17579 — kopia.pdf

(512 KB) Pobierz
UNIWERSYTET GDAŃSKI
Wydział Ekonomiczny
MONIKA WĄTORSKA
DOCELOWY SYSTEM VAT – ZNACZENIE DLA UNII
GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ
Praca dyplomowa
napisana pod kierunkiem
prof. zw. dr. hab. Andrzeja Stępniaka
Sopot 2015
Spis treści
1. Wprowadzenie............................................................................................................... 3
2. Geneza i ramy prawne wprowadzenia docelowego systemu VAT ................................ 5
3. Działania UE w celu ujednolicania systemu VAT i przeciwdziałania nadużyciom ...... 9
4. Modele systemu docelowego VAT .............................................................................. 16
a) Model systemu ostatecznego VAT oparty na mechanizmie clearingu .................. 16
b) Model systemu ostatecznego VAT - opodatkowanie w kraju siedziby podatnika 19
c) Modele opodatkowania - propozycje Komisji Europejskiej 2014 ......................... 23
d) Podatek od sprzedaży – alternatywny model ......................................................... 28
5. Bariery wprowadzenia docelowego systemu VAT ..................................................... 30
6. Podsumowanie ............................................................................................................ 33
1. Wprowadzenie
Podatek od wartości dodanej (VAT) funkcjonuje w Unii Europejskiej od 50 lat, w tym 20 lat
jako wspólny zsynchronizowany podatek pośredni i stanowi znaczące źródło dochodów krajowych
budżetów państw członkowskich, a zarazem budżetu Unii. System opiera się na prawodawstwie
europejskim, a zakres jego stosowania poprzez implementację odnoszony jest do prawa krajowego.
Aktem prawnym, który ustanowił podwaliny dla wprowadzenia wspólnego systemu VAT, była
Pierwsza Dyrektywa Rady 67/227/EWG z dnia 11 kwietnia 1967 r. w sprawie harmonizacji
ustawodawstw Państw Członkowskich dotyczących podatków obrotowych.
1
Fundamentalnym
postanowieniem zawartym w I Dyrektywie było zobowiązanie wszystkich krajów Europejskiej
Wspólnoty Gospodarczej do zastąpienia stosowanych powszechnie podatków obrotowych
wspólnym systemem podatku od wartości dodanej. Jednak dopiero uchwalenie 17 maja 1977 r.
Szóstej Dyrektywy Rady 77/388/EWG w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw
Członkowskich dotyczących podatków obrotowych, zapoczątkowało w podatku VAT proces
pogłębionej harmonizacji w zakresie konstrukcji prawnej podatku VAT, tzn. podmiotu, przedmiotu,
podstawy opodatkowania, stawek podatkowych, a także ulg i zwolnień podatkowych.
2
Ustanowienie z dniem 1 stycznia 1993 r. wspólnego rynku i zniesienie granic celnych
pomiędzy państwami członkowskimi spowodowało, iż mechanizm opodatkowania dostaw towarów
dokonywanych między przedsiębiorcami, oparty na zasadzie zwolnienia z opodatkowania eksportu
towarów i opodatkowaniu importu towarów na granicach państw członkowskich, uległ diametralnej
zmianie. We wspólnym systemie podatku VAT w transakcjach transgranicznych rozpoczęły byt
prawny pojęcia wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (jako importu) i wewnątrzwspólnotowej
dostawy towarów (jako eksportu). Za podstawową regułę opodatkowania dostaw towarów w
obrębie Wspólnoty przyjęto zasadę „przeznaczenia”, która zakłada, że opodatkowanie podatkiem
VAT następuje w miejscu ostatecznej konsumpcji towaru będącego przedmiotem transakcji, według
stawki podatku obowiązującej w kraju nabycia towaru. Natomiast wewnątrzwspólnotowa dostawa
towarów jest z opodatkowania VAT zwolniona.
Na uwagę zasługuje jednak fakt, że niektóre państwa poza Unią powszechnie stosują
konstrukcję podatku VAT opartą na zasadzie przeznaczenia, lecz pomiędzy państwem pochodzenia
towaru i państwem przeznaczenia towaru, istnieje granica celna, pozwalająca na efektywną kontrolę
przepływu
towarów.
W
ramach
Wspólnoty
dokonano
natomiast
wyboru
konstrukcji
1 I Dyrektywa 67/227/EWG z 11 kwietnia 1967 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich w
odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa
wymiaru podatku (Dz. Urz. UE seria L z 1967 r. Nr 71)
2 VI Dyrektywa 77/388/EWG z 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich w
odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa
wymiaru podatku (Dz. Urz. UE seria L z 1977 r. Nr 145)
administracyjnej niespotykanej w skali światowej. Zniesiono granice celne pomiędzy państwami
członkowskimi, pozostawiając jednocześnie system opodatkowania handlu transgranicznego na
zasadzie przeznaczenia.
W efekcie prawidłowość rozliczenia transakcji wewnątrzwspólnotowych uzależniona jest w
znacznej mierze od interpretacji prawnopodatkowego stanu faktycznego, dokonywanej przez
samych podatników. Przemieszczenie towarów między państwami członkowskimi nie jest już
administracyjnie identyfikowane i nadzorowane w ramach procedur celnych. Konstrukcja oparta
jest na sumienności podatników i rzetelnej współpracy administracji podatkowych poszczególnych
krajów w ramach podejmowanych tzw. kontroli symultanicznych przeprowadzanych jednocześnie
w dwóch (lub więcej) państwach UE.
3
Jednak z perspektywy dwudziestoletniego okresu
funkcjonowania w Zjednoczonej Europie podatku od wartości dodanej należy stwierdzić, że
przedmiotowe założenia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Wyraźnie widać dysfunkcyjność
obecnego systemu VAT w zakresie opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowych, skutkującą
coraz większą skalą oszustw podatkowych bazujących na wykorzystywaniu luk w przyjętym stanie
prawnym. Oszustwa związane z transakcjami wewnątrzwspólnotowymi w podatku od wartości
dodanej VAT, wyrządzają szkody szacowane na około 1,5% PKB wspólnotowego, co stanowi
niebagatelną kwotę 193 mld euro rocznie.
4
Ustanowiony w 1993 r. system, oparty na zasadzie „przeznaczenia”, zaprojektowany jako
system przejściowy na okres 4 lat, który nie spełnia założonych efektów fiskalnych, funkcjonuje do
dnia dzisiejszego, a już od 1997r. powinien być zastąpiony systemem „docelowym”. Wraz z
upływem czasu wizje dotyczące ostatecznego systemu VAT przybierają inny kształt od opartych na
tzw. zasadzie pochodzenia, zakładającym opodatkowanie dostaw towarów dokonywanych w
obrębie Wspólnoty w państwie, w którym dochodzi do transakcji (w kraju pochodzenia), a nie w
państwie ostatecznej konsumpcji do modyfikacji systemu obecnego. Jedno jest pewne system
docelowy w swej konstrukcji musiałby być zdecydowanie bardziej odporny na oszustwa.
2. Geneza i ramy prawne wprowadzenia docelowego systemu VAT
Przyczyn harmonizacji systemu podatkowego należy upatrywać w procesach tworzenia jednolitego
rynku
wewnętrznego,
czyli
wspólnego
obszaru
państw
członkowskich,
pozbawionego
wewnętrznych granic, na którym warunki dokonywania transakcji między podmiotami mającymi
siedziby na terytoriach różnych państwo członkowskich są porównywalne z obowiązującymi dla
transakcji krajowych.
5
Idea rynku wewnętrznego wymaga zapewnienia, aby towary i usługi były
3 R. Lipniewicz:
Docelowy system VAT w Unii Europejskiej. Harmonizacja opodatkowania transakcji
wewnątrzwspólnotowych.
Wolters Kluwer Polska 2007, s. 13
4 L. Barbone i inni:
Study to quantify and analyse the VAT Gap in the EU-27 Member States.CASE-Center
for Social
and Economic Research on behalf of CASE Network 2013, s. 37
5 K. Feldo:
VAT w partnerstwie publiczno-prywatnym.
LEX 2011
opodatkowane w sposób wykluczający nierówną konkurencję, dyskryminację podatkową,
przypadki podwójnego opodatkowania, brak opodatkowania.
6
Harmonizacja podatków wiąże się
ściśle z integracją ekonomiczną w Europie.
7
Stworzenie wspólnego europejskiego rynku,
charakteryzującego się brakiem administracyjnych przeszkód, które mogłyby hamować swobodny
rozwój podmiotów gospodarczych, postrzegane jest także jako podstawowy czynnik warunkujący
osiągnięcie politycznych i społecznych celów integracji europejskiej.
8
Problematyka podatków i ich
harmonizacji ma istotne znaczenie dla funkcjonowania Wspólnoty, są one bowiem podstawowym
źródłem dochodów budżetowych krajów członkowskich, a zarazem samej UE. Nie ulega więc
wątpliwości, że harmonizacja podatków (w tym podatków pośrednich) jest nadzwyczaj wrażliwym
polem harmonizacji.
9
Do grupy podatków pośrednich należy podatek od wartości dodanej, który dotyczy obrotu,
produkcji i konsumpcji dóbr i usług.
10
Jest on elementem składowym ceny płaconej przez finalnego
nabywcę.
11
Ma więc on istotne znaczenie dla wysokości wpływów budżetowych państw, na
obszarach których dokonywane są transakcje opodatkowane tym podatkiem. Okoliczność ta
sprawiła, że w czasie prac legislacyjnych nad TWE, określającego zasady funkcjonowania rynku
wewnętrznego, istniała świadomość, że wycofanie ceł stosowanych w zakresie obrotu towarowego
pomiędzy krajami Wspólnoty mogło skutkować zastąpieniem ich przez poszczególne kraje
członkowskie podatkami wewnętrznymi. Takie rozwiązanie spowodowałoby, że cel Wspólnoty
polegający na utworzeniu jednolitego rynku wewnętrznego nie zostałby osiągnięty. Nadal istniałaby
nierówna konkurencja podatkowa, która była i wciąż jest niepożądana. Likwidacja ceł uważana jest
za pierwszy, istotny krok, który został postawiony celem dojścia do harmonizacji podatków na
terytorium UE.
12
Zawarte w TWE przepisy podatkowe zostały sformułowane w sposób stosunkowo ostrożny i
ograniczony, tak by nie naruszać kompetencji krajów członkowskich w zakresie ich ustanawiania, a
jednocześnie zapewnić realizację celów wspólnotowych. Podatki nie należą bowiem do wyłącznej
kompetencji Wspólnoty i w tym zakresie Wspólnota może podejmować działania zgodnie z zasadą
subsydiarności (zwanej także zasadą pomocniczości), wskazanej w art. 5 TWE (obecnie art.
5 TFUE). Przepis ten stanowi: "Wspólnota działa w granicach kompetencji powierzonych jej
6 S. Bukowski, M. Pypeć:
Podatki w Unii Europejskiej. Harmonizacja czy konkurencja podatkowa?
Radom 2007, s.
404
7 K. Wach:
Systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej.
Kraków 2005, s. 29
8 K. Sachs:
Dyrektywa VAT. Komentarz do Dyrektyw Rady Unii Europejskiej dotyczących wspólnego systemu podatku
od wartości dodanej.
Warszawa 2003, s. 5
9 K. Feldo:
op. cit.
10 W. Maruchin:
VAT – harmonizacja polskiego prawa podatkowego z prawem Unii Europejskiej.
Warszawa 1998, s.
13-14
11 L. Oręziak:
Konkurencja podatkowa i harmonizacja podatkowa w ramach Unii Europejskiej. Implikacje dla Polski.
Warszawa 2007, s. 141
12 K. Feldo:
op. cit

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin