Zabawy rozwijające emocjonalność dziecka

Najważniejszym źródłem przeżyć są  kontakty międzyludzkie.

Istnieje wiele emocji, ich barw, odmian, rodzajów. Niektórzy grupują emocje w podstawowe rodziny, a najczęściej występujące grupy to:

· Złość: furia, wściekłość, uraza, gniew, irytacja, oburzenie, animozja, niechęć, obraźliwość, wrogość i chyba będąca jej szczytem, patologicznym nienawiść i szał.

· Smutek: przykrość, boleść, melancholia, użalanie się nad sobą, zniechęcenie, przygnębienie oraz w postaci patologicznej – głęboka depresja.

· Strach: niepokój, obawa, nerwowość, zatroskanie, konsternacja, zaniepokojenie, onieśmielenie, strachliwość, bojaźń, trwożliwość, popłoch, przerażenie; w postaci psychopatologicznej – fobie i ataki lękowe.

· Zadowolenie: szczęście, przyjemność, ulga, błogość, rozkosz, radość, uciecha, duma, przyjemność zmysłowa, miły dreszczyk, uniesienie, zaspokojenie, satysfakcja, euforia, zaspokojenie kaprysu, ekstaza oraz – na samym końcu skali mania.

· Miłość: akceptacja, życzliwość, ufność, uprzejmość, poczucie bliskości, oddanie, uwielbienie, zaślepienie, agape (miłość niebiańska).

· Zdziwienie: wstrząs, zaskoczenie, oszołomienie, osłupienie, zdumienie.

· Wstręt: pogarda, lekceważenie, nieprzychylność, odraza, niesmak, awersja.

· Wstyd: poczucie winy zażenowanie, zakłopotanie, wyrzuty sumienia, upokorzenie, żal z powodu tego, co się zrobiło, hańba i skrucha

Dziecko w wieku przedszkolnym przeżywa takie uczucia jak zazdrość, gniew, strach, lęk, radość, przyjemność, sympatię, zmartwienie, ciekawość. Zaczynają także kształtować się uczucia społeczne, moralne, estetyczne i intelektualne

Charakterystyczne cechy rozwoju emocjonalnego dzieci 3, 4, 5, 6 letnich.

Dziecko trzyletnie.

Jest towarzyskie, kochające, przyjazne, ugodowe i łatwo ulega sugestiom innych. Z łatwością przyjmuje relacje i cechy charakteru osób dorosłych. Przed ukończeniem czterech lat objawia wstydem, brak pewności siebie, okazuje nieśmiałość, obraźliwość i nerwowość.

Dziecko czteroletnie

Jest ufne, demonstruje duże poczucie pewności siebie, wykazuje ciekawość, skuteczność i wytrwałość w działaniu. Dość dobrze panuje nad własnymi emocjami. Traktowane poważnie, rozwiązuje problemy, kierując się rozsądkiem. Posiada utrwalone standardy zachowań przyjętych od rodziców i bliskich.

Dziecko pięcioletnie

Demonstruje pewność siebie, bywa zarozumiałe, lubi się popisywać, niekiedy stosuje groźby, ale także okazuje przyjacielskość i wspaniałomyślność. Z determinacją dąży do tego by być najlepszym i z wytrwałością ćwiczy nowe umiejętności. Potrafi dość dobrze panować nad emocjami, jest bardziej zrównoważone.

Dziecko sześcioletnie

Mniej stabilne emocjonalnie niż w wieku pięciu lat. Bardzo szybko zmienia uczucia przyjaźni na wrogość. Wykazuje skłonności do egocentryzmu, skrupulatnego przestrzegania rytuałów, agresji, buntu i drażliwości. Potrafi być kochające przyjazne i z entuzjazmem współpracuje z innymi. Ciekawe wszystkiego, co je otacza. Z trudem akceptuje brak własnego sukcesu i niełatwo pokonuje frustracje

Zabawy

Książki ułatwiające reakcje empatyczne.

Rozwijanie empatii przez czytanie dziecku książek, które pozwalają mu doświadczyć uczuć bohaterów.

Wiek bez ograniczeń.

Książki dają cudowną możliwość znalezienia się w świecie innych ludzi (z zachowaniem bezpieczeństwa dla własnej osoby). Wybierzecie takie, które mogą mieć cokolwiek wspólnego z życiem waszego dziecka, ale jednocześnie pozwalają na zastanowienie się nad losem innych.

Antena empatii.

W uczeniu dziecka empatii pomoże nam specjalna antena zakładana na głowę.

Wiek od 3 do 12 lat.

Materiał: opaska na głowę, gruby drut i małe poliestrowe piłeczki.

Robimy antenę empatii. Dwa grube kawałki drutu przyczepiamy jednym końcem do opaski, a na drugim mocujemy po jednej poliestrowej piłeczce. Udajemy razem z dzieckiem, że nasza antena potrafi wyłowić „sygnały uczuć” wysłane przez drugą osobę.

Kiedy wasza pociecha zrani czyjeś uczucia, na przykład nie zechce podzielić się swymi zabawkami, niech założy antenę empatii i nastroi ją na emocje pokrzywdzonego dziecka. Zapytajcie, jakie informacje odebrała antena. Sami też ją zakładajcie, kiedy chcecie wczuć się w sytuację kogoś innego.

I co wtedy?

Zabawa pomagająca dzieciom zrozumieć, że to, co robią, ma jakieś konsekwencje.

Wiek od 2 lat.

Ta zabawa jest zwyczajem, który powinien być prowadzany w życie przez wszystkich rodziców i nauczycieli, jeśli chcą oni nauczyć dzieci empatii. Kiedy młoda osoba zrobi coś drugiemu – zarówno pozytywnego, jak i negatywnego – ważne jest, żeby zrozumiała, co może z tego wyniknąć. Poproście ją, by spróbowała zastanowić się nad tym i wyobrazić sobie, co dalej stanie się z tobą. Jeśli na przykład wyśle kartki z podziękowaniami do ludzi, od których dostała prezenty, zapytajcie, co może nastąpić potem. Czy sprawi tym osobom przyjemność? Czy będą miały wrażenie, że są docenione? Przykładem negatywnym można posłużyć się wtedy, gdy wasz malec brzydko przezywa innego brzdąca. Co dzieje się z uczuciami tego dziecka chwilę potem? A kilka dni później?

Zajęcie świetnie się koreluje z zajęciami z pojęć matematycznych wg E. Gruszczyk –Kolczyńskiej z działu Przewidywanie następstw i skutków.

Zajęcia

Z powinszowaniem urodzin.

Cel zajęć:

·         Wspólne przygotowanie urodzin kolegi, z uwzględnieniem jego gustów.

·         Wczucie się w sytuację innej osoby z myślą o sprawieniu jej przyjemności.

·         Nabywanie umiejętności:

·         Wytrwałość w zamierzeniu, dążeniu do starannego i dobrego zaprezentowania swojej pracy.

·         Opracowanie i realizacja projektu, zaplanowanie zadań, technik, przyborów i materiałów.

·         Przyjęcie odpowiedzialności za część zespołowego działania.

·         Wymyślanie opowieści, sytuacji, gier, przedmiotów.

·         Praca w grupie.

·         Przewidywanie najbliższej przyszłości, oswajanie z pojęciem chronologii zdarzeń.

·         Zabieranie głosu.

·         Nazwanie przedmiotów, czynności, uczuć.

Przebieg zajęć:

Urodziny są szczególnym wydarzeniem w życiu każdego dziecka. W przeddzień oczekiwanej uroczystości dziecko spędza ono jakiś czas z inną grupą podczas gdy koledzy szykują dla niego niespodziankę.

Zadaniem dzieci jest ustalenie, co sprawiłoby mu przyjemność. Cała trudność polega na trafnym odgadnięciu zainteresowań dziecka obchodzącego urodziny, żeby niespodzianka rzeczywiście sprawiła mu przyjemność.

Następnie rozdzielamy zadania stosownie do przyjętego projektu. Nie należy zapominać o przygotowaniu na dzień następny laurki z życzeniami.

Wspólnie z dziećmi sporządzamy sprawozdanie z każdych obchodzonych w przedszkolu urodzin. Będą tam zdjęcia, rysunki, wywiady z jubilatem i jego kolegami itp. Fotokopię sprawozdania można umieścić w kronice przedszkolnej, a oryginał wręczamy bohaterowi dnia jako trwałą pamiątkę.

Intonacja głosu.

Cel zajęć:

·         Modulowanie głosu dla wyrażania rozmaitych uczuć.

·         Zwrócenie uwagi na znaczenie ekspresji ustnej wypowiedzi.

Nabywanie umiejętności.

·         Poznawanie możliwości własnego głosu.

·         Wymyślanie i tworzenie sytuacji.

·         Zabieranie głosu.

·         Nazwanie uczuć, czynności.

Wychowawca, bawiąc się z dziećmi, recytuje ich ulubioną wyliczankę, zatykając sobie przy tym nos. Zachęćmy dzieci do powtórzenia wyliczanki po swojemu, aby udawały kogoś innego: jedno zjada akurat ciastko, drugie mówi przez zaciśnięte zęby, trzecie żuje gumę, czwarte jest zachrypnięte, że ledwo je słychać.

Następnie kładziemy nacisk na zmianę intonacji w ścisłym tego słowa znaczeniu. Przedstawiana przez dzieci postać ma się zachowywać stosownie do podanej sytuacji. Jest kolejno zadowolona, zmartwiona, rozgniewana, kpiąca, prosząca, zdecydowana, zdenerwowana, zaspana itp. Można się tą samą wyliczanką zainicjować dialog dwojga dzieci na zadany temat: np. jedno prosi o zawiązanie mu sznurowadła czy podanie ołówka, a drugie udaje, że nie rozumie.

Można je połączyć z odpowiadającą każdemu nastrojowi mimiką twarzy. Takie zajęcia ze starszymi dziećmi pozwolą sprecyzować obraz ich osobowości, uwydatnić przepełniające je uczucia (radość, smutek, gniew, zmęczenie).

Magnetofon przyda się do utrwalenia całego repertuaru dziecięcych odkryć, które można będzie wykorzystać do odgrywania na najróżniejsze sposoby znanych tekstów i piosenek.

Zajęcia relaksacyjne

Cel: integracja grupy

 Wykrzykiwanie imion

Dzieci siedzą w kręgu. Każdy z uczestników mówi swoje imię, a cała grupa wykrzykuje razem to imię

Imię z gestem

Każdy z uczestników podaje swoje imię, pokazując przy tym jakiś gest, figurę lub minę. Cała grupa powtarza jego imię, naśladując też jego pozę,

Imiona z piłką

Dzieci siedzą w kręgu i przekazują sobie piłeczkę. Każdy, kto ją złapie, mówi imię osoby, od której ją dostał.

Mruczek

Uczestnicy siedzą w kole. Jeden z nich zostaje „Mruczkiem” i wchodzi do środka. Oczy ma związane. W ręku trzyma gazetę zwiniętą w rulon (lub patyk, pałeczkę), która dotyka uczestników. Dotknięta osoba odpowiada mruczeniem. Jeśli „Mruczek” odgadnie, kto mruczał następuje zmiana.

Kto ciebie woła?

Dzieci siedzą na podłodze. Jedno dziecko siedzi tyłem kilka kroków od nich. Wskazane przez prowadzącego dziecko mówi Dzień dobry lub imię siedzącego tyłem kolegi. Dziecko odwrócone musi zgadnąć, kto mówi.

Kogo brakuje?

Grupa siedzi rozproszona po całej sali. Jedna osoba wychodzi za drzwi. W tym czasie jedna z osób w sali chowa się. Gdy dziecko zza drzwi wraca, musi odgadnąć, kogo brakuje. Można przygotować w tej zabawie drobne nagrody.

Wspólny rysunek

Dzieci w kółku (najlepiej przy długim wspólnym stole, połączonych ławkach), mając przed sobą kartkę papieru i kredki (flamastry, długopisy itp.). Każdy wymyśla sobie jakiś temat bądź jest to temat wspólny, np. dom, wakacje itp. Dzieci zaczynają rysować. Na znak dany przez prowadzącego wszystkie kartki przesuwają się o jedno miejsce. Tak jest do momentu, aż kartka wróci do dziecka, które rozpoczynało dany rysunek. Można zrobić wystawę tych prac.

Dłoń

Każdy na kartce papieru odrysowuje swoją dłoń. W kręgu rozmawiamy o tym, co tą ręką umiem robić dobrze.

Co nowego i dobrego w grupie?

W kręgu każde z dzieci kończy zdanie: Najmilszą rzeczą, jaka zdarzyła mi się w tym tygodniu, było... Mogą to być rzeczy zupełnie drobne-uśmiech kogoś, zabawa z kolegami itp.

Lustro

Dzieci dobierają się parami. Jedno dziecko inicjuje ruchy, gesty, miny, czynności, a drugie je powtarza.

Berek zaczarowany

Jedna osoba goni resztę grupy:, kogo złapie, tego zamienia w posąg.

Strażnik

Jedna osoba ma zasłonięte oczy. Chodzi po sali wytyczoną trasą. Reszta grupy ma za zadanie po kolei przemknąć obok strażaka tak, aby nie zostać złapanym.

Dodaj swój ruch

Grupa siedzi w kręgu. Osoba zaczynająca wstaje i wykonuje prosty ruch. Następnie dziecko w kręgu wstaje- powtarza jej ruch i dodaje swój. Gra odbywa się bez słów. Jeśli ktoś ominie jakiś ruch lub odezwie się, wypada z gry.

Zaczarowane koło

Zakreślamy koło o średnicy dostosowanej do liczby dzieci biorących udział w zabawie. Wybieramy czarodzieja, który staje w środku koła. Dzieci stoją poza kołem i na dany znak starają się przebiec przez koło. Dotknięte przez czarodzieja osoby stają się pomocnikami. Liczba tych pomocników stale się powiększa. Wygrywa ten, kto został najdłużej poza kołem

Al. –Khamisy D., Edukacja w przedszkolu, Warszawa 1998, s. 29.

Gdzie jesteś?
Dzieci stoją w kręgu. Dwoje dzieci w środku ma zawiązane oczy. Jedno dziecko jest szukającym i woła: Gdzie jesteś? Drugie dziecko poszukiwane odpowiada: Tutaj. Zadaniem szukającego jest odnalezienie kolegi kierując się głosem.

Drzwi
Uczestnicy stoją w kręgu trzymając się za ręce. Jedno miejsce w kręgu jest otwarte - to drzwi. W środku znajduje się uczeń, który ma zawiązane oczy. Jego zadaniem jest opuścić krąg, czyli "znaleźć drzwi".

Bzyczący krąg
Dzieci stojąc w kręgu, zamykają oczy i idą powoli do środka, wydając ciche bzyczenie do momentu, aż dotkną dłoni kolegi lub koleżanki.

W zaprzęgach reagowanie na:
kolor ( zielony - bieg, czerwony - stop)
na sygnał gwizdka ( jeden sygnał - bieg, dwa sygnały - stop)

Ćwiczenia z małymi piłeczkami:
w siadzie toczenie piłek do siebie
w staniu rzucanie i łapanie piłeczek
Ruch z piłką.
Dzieci stojąc w parach próbują utrzymać piłkę między sobą bez użycia rąk np.: czołami, ramionami, plecami czy pośladkami.

Rzeźbienie.
Jedno dziecko jest rzeźbiarzem, a drugie jego "materiałem" i poddaje się fantazji artysty, który "rzeźbi" pomnik według własnego pomysłu.

Zamrażanie
Prowadzący wymienia części ciała, które "zamraża" i którymi nie wolno poruszać. Następnie po kolei "odmraża" nieruchome dotąd części ciała.

Zmiana miejsc.
Chłopcy i dziewczynki ustawieni w szeregach poza końcowymi liniami boiska na sygnał nauczyciela starają się jak najszybciej zamienić miejscami. Wygrywa zespół, którego zawodnicy szybciej przebiegną trasę i ustawią się na linii końcowej

Wyścig krążków.
Zawodnicy ustawiają się w rozkroku w rzędach. Na sygnał prowadzącego podają krążek stojącemu z tyłu zawodnikowi. Krążek wędruje między nogami. Ostatni zawodnik w rzędzie biegnie na początek i ponownie podaje krążek.

Zabawy wyciszające w kręgu:

Wyjeżdżam w podróż...
Uczestnicy stoją w kręgu, a wskazane dziecko kończy rozpoczęte zdanie: Wyjeżdżam w podróż, ale najpierw muszę umyć okna naśladując przy tym tę czynność. Następny uczestnik kontynuuje grę zmieniając czynność.

Magiczna piłka
Uczestnicy siedząc w kręgu przekazują sobie piłkę, która jest np.: dużym blokiem lodu, szklana, gorąca, pachnąca, kolczasta, śliska, lepka itp.
Pozwól sobą poruszać
Dzieci siedzą w kręgu z zamkniętymi oczami. Z tyłu każdego ucznia klęczy drugie dziecko, które delikatnie porusza kolegą w przód, na boki, w tył itd.

Gra terenowa „Klamerki”.

Wyznaczamy w terenie obszar zabawy. Uczestnicy otrzymują po 3 klamerki do wieszania bielizny. Przypinają je do swojego ubrania. Wykonują kolejno polecenia prowadzącego:

1)     w ciągu 3 minut należy zdobyć jak największą liczbę klamerek;

2)     w ciągu 3 minut należy pozbyć się jak największej liczby klamerek poprzez przypięcie ich do ubrań uczestników zabawy.

Gra szybka, wesoła, wyzwalająca pozytywne emocje.

Zabawa „Lina”.

Uczestnicy stojąc po obwodzie koła trzymają w dłoniach linę (sznurek, związane skakanki). Na dany znak, bez użycia słów budują w przestrzeni różne figury (kwadrat, trójkąt, itp.).

Gra wymagająca współdziałania w grupie, rozwijająca koordynację ruchową, wyobraźnię i orientację przestrzenną.             

Ćwiczenie medytacyjne „Kamień”.

Uczestnicy otrzymują po jednym niewielkim kamieniu. Umieszczają go na czubku swojej głowy. Zachowując wyprostowaną postawę, w wolnym tempie pokonują trasę wyznaczoną w terenie. Ich zadaniem jest zauważenie jak największej ilości szczegółów otoczenia.

Ćwiczenie wyciszające, podnoszące orientację przestrzenną i koordynację ruchową.

„Poszukiwacze skarbów”.

Zadaniem uczestników jest odnalezienie w terenie przedmiotu naturalnego, który jest im bliski, lub po prostu im się podoba. Po wykonaniu polecenia ustawiają się w kole. Prezentują „skarby” i uzasadniają swój wybór.

„Lusterka”.

Uczestnicy otrzymują po jednym lusterku do prawej ręki. Ustawiają się jeden za drugim i opierają wyprostowaną lewą rękę na ramieniu poprzednika. Trzymając lusterko równolegle do podłoża, przykładają je na wysokości powyżej czubka nosa. Idąc w szeregu w wolnym tempie, pokonują wyznaczoną trasę, obserwując w lusterku niebo i korony drzew. Grupę prowadzi przewodnik bez lusterka.

Ćwiczenie dość trudne, rozwijające koordynację ruchową i orientację przestrzenną, dostarczające niesamowitych wrażeń wzrokowych.

Ćwiczenie kompensacyjne „Dotyk”.

Ćwiczenie wykonujemy w parach. Jedna z osób ma zawiązane oczy. Partner prowadzi ją do wybranego przez siebie obiektu naturalnego (kamień, pień, krzak, drzewo). Zadaniem osoby jest zapoznanie się z obiektem przy wykorzystaniu zmysłu dotyku, węchu, smaku. Po wykonaniu tych czynności, partner odprowadza ćwiczącego na odległość około 3 – 5 m. Zdejmuje opaskę z oczu. Wydaje polecenie: „odszukaj i wskaż poznany obiekt”.

Powtarzamy ćwiczenie zamieniając role uczestników.

Ćwiczenie kompensacyjne „Słuch”.

Ćwiczenie wykonujemy w parach. Każdy z uczestników wyszukuje dwa patyki, które przy uderzeniu jeden o drugi wydają jakiś charakterystyczny dźwięk. Jednej osobie zawiązujemy oczy. Druga pozostając w odległości 1 – 2 m. prowadzi ją w terenie, uderzając patykiem o patyk.

Powtarzamy ćwiczenie zamieniając role uczestników.

Zabawa konstrukcyjna „Kulka”.

Zadaniem każdego zespołu jest wybudowanie 3 metrowego toru dla piłki tenisowej (lub podobnej). Do budowy wykorzystujemy surowce naturalne dostępne w terenie i ewentualnie sznurek długości 2 m. Zespół sam ustalaj projekt trasy. Warunek wykonania zadania: piłki nie można popychać w trakcie pokonywania toru.

Zabawa konstrukcyjna „Wieża”.

Dzielimy uczestników na 2 – 3 osobowe zespoły. Każdy uczestnik ma znaleźć w terenie trzy kije długości swojego ramienia. Po wykonaniu tego polecenia, zespoły przystępują do budowy wieży z zebranych materiałów. Wygrywa zespół, który zbuduje najwyższą wieżę.

Zabawy konstrukcyjne uczą współpracy w grupie i pobudzają wyobraźnię twórczą.

„Imiona”

Pomoce: 1 kłębek włóczki

Grupa uczestników siedzi w kręgu. Włóczka jest przekazywana kolejnym osobom i każdy, kto ją dostanie, mówi bardzo wyraźnie swoje imię. Kiedy wszyscy już się przedstawią, kłębek włóczki wraca do pierwszej osoby, która rzuca ją w kierunku innego uczestnika. Ten łapiąc ją, musi wykrzyknąć imię osoby rzucającej. I kolejno – rzucana dalej, a każda osoba łapiąca musi wypowiedzieć imię rzucającego. Jeśli ktoś nie pamięta czyjegoś imienia – pyta i powtarza je kilkakrotnie, zanim rzuci dalej. Gra trwa tak długo, dopóki wszyscy nie zapamiętają swoich imion.

„Zgadnij o kogo chodzi”

Jedna z osób staje plecami do pozostałych, a ktoś inny opisuje jednego z uczestników grupy. Ważne jest, żeby opis dawał pozytywny obraz tej osoby. W ciągu określonego czasu osoba stojąca tyłem musi zgadnąć, o kogo chodzi. Kiedy zgadnie, wybiera następną osobę, która ma się odwrócić, itp.

Warianty: osoba stojąca tyłem zamiast słuchać opisu, może sama zadawać pytania. Osoby dzielą się tym, co sprawiało im trudność, a co było ułatwieniem.