GZN_145.pdf

(5124 KB) Pobierz
ISSN 1505 - 1390
Polskie Towarzystwo Numizmatyczne
Oddział w Gdańsku
Gdanskie Zeszyty
Numizmatyczne
Nr 145
Styczeń 2017
GDAŃSKIE ZESZYTY NUMIZMATYCZNE
Pismo roku ukazuje się od 1988 roku
Wydawca :
Polskie Towarzystwo Numizmatyczne
Oddział w Gdańsku
Kontakt z redakcją:
ptngdansk@wp.pl
Gdańskie Zeszyty Numizmatyczne
są rozprowadzane drogą internetową wewnątrz Towarzystwa
przez Oddział w Gdańsku.
Redakcja nie odpowiada za treść zamieszczanych reklam i ogłoszeń.
Za treść artykułów odpowiedzialni są autorzy.
Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i korekty
nadesłanych materiałów.
3
___________________________________________________________________________
W NUMERZE:
Andrzej Denis
Donatywy - moneta medal?
Janusz Modrzyński
Kilka uwag o medalach Bractwa Kurkowego
Dariusz
Świsulski
Medal 25-lecia gdyńskiego samorządu
Zarząd Oddziału Gdańskiego PTN
Z Oddziału Gdańskiego PTN
s. 3
s. 23
s. 27
s. 28
GDAŃSKIE ZESZYTY NUMIZMATYCZNE
Nr 145 styczeń 2017 r.
4
___________________________________________________________________________
DONATYWY - MONETA MEDAL?
Andrzej Denis
Oddział Gdański Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego
Słowo donatywa pochodzi od łacińskiego donatio - darowizna. Tak
nazywano w Niemczech w
średniowieczu
sumę pieniężną składaną księciu na
św.
Jana lub na
święto
Matki Boskiej Gromnicznej przez lenników i szlachtę
z mocy uchwały sejmowej - jako dowód przychylności. Darowizna ta nigdy nie
mogła być zamieniona na stały podatek, ale była spożytkowana do obrony kraju.
Podobne przeznaczenie miały donatywy składane Królom Polski przez zamożne
miasta pruskie Gdańsk i Toruń, oraz inflanckie - Rygę. Były bite z okazji
wjazdów monarchów do tych miast. Miastom chodziło o utrzymanie ich
dawnych praw i przywilejów, wyjednywanie nowych, zjednywanie łaski
królewskiej przez upominek, ale mogły także wyrażać uznanie dla pomyślnych
wypraw wojennych i zwycięstw, takich jak Odsiecz Wiedeńska z 1683 r.
Donatywy miały na względzie także zasilenie wyczerpanego wojną skarbu
państwa. Nasze donatywy bite przez Gdańsk w roku 1685 projektowane przez
Jana Hoehna młodszego były tego rodzaju ostatnim gestem miast pruskich
wobec osoby polskiego króla Jana III Sobieskiego. Donatywy polskie różnią się
tym od donatyw niemieckich lenników - składanych w postaci sum pieniężnych
w monecie obiegowej,
że
u nas w tym celu osobno wybijano w mennicy monety
złote, niekiedy i srebrne, i dawano je królowi nie w stałych terminach lecz
w miarę uznania potrzeby. W naszych donatywach, będących pośrednio
medalami i monetami, awersy zajmuje zawsze popiersie królewskie z tytulaturą,
a rewersy - herb miasta lub jego panorama. W otoku rewersu, gdzie zwyczajowo
bywa nazwa monety, widzimy najczęściej napis,
że
np. Gdańsk kazał wybić ze
szczerego złota „EX AURO SOLIDO CIVITATIS GEDANENSIS FIERI
FECIT”. Donatywy miały różną wagę 1 1/2, 2, 3, 4, 5, 10 dukatów. Rzadko na
rewersie wyrażano tę liczbę dukatów, co stanowiło istotną różnicę między
donatywą a monetą obiegową. Dlatego z powodu tej różnicy donatywy nie
figurują w „Gabinecie Medali” Raczyńskiego, ani w opracowaniach
numizmatycznych Bandtkiego i Zagórskiego. Najbardziej dokładny spis
donatyw gdańskich znajduje się w opracowaniu niemieckim autora Vosberga
w jego Münzgeschichte der Stadt Danzig (Berlin 1852 r.). Za najdawniejszą
GDAŃSKIE ZESZYTY NUMIZMATYCZNE
Nr 145 styczeń 2017 r.
5
___________________________________________________________________________
donatywę polską uchodzi donatywa wybita w srebrze w 1552 roku na cześć
Zygmunta Augusta Jagiellończyka podczas jego 8-tygodniowego pobytu
w Gdańsku z dworem królewskim. W czasie tej wizyty król podejmował jako
swych gości - książąt pruskiego i pomorskiego. Z tej okazji miasto Gdańsk
wyprawiało liczne zabawy, turnieje, kwitł handel i zakupy drogich towarów
u gdańskich kupców przez zamożnych dworzan i magnatów.
Awers oryginalny donatywy gdańskiej Zygmunta Augusta ze stempla
znalezionego w Gimnazjum Gdańskim, rewers rysunek z oryginału
Rewers donatywy dorabiany w XIX wieku z herbem Gdańska wziętym z denarka
Na rewersie oryginału (który zaginął) był napis: MONUMENTUM
+REGIAE+CIVITA:GEDANENSIS (Upominek miasta Gdańska). W XIX
wieku odnaleziono oryginalny stempel awersu tej donatywy w Gimnazjum
GDAŃSKIE ZESZYTY NUMIZMATYCZNE
Nr 145 styczeń 2017 r.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin