Insulina i doustne leki przeciw cukrzycowe
Insulina jest wytwarzana w organizmie w komórkach B wysp trzustki. Ok. 40 % insuliny wydziela się w sposób ciągły (wydzielanie podstawowe)
Reszta stymulowana jest posiłkami. Wydzielanie insuliny podlega regulacji metabolicznej, hormonalnej i nerwowej. Podstawowym czynnikiem pobudzającym wydzielanie insuliny jest wzrost stężenia glukozy we krwi. Insulina jest hormonem regulującym zużytkowanie i magazynowanie składników pokarmowych. Jej działanie biologiczne obejmuje wpływ na przemianę węglowodanów, tłuszczy i białek. Insulina pobudza transport glukozy i niektórych metabolitów do wnętrza komórek mięśniowych tłuszczowych i komórek tkanki łącznej. W efekcie insulina zwiększa tkankowe zużytkowanie glukozy i zmniejsza oddawanie glukozy przez wątrobę. Skutkiem takiego działania insuliny jest spadek stężenia glukozy we krwi. Ponadto hamuje rozkład tłuszczy i białek. Insulina jest stosowana w cukrzycy i to przede wszystkim w tzw. Cukrzycy typu I (insulinozależnej) w której doszło do zaniku komórek B wysp trzustki. Choroba ta może wystąpić u dzieci i dorosłych w wieku poniżej 30 lat. Chorzy Ci wymagają stałego leczenia insuliną i to od samego początku choroby. Stałe podawanie insuliny jest wskazane również u pacjentów z cukrzycą typ II (insulinoniezależna) u których doustne Leki przeciwcukrzycowe są nieskuteczne bądź istnieją powikłania w postaci nefropatii, retinopatii lub neuropatii. Insulinę stosuje się u chorych typu II także okresowo, gdy występuje np. śpiączka ketonowa, kwasica mleczanowa, ostre zakażenie. A ponadto w ciąży, podczas zabiegów operacyjnych.
Powikłania i działania niepożądane, które mogą się ujawnić w trakcie insulinoterapii.
a/ hipoglikemia – czyli niedocukrzenie krwi. Przyczyną tego powikłania jest przedawkowanie insuliny spowodowane przez lekarza czy samego chorego np. pominięcie posiłku, nadmierny wysiłek fizyczny, picie alkoholu. Bardziej podatni na niedocukrzenia krwi są chorzy na cukrzycę typu I. Łagodnej hipoglikemii towarzyszą następujące objawy:
- głód
- pobudzenie
- osłabienie
- poty
- tachykardia
- rozszerzenie źrenic
- wzrost ciśnienia tętniczego krwi
Łagodną hipoglikemię można opanować przez spożycie kilku kostek cukru lub słodkiego płynu. W ostrej hipoglikemii, gdy dochodzi dodatkowo do zmniejszonego dowozu glukozy do OUN występują takie objawy jak:
- niepokój
- splątanie
- zachowanie maniakalne
- delirium
- zaburzenia mowy i widzenia
- kurcze mięśni
- utrata przytomności ( poziom cukru jest mniejszy od 45 mg/dl)
Choremu w takim stanie podaje się 1 mg glukagonu s.c lub i.m a jeśli to nie wystarcza podaje się i.v 50 ml 20% roztworu glukozy kontynuując następnie wlew dożylny z 5% do 10% glukozy aż do powrotu poziomu cukru we krwi do wartości prawidłowych i odzyskania przez chorego świadomości.
Powikłania immunologiczne.
1. uczulenia- przy obecnie stosowanych preparatach insuliny ludzkiej czy wieprzowej wysoko oczyszczonej – bardzo rzadko.
2. Insulinooporność – spowodowana nadmiernym wiązanie i unieczynnianiem insuliny przez przeciwciała insulinowe.
3. Lipodysforia – miejscowa reakcja immunologiczna na insulinę o charakterze zaniku tkanki tłuszczowej podskórnej w miejscu wstrzyknięcia.
Obecnie w użyciu jest insulina wieprzowa i ludzka, które charakteryzują się niewielką immunologicznością. Preparaty insuliny są mianowane i dawkowane w jednostkach międzynarodowych (j.m) większość preparatów insuliny występuje w postaci fiolek po 40, 80, 100 j.m/1ml. Albo wkładów do wstrzykiwaczy (Panfil) zawierających po 50 lub 30 j.m . Ze względu na długość działania preparaty insuliny dzielą się na:
- krótkodziałające (6-8 h)- insuliny krystaliczne znajdujące się w przezroczystych roztworach i jako jedyne mogą być również stosowane i.v Po podaniu s.c początek działania hipoglikemizującego przypada na 15-30 min od momentu wstrzyknięcia. Preparaty insuliny ludzkiej np. insulinneutral injection, (insulin Actrapid HM) Insulina ta występuje w postaci wkładów do wstrzykiwaczy – 1,5 – 3ml a 1ml zawira 100 j.m biosyntetycznej insuliny ludzkiej.
- o działaniu nieprzedłużonym – są to zawiesiny. Wyróżniamy tu preparaty:
a/ średniodługodziałające (do 24h) np. insulin isophane
b/ długodziłające (powyżej 24h) np. insulinom ultralente
W powszechnym użyciu są również gotowe mieszanki insulin. W leczeniu przewlekłym insulinę wstrzykuje się s.c często zmieniając miejsce wstrzyknięć. W sytuacjach szczególnych np. w kwasicy ketonowej czy śpiączce, kiedy chodzi o szybkie obniżenie poziomu glukozy we krwii można podawać insulinę i.m lub i.v Przy podaniu domięśniowym insulina wchłania się dwukrotnie szybciej niż po podaniu podskórnym. Jak już podano szybciej dożylnie można podawać wyłącznie insulinę krystaliczną.
Doustne Leki przeciwcukrzycowe
Są stosowane w leczeniu cukrzycy typu II. Należą tu:
1/LEKI ZWIĘKSZAJĄCE WYDZIELANIE INSULINY.
a. Pochodne sulfonylomocznika. Obniżają poziom glukozy we krwii ponieważ pobudzają komórki B trzustki do zwiększania wydzielania insuliny. Są skuteczne wyłącznie u tych chorych u których czynność wydzielnicza komórek wysp trzustki chociaż w pewnym stopniu jest zachowana. Wyróżniamy tu Leki:
- I generacji (tolbutamid) Diabetol
- II generacji glikozyd. Diaprel
- II generacji glimepiryd. Amaryl.
Leki te produkowane są w postaci tabletek. Do najczęstszych objawów niepożądanych podczas leczenia tymi lekami należą: hipoglikemia, żołądkowo – jelitowe, uczulenia, nietolerancja alkoholu. W miarę leczenia skuteczność tych leków zmniejsza się i często zachodzi potrzeba zastosowania innego doustnego leku przeciwcukrzycowego lub insuliny. Leki te wchodzą w liczne interakcje z innymi lekami równocześnie stosowanymi (np. salicylanami)
b. Repaglinid - obniża stężenie glukozy we krwii na podobnej drodze jak pochodne sulfonylomocznika, tj. zwiększa wydzielanie insuliny. Działa krótko, może również spowodować hipoglikemię.
2/ LEKI ZMNIEJSZAJĄCE WCHŁANIANIE GLUKOZY W PRZEWODZIE POKARMOWYM LUB ZWIĘKSZAJĄCE WRAŻLIWOŚĆ TKANEK NA INSULINĘ
a. Pochodne biguanidu – najczęściej stosowanym lekiem z tej grupy jest metformina. Może być stosowana we wczesnej fazie cukrzycy typu II jako lek wyłączny lub w skojarzeniu a pochodnymi sulfalnylomocznika czy insuliną w późniejszym okresie leczenia. Jest szczególnie zalecana u chorych na cukrzycę z nadwagą i zaburzeniami gospodarki tłuszczowej. Działania niepożądane: najczęściej ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, bóle brzucha) natomiast bardzo rzadko powikłania metabolicze (kwasica mleczanowa)
b. Akorboza – obniża poziom glukozy we krwi po posiłkach ponieważ lek ten hamuje wchłanianie dwucukrów (sacharozy, maltozy) w przewodzie pokarmowym. Lek bezpieczny. Działanie niepożądane: głównie ze strony przewodu pokarmowego (wzdęcia, rzadko biegunka) Lek ten można kojarzyć z innymi lekami przeciwcukrzycowymi.
3
madziunia56