L e k i s t o s o w a n e w c h o r o b a c h
u k ł a d u o d d e c h o w e g o
W schorzeniach układu oddechowego stosuje się takie grupy leków jak:
1. Leki wykrztuśne i sekretolityczne
2. Leki przeciwkaszlowe
3. Leki przeciwastmatyczne
Ad. 1/Leki te są stosowane w schorzeniach dróg oddechowych w których obecna jest gęsta, lepka i trudna do odkrztuszenia wydzielina. Obie grupy leków upłynniają wydzielinę co prowadzi do zmniejszenia jej lepkości i łatwiejszego usunięcia w odruchu kaszlu. Leki wykrztuśne upłynniają wydzielinę przez zwiększenie zawartości wody w jej składzie, natomiast sekretolityczne zmieniają jej skład. Skuteczność tych leków w dużej mierze zależy od odpowiedniego nawodnienia organizmu. Leki wykrztuśne mają słabe działanie farmakologiczne. Stosowane są w postaci np. roztworów, syropów, mieszanek, inhalacji. Działanie wykrztuśne ma np. jodek potasu, wodorowęglan sodu, benzoesan sodu, preparaty pochodzenia roślinnego np. syrop sosnowy złożony. Z pośród leków sekretolitycznych największe znaczenie terapeutyczne mają leki mukolityczne.Wyróżniamy tutaj takie leki jak:
- acetylocysteina (ACC)
- mesna
- bromheksyna (flegamina)
- ambroksol
Leki te wykazują najsilniejsze działanie przy miejscowym stosowaniu do drzewa oskrzelowego lub gdy są podane w iniekcjach. Skuteczność terapeutyczna mukolityków stosowanych doustnie jest podobna jak leków wykrztuśnych.
Ad 2/ Leki przeciwkaszlowe są stosowane wówczas, kiedy kaszel jest nieproduktywny czy wręcz z uwagi na ogólny stan chorego np. po zabiegach chirurgicznych w obrębie klatki piersiowej czy jamy brzusznej.(przy współistniejącej ciężkiej niewydolności krążenia)Czy w sytuacjach zagrożenia krwotokiem z płuc np. przy zranieniu opłucnej, w niektórych nowotworach płuc, gruźlicy. Z pośród leków przeciwkaszlowych największą siłę działania a za razem skuteczność mają opioidy np. morfina, kodeina, dekstrometorfan.
Dekstrometorfan - w odróżnieniu od morfiny lub kodeiny nie ma działania przeciwbólowego. Nie hamuje ośrodka oddechowego i nie wywołuje uzależnienia.
Należy podkreślić że leki przeciw kaszlowe dzałają wyłacznie objawowo t.j. hamują odruch kaszlu, ale nie znoszą jego przyczyny. Leków przeciw kaszlowych nie stoeuje się w obecności zapalnej wydzieliny ponieważ grozi to przejściu zapalenia z oskrzeli do tkanki płucnej
Ad 3/ Leki stosowane w astmie. Asma jest przewlekłą chorobą o podłożu zapalnym, w której dochodzi do zwiększonej reaktywności oskrzeli, przejawiającej się skłonnością do skórczu pod wpływem różnych bodźców. Stąd choroba ta ma również charakter napadowy. W trakcie napadu dochodzi do skurczu mięśni gładkich oskrzeli, obrzęku błony śluzowej i nagromadzenia śluzu.Przyczyną napadu mogą być alergeny, zimno, czynniki psychiczne i inne. Farmakoterapia astmy ma na celu przede wszystkim jak najszybsze zwalczanie duszności, a następnie zapobieganie powikłaniom ze strony płuc i układu krążenia.Drugim ważnym elementem leczenia astmy jest zapobieganie kolejnym napadom duszności. Stąd podział leków stosowanych w astmie jest następujący:
1/ Leki rozkurczające mięśnie gładkie oskrzeli (stosowane głównie w napadzie astmy)
2/ Leki zapobiegające reakcji skurczowej oskrzeli (stosowane przewlekle)
Ad 1/ a. Leki pobudzjące receptory adrenergiczne B2
b. Teofilina
c. Leki cholinolityczne
Ad a. Spośród leków pobudzających receptory B2 stosowane są te które selektywnie pobudzają ten receptor w oskrzelach. Leki te w dawkach terapeutycznych nie wykazują działania pobudzającego na serce. Leki te są stosowane różnymi drogami. (dożylnie, wziewnie, podskórnie i doustnie) Preferuje się drogę wziewną z uwagi na: szybki efekt, dużą skuteczność, mniejsze ryzyko działań niepożądanych. Leki pobudzające receptory B2 mogą różnić się czasem działania. Wyróżniamy tu leki:
- Krótko działające np. fenoterol, salbutamol, terbutalina leki te najczęściej stosuje się wziewnie. Przy tej drodze podania początek występuje szybko (2-5 min)Leki te powinny być stosowane tylko w przypadku napadu ostrej duszności.
- Długo działające np. salmeterol, formaterol, leki te są również stosowane wziewnie. Nie należy ich podawać w celu przerywania napadu duszności ale zapobiegawczo zwłaszcza przy występującej duszności nocnej.
Stosowanie leków pobudzających B2 mmoże dawać ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca czy zawału serca. Takie powikłania mogą szczególniie wystąpić przy podaniu dożylnym tych leków lub przy ich kojarzeniu z innymi lekami przeciw astmatycznym np. teofiliną. W ostrym napadzie stosujemy jedno rozpylenie takich preparatów jak fenoterol dawkę można powtórzyć po 5-10 min.
Ad b. Teofilina rozkurcza mięśnie gładkie oskrzeli. Jest lekiem toksycznym. Działanie niepożądane tego korelują ze stężeniem surowicy. Najpierw mogą pojawić się nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy, następnie drżenia mięśniowe, nadkwasota, hipoglikemia, tachykardia, spadek ciśnienia krwi, a przy jeszcze wyższych stężeniach we krwi zaburzenia rytmu serca, drgawki, niedotlenienie OUN. Sposób podania teofiliny zależy od stanu chorego. W stanach nagłych podajemy dożylnie, najbezpieczniej we wlewie kroplówkowym. Dawki leku muszą być indywidualizowane.
łac. Theophylinum 0,3 g roztwór do wlewów dożylnych lub tabl. – 0,1g
Aminophylinum – theophylinum + etylenodiamina amp. i.v – 2,5 % 10ml
amp. i.m – 25% 2ml
Aminophylina jest podawana domięśniowo 1 do 3 x dziennie. Dożylnie 2,5% w podwójnym wstrzyknięciu, może być również podawana we wlewach kroplówkowych. Jest też w postaci czopków.
Ad c. Leki cholinolityczne. Z pośród leków tej grupy w leczeniu astmy stosuje się ipratropium. Podaje się go drogą wziewną. Przy takiej drodze podania pełen efekt farmakologiczny występuje dopiero po 30 minutach. Stąd jest stosowany przede wszystkim w zpobieganiu stanom spastycznym oskrzeli wywołanych zimnem czy wysiłkiem. W leczeniu ostrego napadu astmy podawany jest łącznie z lekami pobudzającymi receptory B2. Ipratropium (nazwa handlowa- atrovent)
Ad 2/ Leki o działaniu przeciw zapalnym. Leki te stosuje się przewlekle, co ma na celu zapobieganie napadom ostrej duszności. Wyróżniamy tu następujące grupy leków:
a. Kromony – np.kromoglikan diodowy, nedokromil.Leki te są stosowane miejscowo do drzewa oskrzelowego 3, 4 x dziennie. Są nietoksyczne.
b. Glikokortykosteroidy
- stosowane w postaci wziewnej np. Budezonid, beklometazon. Leki te są wykorzystywane na każdym etapie przewlekłego leczenia astmy.
- stosowane doustnie np. prednizon (enkorton), prednizolon (hydrokortizon). Podawane są w ciężkich postaciach astmy.
- stosowane dożylnie np. półbursztynian hydrokortyzonu znajduje zastosowanie w leczeniu stanu astmatycznego.
c. Leki blokujące receptor leukotrienowy np. montelukast, zafirlukast.
Leki stosowane w stanie astmatycznym – stan astmatyczny to bardzo ciężkie, rozlane zwężenie oskrzeli. Wymaga on szybkiego oraz intensywnego postępowania leczniczego. Bardzo ważne jest ustalenie dotychczasowego leczenia. Leczenie prowadzone jest na Sali intensywnej terapii. Stosuje się następujące leki: leki pobudzające receptory B2 (wlew dożylny), półbursztynian hydrokortyzonu, teofiline i.v.i , ipratropium (nebulizacja), ponadto nawodnienie pacjenta, leki mukolityczne (pozajelitowo)
2
madziunia56