2014_6_Przesłania_dla_poradniczej_praktyki_na_kongresie_IAEVG_AIOSP_w_Montpellier.pdf

(109 KB) Pobierz
Studia Poradoznawcze 2014
ISSN 2299-4971
Aneta Słowik
Dolnośląska Szkoła Wyższa
Przesłania dla poradniczej praktyki na kongresie
IAEVG/AIOSP w Montpellier
Autorka w swoim artykule przedstawia przesłania dla praktyki poradniczej z mię-
dzynarodowego kongresu AIOSP/IAEVG (Montpellier, Francja, 2013). W  pierw-
szej części identyfikuje fundamentalne założenia poradnictwa oraz dokonuje cha-
rakterystyki misji poradnictwa, do której odwoływało się wielu mówców. Przywo-
łuje sprzeczności i  niejednoznaczności posłannictwa poradnictwa akcentowane
przez prelegentów i słuchaczy. Kolejno wyodrębnia pokongresowe postulaty zmian.
Zamieszcza również wspomnienia o  towarzyszących wydarzeniach i  spotkaniach
ważnych dla dalszej działalności Międzynarodowego Stowarzyszenia Doradców
Szkolnych i Zawodowych.
Słowa kluczowe:
poradnictwo, kongres AIOSP/IAEVG, misja, zmiany, przesłania
Poradnicza praktyka poszukuje przeważnie swoich uzasadnień, ocen i propozycji
rozwiązań w literaturze naukowej, w doświadczeniach mistrzów-empirystów, w pu-
blicystyce, w  postulatach organizatorów życia społecznego, a  w  sytuacjach wyjąt-
kowych – w  baśniach, porzekadłach, pamiętnikach znanych postaci. Przesłania
dla niej płyną również z dyskusji prowadzonych na ogólnych forach, w szerokich
gronach, na konferencjach, sympozjach, sesjach naukowych, a więc także z obrad
międzynarodowych kongresów organizowanych pod patronatem IAEVG/AIOSP
(International Association for Educational and Vocational Guidance/Association
internationale d’orientation scolaire et professionnelle – Międzynarodowe Stowa-
rzyszenie Doradców Szkolnych i  Zawodowych). Kongresy te  na  stałe wpisały się
w  kalendarz ważnych wydarzeń dla badaczy poradnictwa oraz doradców-prakty-
ków i dotychczas nie odbiegały od ogólnych standardów. Dlatego jako godne spe-
cjalnej uwagi postrzegam spotkanie 24-27 września 2013 r. pt.
Doradztwo zawodo-
we prawem człowieka czy obywatela?,
które odbyło się na kontynencie europejskim,
w Montpellier (Francja). Organizatorzy nie tylko podkreślili rocznicowy charakter
związanych z nim uroczystości, gdyż pierwszy kongres odbył się dokładnie 60 lat
temu we Francji, ale zadbali o  to, by ten kongres odegrał ważną rolę w  realnym
poradnictwie. Mój tekst nie będzie więc klasycznym, typowym, pokongresowym
raportem, pisanym zgodnie z  wymaganiami suchej, punktowej, sprawozdawczej
124
Studia Poradoznawcze 2014
formuły. Chciałabym w nim podzielić się krytyczną refleksją nad usłyszanymi tre-
ściami, ale też – co może o wiele ważniejsze – wskazać na praktyczne przesłania dla
poradniczej praktyki, które wyłoniły się z podejmowanych dyskusji, próśb dorad-
ców-praktyków o konkretne rozwiązania, z protestów składanych przeciwko teore-
tycznemu, często niestety bezowocnemu dyskursowi, prowadzonemu przez teore-
tyków i polityków. Sam kongres nie był bowiem kolejnym, wyważonym akademic-
kim spotkaniem, ale raczej odważną, otwartą publiczną debatą, podczas której nie
unikano trudnych i kłopotliwych pytań. Nie wahano się przywoływać źródeł barier,
napięć, konkretnych sytuacji problemowych, ukazujących nie tylko rozdźwięk mię-
dzy praktykami, teoretykami i politykami, ale wręcz nieznajomość ich wzajemnych
światów: praktyków, teoretyków i  polityków. Krótko – doradcy odrzucili na  bok
konwencję poprawności politycznej, pokazując instytucjonalną, poradniczą co-
dzienność; badacze starali się wykorzystać swoją wiedzę do udzielania im wsparcia;
politycy zaś próbowali wskazać przyczyny występujących problemów.
Przywołanie idei i misji poradnictwa
Na kongres IAEVG w Montpellier zgłoszono około 200 abstraktów, przybyło 750
delegatów z ponad 40 krajów, odbyło się 18 wspólnych sympozjów, w sumie zapre-
zentowano 126 referatów, komunikatów z badań i warsztatów, wystawiono 22 po-
stery. Zasadniczy temat kongresu
Doradztwo zawodowe – prawem człowieka czy
obywatela?
dotyczył refleksji nad główną misją poradnictwa – czyli nad sprawiedli-
wym, powszechnym dostępem do udzielanego wsparcia dla tych, którzy takiej po-
mocy potrzebują i z powodu różnych ograniczeń jej nie otrzymują. Miał on na celu
przypomnienie podstawowych zadań pracy poradniczej – organizowanie pomocy
nie tylko dla tych, którzy ubiegają się o poradę, konsultację, psychologiczne wspar-
cie, ale również dla przeznaczonych „na przemiał” (Bauman, 2004), wykluczonych,
niewidocznych dla instytucjonalnego systemu, nieupominających się o swoje pra-
wa, niefigurujących w statystykach.
Organizatorzy konstruując przewodnią myśl kongresu, odwołali się do pierw-
szego punktu Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Zastanawiali się, w  jaki
sposób planowane działania, aplikowane rozwiązania na  poziomie makro, mezo
i  mikrostrukturalnym w  zakresie doradztwa zawodowego i  poradnictwa kariery
wpisują się w  realizację treści deklaracji. Pokazywali nieporozumienia i  napięcia
wynikające z celowego pomijania treści tych deklaracji lub przekonania o niekwe-
stionowanej potrzebie ich bezkrytycznego przestrzegania.
Skutki uwikłań praktyki w politykę
Badacze poradnictwa zwrócili uwagę, że w społeczeństwach tzw. zachodnich jed-
nostki są  traktowane jako wysoce zindywidualizowane i  posiadające wyrazistą,
III. Rekomendacje dla praktyki poradnictwa
125
dobrze zarysowaną tożsamość. Jej kształtowanie odbywa się w  kontekście spo-
łecznym i  politycznym, który zapewnia odpowiednie warunki do  takiego rozwo-
ju. Negatywnymi konsekwencjami takiego procesu jest w coraz większym stopniu
pogłębiająca się przepaść między zindywidualizowanym „Ja” a  społecznym „My”.
Przy tak poszerzającej się polaryzacji, prowadzącej do  wysokiej alienacji, potrze-
by: wspólnoty, grup odniesienia, środowisk lokalnych – mogą tracić na znaczeniu.
Jednostka oscyluje pomiędzy presją i oczekiwaniem samodzielnego radzenia sobie
w sytuacjach trudnych, a byciem „osnutą” poprawnymi politycznie, „dostępnymi”
rozwiązaniami instytucjonalnego wsparcia. W  związku z  tym praktycy-doradcy
uwikłani bywają w przymus realizowania formalnych egalitarnych haseł, równocze-
śnie dostrzegając utopijność wprowadzonych zapisów. Zmuszani są, przy organizo-
waniu szeroko rozumianej pomocy społecznej w swoich środowiskach lokalnych,
do przestrzegania radykalnych zasad polityki neoliberalnej.
Bycie pomiędzy tak zarysowaną Scyllą i Charybdą wpływa również na kształ-
towanie się postaw radzących się. Jedni z nich w coraz większym stopniu domaga-
ją się przestrzegania podstawowych praw człowieka i uznania podejścia zoriento-
wanego na  indywidualne potrzeby podmiotu. Z  kolei inni, poszukujący pomocy
stają się radykalnymi orędownikami żądającymi wdrożenia naprawczych postula-
tów, mają sprecyzowane roszczenia względem systemowych rozwiązań. Powołują
się na  zapisy międzynarodowych dokumentów gwarantujących opiekę socjalną,
jak np. przywoływana już wcześniej Powszechna Deklaracja Praw Człowieka. Ten
akt prawny reguluje politykę społeczną i migracyjną wielu państw i jest głównym
dokumentem branym pod uwagę podczas rozpatrywania wniosków o  uzyskanie
azylu czy realizowanie szeroko rozumianej edukacji włączającej, uwzględniającej
organizowanie wsparcia dla działających fundacji, stowarzyszeń zakładanych przez
mniejszości etniczne, wspólnoty migrantów. Niestety kategorie dobra powszechne-
go, solidarnej pracy dla środowiska bywają pustymi, choć szlachetnymi hasłami.
Podejmowanie działań kompensacyjnych na rzecz wykluczonych znajduje uznanie,
jednak postrzegane bywa jako zbyt kosztowne i  nieopłacalne. Wspiera się zarad-
nych, przydatnych, rokujących szybką rekonwalescencję i niskobudżetowych.
Organizatorzy zaprosili uczestników kongresu do  refleksji nad praktycznym
wymiarem przestrzegania „mocy” wykonawczej dokumentów odwołujących się
do podstawowych praw człowieka. Zastanawiano się, w jaki sposób pomoc, spra-
wiedliwy dostęp do udzielonego wsparcia, wreszcie zorganizowanie sprawnie funk-
cjonującego systemu poradnictwa, oparte są na treściach deklaracji przyjętej przez
wiele państw, w  jakim zakresie przestrzegane są  cele zrównoważonego działania,
szanującego prawa jednostki, społeczności, a także środowiska naturalnego. Przy-
pomniano, że rozwijanie kapitału jednostkowego ma miejsce w procesach społecz-
nych, w relacji do drugiego człowieka i powinno przekładać się na konstruowanie
dobra wspólnego, na co wcześniej w Polsce uwagę zwrócili również Alicja i Andrzej
Czerkawscy, akcentując trzy wymiary dobra w praktyce poradniczej (Czerkawska,
Czerkawski, 2005. s. 21-35).
126
Studia Poradoznawcze 2014
Ważnym głosem było odwołanie się do  misji IAEVG, która – jako prężnie
działająca organizacja, ciesząca się światowym autorytetem, zrzeszająca uznanych
badaczy – może wpływać, lobbować i  występować w  imieniu tych, których głosy
są niesłyszane. Do innych obowiązków należy dbałość o jakość poradniczych dzia-
łań i jego ochrona przed urynkowieniem. Realizujący politykę neoliberalną „oce-
niają” działalność poradni z perspektywy zysku i strat, opłacalności praktyk, finan-
sowych korzyści z „zarządzania” pomocą społeczną.
Rozczarowania i identyfikacje niejednoznaczności
Wszyscy badacze wystąpili z  konkretnymi uwagami i  przesłaniami. Na  przykład
Lester Oakes – przewodniczący IAEVG – nawiązał do źródeł refleksji nad zapropo-
nowaną tematyką kongresu. Zwrócił uwagę, że międzynarodowe spotkanie IAEVG
jest szansą dla wypracowania poszerzonej diagnozy, a także zaplanowania global-
nych działań zmierzających do praktycznej aplikacji możliwych rozwiązań. Badacz
przypomniał, że  w  wielu krajach praktyka poradnicza jest ciągle nieznana. Nie
są prowadzone w tym zakresie badania, a pionierzy, widzący potrzebę wprowadze-
nia systemowych środków, nie znajdują oczekiwanego wsparcia ze strony państwa.
Dla nich sieć IAEVG stanowi miejsce potwierdzania realizowanych zamierzeń,
„naładowania akumulatorów” do dalszej walki, poszukiwania inspiracji i pomocy
w przełamywaniu oporu.
Przewodniczący nawiązał również do  innej kwestii. Dodał, że  w  świecie na-
ukowym, w  którym zaczyna dominować komunikacja wirtualna, należy zadbać
o  kontakty osobiste pomiędzy badaczami. Kongres jest ważną sytuacją edukacyj-
ną, gdzie można wzajemnie uczyć się od  siebie, poznawać swoje zainteresowania
naukowe, poszukiwać partnerów do projektów badawczych, doświadczać obecno-
ści międzynarodowej i międzygeneracyjnej wspólnoty poradoznawców, ale przede
wszystkim podejmować globalne działania w celu realizowania dobra jednostkowe-
go i ogólnoludzkiego.
Do misji IAEVG nawiązał także przewodniczący regionalnej rady ds. edukacji
(region Montpellier) – Christian Philip. Podkreślił ważną rolę zarówno doradców
edukacyjno-zawodowych, jak i  tych, którzy są  odpowiedzialni za ich kształcenie,
profesjonalny rozwój i  diagnozę potrzeb. Zarysował sytuację młodych ludzi, któ-
rzy powinni stanowić grupę priorytetową dla działań lokalnych poradni. Wska-
zał czas niepewnego zatrudnienia, kiedy to  gwarancją przestaje być zdobyte wy-
kształcenie w  renomowanych uczelniach a  presja całożyciowego podwyższania
swoich kwalifikacji, agresywna dewaluacja posiadanych umiejętności, przyczynia
się do wzrostu przekonań u młodych ludzi o bezcelowości inwestowania w eduka-
cję formalną. Prelegent skierował apel do uczestników kongresu o podejmowanie
takich rozwiązań, które przywrócą uczącym się nadzieję i  wiarę w  sens edukacji,
wskażą możliwości, jakie stwarza instytucjonalny system edukacyjny. Zatrważający
III. Rekomendacje dla praktyki poradnictwa
127
obraz młodych, wysoko wykształconych bezrobotnych w Hiszpanii, Grecji, Portu-
galii, Bułgarii i  Rumunii przyczynił się do  wzrostu liczby uczniów porzucających
kształcenie, szczególnie na  poziomie ponadgimnazjalnym. Postawy zniechęcenia
są związane z obawą przed zadłużeniem się na poczet pobranego kredytu studenc-
kiego, z którego spłatą nie radzi sobie wielu absolwentów studiów wyższych. Inną
przyczyną powszechnej rezygnacji z  dążenia do  optymistycznych rozwiązań jest
konieczność podejmowania niskopłatnych, najczęściej fizycznych prac, z  których
dochód jest przeznaczany na utrzymanie wspólnie z rodzicami i dziadkami jednego
gospodarstwa domowego.
Jean Guichard w wystąpieniu otwierającym kongres zastanawiał się nad para-
dygmatem poradnictwa kariery i  sposobami działań interwencyjnych mogących
wspierać proces zrównoważonego rozwoju człowieka i  środowiska naturalnego.
Badacz rozpoczął swoje wystąpienie od  przedstawienia zmieniających się modeli
poradnictwa, których celem od XIX do lat 70. XX. wieku było wprowadzenie – wte-
dy odbieranych jako nowatorskich – zmian w zakresie poprawy warunków miejsca
pracy i przygotowania zawodowego. Wierzono, że działania kompensacyjne, reali-
zowane w tych obszarach, przełożą się na stworzenie społeczeństwa funkcjonują-
cego na  podstawie sprawiedliwych, egalitarnych zasad. Radykalna ekonomiczna
transformacja, która dokonała się w ostatnich czterdziestu latach na przełomie XX
i  XXI wieku, ukazała niepewność, zagubienie, alienację jednostki, spowodowaną
utratą stałego zatrudnienia i  dewaluacją posiadanych umiejętności. Całożyciowy
proces uczenia się, konstruowanie kariery, stały się „mało przekonywającymi” ha-
słami w świecie bez zatrudnienia.
Myślę, że poczucie niestałości, braku celowości podejmowanych działań przez
jednostkę, bezradność specjalistów-doradców, o  których wspominał Guichard,
są  znane na  całym kontynencie, ale szczególnie mocno odczuwane są  w  Europie
Środkowo-Wschodniej i  Południowo-Wschodniej. Likwidacja zakładów, fabryk,
które stanowiły stałe miejsce pracy; dewaluacja waluty; nienadążanie przez władze
państwowe za próbą stworzenia systemowych rozwiązań, przyczyniły się do prze-
rzucenia na jednostkę całkowitej odpowiedzialności za całożyciowe konstruowanie
biograficznego biegu kariery. Presja rozwijania umiejętności „zarządzania” wła-
snym życiem, urynkowienie i uprzedmiotowienie człowieka, określanie jego war-
tości w kategoriach ekonomicznych (przydatności i nieprzydatności, opłacalności,
wydajności) doprowadziły do  koncentracji na  zaspokajaniu indywidualnych po-
trzeb. Procesy te spowodowały zdjęcie obowiązku państwa z realizacji funkcji opie-
kuńczych i wyrabianiu przekonania o potrzebie samoradzenia sobie, poszukiwania
osobistych strategii rozwiązywania sytuacji trudnych.
Nieco inną, bardziej poszerzoną diagnozę przedstawił przemawiający w  dru-
gim dniu kongresu Peter Plant z Uniwersytetu Aarhus w Danii. Prelegent zajmował
w ubiegłej kadencji stanowisko zastępcy przewodniczącego IAEVG. Aktualnie jest
aktywnym członkiem rady koordynującej prace w  ramach Europejskiej Sieci Ca-
łożyciowego Poradnictwa Zawodowego (ELGPN). Ten badacz również podkreślał

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin