskonalonym (Jego smak artystyczny kształtował się na dwóch wzorcach

·              kształci się: gdzie? (na uniwersytecie, w szkole muzycznej) w czym? (w prawie, tańcu) w jakiej dziedzinie (na lekarza, na inżyniera)

Rola kształcenia w życiu człowieka

Jeżeli życie człowieka przedstawilibyśmy w postaci graniastosłupa to jedną z jego podstaw byłoby ustawiczne kształcenie. Od momentu poczęcia do śmierci graniastosłup rozwija się, nabiera coraz to nowe kształty, których ewolucja jest następstwem, miedzy innymi procesu kształcenia. Kształt bryły geometrycznej i wielościanu którym jest graniastosłup możemy zdefiniować jako zarys, sylwetkę postaci, wygląd zewnętrzny przedmiotu materialnego. Kształt życia jest pojęciem trudniejszym do zdefiniowania, ale przez analogię do graniastosłupa możemy powiedzieć, że jest kompozycją, układem, budową czegoś co ma swoją sylwetkę, zarys, wygląd zewnętrzny jest kreatywną rzeczywistością, która pulsuje i dąży do doskonalenia. To jaki kształt ma nasze życie, w dużej mierze zależy od tego jak będziemy go kształtować oraz jak będzie ono kształtowane przez otoczenie. Oznacza to, że nasze życie i jego kształt ściśle związane jest z kształceniem ujętym w formie kształcenia kogoś lub kształcenia siebie.

4/50. Omówić rodzaje systemów dydaktycznych w zależności od tego czy przedmiotem dydaktyki ogólnej i treścią praktyki edukacyjnej są głównie: czynności nauczania, albo czynności uczenia się lub  też zarówno czynności  nauczania, jak i uczenia się.

Dydaktyka zajmuje się badaniem działalności osób nauczających i uczących się, celów i treści oraz metod, środków i organizacji kształcenia, jak również badaniem społecznego i materialnego środowiska, w którym się ta działalność odbywa. Dydaktyka dzieli się na dydaktykę ogólną i szczegółową. Dydaktyka ogólna bada problemy podstawowe, a przy tym wspólne dla wszelkiego nauczania i uczenia się, dydaktyka szczegółowa, zwana też metodyką nauczania, bada zagadnienia specyficzne dla jakiegoś szczególnego rodzaju nauczania, dla wybranego przedmiotu nauczania czy też jakiegoś typu lub szczebla szkoły.”

Nazwa dydaktyka pojawiła się po raz pierwszy w XII w Niemczech. W 1613 Krzysztof Helwig i Joachim Jung opracowali „Krótkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Ratychiusza”. Autorzy ci uważali dydaktykę za sztukę nauczania, a więc swego rodzaju umiejętność praktyczną. Jan Amos Komeński (1582-1670) sądził, że dydaktyka stanowi sztukę nie tylko samego nauczania, lecz także wychowania. Taki sposób rozumienia dydaktyki przetrwał do początków XIX stulecia, kiedy to Jan Fryderyk Herbart (1776-1841) opracował teoretyczne podstawy dydaktyki, czyniąc z niej spoistą wewnętrznie i niesprzeczną teorię nauczania wychowującego, podporządkowaną pedagogice. Zasadnicze zadanie dydaktyki miała stanowić, wg niego i jego zwolenników (herbartyści), analiza czynności wykonywanych w szkole przez nauczyciela, polegających głównie na zaznajamianiu dzieci i młodzieży z nowym materiałem nauczania. Na przełomie XIX i XX wraz z pojawieniem się nurtu tzw. nowego wychowania skupiającego się na samym dziecku, jego rozwoju, na jego potencjalnych możliwościach od momentu urodzenia, zmienia się dydaktyka – zaczęto definiować dydaktykę jako teorię uczenia się, skupiano się nie na osobie nauczyciela, a na dziecku. Czołowi przedstawiciele tego prądu pedagogicznego, m.in. Amerykanin John Dewey (1859-1952), przyznawali uczniom bardziej aktywną rolę w procesie nauczania, wysuwali postulat kształcenia i rozwijania różnorakich operacji intelektualnych oraz umiejętności praktycznego działania. Dydaktykę traktuje się obecnie jako naukę o nauczaniu i uczeniu się, a więc jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących zjawisk, zależności i prawidłowości nauczania-uczenia się oraz sposobów przekształcania tych zjawisk przez człowieka.

Dydaktyka jako nauka o nauczaniu i uczeniu się obejmuje swoimi badaniami wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej. Dlatego nazywamy ją dydaktyką ogólną lub ogólną teorią nauczania i uczenia się. Oprócz dydaktyki ogólnej istnieją również dydaktyki szczegółowe, czyli tzw. metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów. Są one teoriami nauczania i uczenia się takich lub innych przedmiotów na określonych szczeblach nauczania. (Rodzaje dydaktyki szczegółowej to: metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów, odnoszących się do przedmiotu; szczeble kształcenia, czyli typy szkolnictwa np. dydaktyka nauczania początkowego, dydaktyka szkoły średniej, dydaktyka szkoły podstawowej; dydaktyki środowiskowe np. dydaktyka dorosłych, dydaktyka wojskowa; dydaktyki specjalistyczne np. nauczanie dzieci głuchych, niewidomych.). Dydaktyka ogólna jest ściśle powiązana ze wszystkimi metodykami nauczania.

Przedmiot i zadania dydaktyki

Dydaktyka ogólna bada przede wszystkim nauczanie-uczenie się systematyczne i zamierzone, organizowane planowo tak w szkole, jak i poza jej murami. Dydaktyka ogólna zajmuje się analizą wszelkiego uczenia się i nauczania organizowanego w sposób świadomy, systematyczny i planowy, inaczej - analizą wszystkich czynności składających się na proces nauczania-uczenia się. Przez proces rozumie się tutaj zbiór powiązanych ze sobą czynności uczniów i nauczyciela, warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych realizacji wspólnego celu, którym jest wywołanie u dzieci, młodzieży lub osób dorosłych pewnych zamierzonych i względnie trwałych zmian. Przedmiotem badań dydaktyki ogólnej jest nie tylko sam proces nauczania-uczenia się, lecz również warunki niezbędne do jego wystąpienia (treść, organizacja, środki), a także różnorakie, względnie trwałe wyniki i skutki tych czynności. Więc przedmiotem badań dydaktyki ogólnej jest proces nauczania-uczenia się łącznie z czynnikami, które go wywołują, warunkami, w jakich przebiega, a także rezultatami, do których prowadzi. Analizą tak rozumianego procesu nauczania-uczenia się zajmują się również dydaktyki szczegółowe, przy czym każda z nich - z wyjątkiem metodyki nauczania początkowego i dydaktyki szkoły wyższej - obejmuje jeden tylko przedmiot nauki szkolnej i pozaszkolnej, w tym także samokształcenie.
Przedmiot badań dydaktyki ogólnej stanowią: systemy, cele, treść, proces, zasady, metody, formy organizacyjne oraz środki nauczania-uczenia się.

SYSTEMY DYDAKTYCZNE

System dydaktyczny to całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania-uczenia się, tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowane realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia. Stosownie do tego, czy przedmiotem badań dydaktyki ogólnej czyni się głównie: proces nauczania, proces uczenia się albo też proces nauczani-uczenia się wyróżnione zostały następujące systemy dydaktyczne, tzn. systemy oparte na nauczaniu klasowo-lekcyjnym: system tradycyjny, system związany z nurtem tzw. nowego wychowania oraz system współczesny.

Każdy z wyróżnionych systemów składa się z bardziej szczegółowych podsystemów. Tak więc, mówiąc o tradycyjnym systemie dydaktycznym, mamy na myśli m.in. koncepcje opracowane przez J.Sturma, J.A.Komeńskiego, J.H.Pestalozziego, A.Bella, J.Lancastra i przede wszystkim przez J.F.Herbarta. Z kolei w systemie nowego wychowania można wskazać takie podsystemy, jak: szkoła pracy J.Deweya [diuia] lub G.Kerschensteinera, szkoła na miarę dziecka, szkoła twórcza itd. Rownież w obrębie współczesnego systemu dydaktycznego funkcjonują różne podsystemy, np. C.Freineta, nauczanie programowane i inne.

Typowym kierunkiem reprezentującym system dydaktyki tradycyjnej jest herbartyzm, a system nowego wychowania - progresywizm.

► System dydaktyki tradycyjnej (dydaktyka herbartowska) – Jan Fryderyk Herbart (1776 – 1841) stworzył system pedagogiczny oparty na etyce i psychologii. Etyka wyznaczała cel wychowania – tym celem było kształtowanie u ludzi silnych moralnie charakterów. Psychologia wskazywała środki do osiągnięcia tego celu - wyrobienie karności i nauczanie wychowujące. Uczenie się traktował jako gromadzenie wyobrażeń ich kojarzenie i systematyzowanie. Na analizie tego procesu oparł teorię stopni formalnych wszelkiego nauczania, obejmujących jasność, kojarzenie, systematyzowanie i metodyczne stosowanie wiedzy. Dominującą osobą w szkole herbartowskiej była osoba nauczyciela (decydował o przebiegu zajęć, o treści nauczania), uczeń skierowany był na dalszy plan.

► System dydaktyki progresywistycznej. Prekursorem był John Dewey (1859 – 1952) – to tzw. era nowego wychowania. Stworzył system pedagogiczny, którego głównym założeniem było skoncentrowanie zasad doboru treści i metod kształcenia wokół psychicznych właściwości dziecka, jego potrzeb i zainteresowań. Zasada „uczenie się przez działanie” legła u podstaw systemu dydaktyki progresywistycznej.

► System dydaktyki współczesnej. Psychologiczną podstawą dydaktyki współczesnej jest psychologia rozumiana jako nauka o wyższych czynnościach istot żywych, tzn. o procesach ukierunkowanych na uzyskanie określonych wyników. Dydaktyka współczesna, tworząc programy nauczania dla dzieci i młodzieży, kieruje się potrzebami społecznymi i indywidualnymi, przy czym eksponuje się konieczność zapewnienia uczniom warunków sprzyjających wykonywaniu bogatego wachlarza czynności teoretycznych i praktycznych.

CELE KSZTAŁCENIA

Cele kształcenia to planowe, zamierzone i długotrwałe założenia dydaktyczne co do tego jak kształcić, jakie wartości wpajać i jakimi metodami. Podział celów kształcenia: cele kształcenia ogólnego i cele kształcenia zawodowego, w każdym z tych celów wyróżnia się stronę rzeczową (obiektywną) i stronę podmiotową (osobowościową). Związek celów kształcenia ogólnego: a) od strony rzeczowej: opanowanie ogólnej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice, kulturze i sztuce; ogólne przygotowanie do działalności praktycznej - udział w przekształcaniu przyrody, życia społecznego, w zajęciach artystycznych i technicznych; kształtowanie humanistycznego stosunku do ogólnoludzkich wartości oraz związanych z nimi postaw i przekonań światopoglądowych; b) od strony podmiotowej: ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych - z uwzględnieniem myślenia i twórczych uzdolnień; rozwój potrzeb kulturalnych, motywacji i zainteresowań poznawczych, społecznych, estetycznych i technicznych; wdrożenie do samokształcenia i pracy nad sobą przez całe życie człowieka.

Związek celów kształcenia zawodowego: a) od strony rzeczowej: opanowanie wiedzy zawodowej z tych dziedzin, które są wartościowe dla danego zawodu; przygotowanie do pracy wytwórczej - praktyczne opanowanie metod, środków i form działania, typowych dla danego zawodu i dla zawodów pokrewnych; kształtowanie postaw i przekonań naukowych ze szczególnym uwzględnieniem dziedzin życia związanego z zawodem; b) od strony podmiotowej: rozwinięcie specjalnych uzdolnień, ważnych dla wykonywania danego zawodu; rozwój potrzeb, motywów i zainteresowań związanych z danym zawodem; wdrożenie do ciągłego doskonalenia kwalifikacji poprzez samokształcenie.

TREŚĆ KSZTAŁCENIA

Na treść kształcenia składa się całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki, techniki, ideologii, kultury, sztuki oraz praktyki społecznej, przewidziany do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole. Treść kształcenia musi być ponadto zgodna z wymaganiami naukowymi oraz z przyjętą przez władze oświatowe koncepcją programową. Programy szkolne są formalną wykładnią treści kształcenia. Przez pojęcie programu nauczania rozumie się odpowiednio przez specjalistów uporządkowany zbiór tematów z wybranych dziedzin wiedzy i życia, przydatny dla nauczania. Zadaniem nauczycieli jest zaznajamiać uczniów kolejno z tymi tematami - a uczniów - przyswoić sobie ich treść.

PROCES KSZTAŁCENIA

Przez proces kształcenia należy rozumieć uporządkowany w czasie ciąg zdarzeń obejmujący takie czynności nauczycieli i uczniów, ukierunkowane przez odpowiedni dobór celów i treści oraz uwzględniający takie warunki i środki, jakie służą wywoływaniu pożądanych zmian w uczniach (wg Wincentego Okonia)

Proces nauczania-uczenia się charakteryzuje się tym, że: a) składa się z mniej lub bardziej obszernych zbiorów czynności (aktów) nauczania-uczenia się (np. po stronie uczniów: słuchanie opowiadań czy wykładów, lektura podręczników, obserwowanie rzeczy i zjawisk, sporządzanie notatek, odpowiadanie na pytania, rozwiązywanie zadań, wykonywanie ćwiczeń, eksperymentowanie, formułowanie i rozwiązywanie problemów itp., a po stronie nauczyciela - wykład, opowiadanie, odpytywanie, demonstrowanie, kontrolowanie, ocenianie, formułowanie i stawianie zadań, wyjaśnianie itd.); b) uczenie się jest ściśle sprzężone z nauczaniem, co powoduje, że czynności uczenia się, będąc inspirowane i oceniane przez nauczyciela, równocześnie same modyfikują jego postępowanie; c) w przeciwieństwie do jednorazowych aktów proces nauczania-uczenia się jest systematyczny, zamierzony i długotrwały; d) zmierza do osiągnięcia wcześniej zaplanowanych rezultatów, postulowanych przez programy nauczania.
W wyniku procesu nauczania-uczenia się uczniowie, pracując pod kierunkiem nauczyciela osiągają cele kształcenia wyznaczone w programie, tzn. przyswajają sobie określone wiadomości, umiejętności i nawyki, zdobywają podstawy naukowego poglądu na świat, rozwijają swoje zainteresowania i zdolności poznawcze oraz wdrażają do samokształcenia. Osiągnięcie tych celów zależy nie tylko od jakości samego procesu nauczania-uczenia się, lecz również od wielu innych czynników, przede wszystkim od wieku uczniów, z którym wiąże się poziom ich psychofizycznego rozwoju.

W procesie kształcenia wyróżnia się pewne stałe elementy tzw. ogniwa procesu kształcenia.
Ogniwa procesu kształcenia wg Okonia dotyczą motywów nauczania-uczenia się (uświadamianie uczniom celów i zadań nauczania), przebiegu tego procesu (zaznajamianie ich z nowym materiałem i utrwalanie go, kształtowanie uogólnień oraz umiejętności i nawyków, kontrola i ocena wyników nauczania), a także jego pożądanych wyników (wiązanie teorii z praktyką).

ZASADY KSZTAŁCENIA

Zasady kształcenia to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajamiać uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im naukowy pogląd na świat oraz wdrażać do samokształcenia. Tak rozumiane zasady nauczania służą realizacji ogólnych celów kształcenia i obowiązują w pracy szkół różnych typów i szczebli oraz w zakresie różnych przedmiotów nauczania.

Zasady kształcenia wg Okonia: zasada systemowości, zasada poglądowości, zasada samodzielności, zasada związku teorii z praktyką, zasada efektywności, zasada stopniowania trudności, zasada związku indywidualizacji i uspołecznienia. Zasady nauczania wg Kupisiewicza: zasada poglądowości, zasada przystępności w nauczaniu, zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania-uczenia się, zasada systematyczn...