Iluk J. - Jak uczyć małe dzieci języków obcych.pdf

(39457 KB) Pobierz
Jan lluk
r
Jak
uczyć małe
dzieci
języków
obcych?
t
Wydawnictwo Gnome
-
Katowice
2002
Spis
treści
Wstęp
...................................................................
..................................................
7
l.
Kiedy
rozpocząć naukę języków
obcych w warunkach szkolnych?
„„„„„„„.9
2.
Efektywność
i
celowość
wczesnoszkolnego nauczania
języków
obcych „
„.12
3. Wczesnoszkolne nauczanie
języków
obcych w Polsce
„„„„
„„.„„.„„.„
..
„„„18
3.1. Koncepcje
i
cele wczesnoszkolnego nauczania
języków
obcych „„„„„. 18
3.2. Krytyka
założeń
tradycyjnych koncepcji nauczania
języków
obcych „„ 20
·
4. Problemy organizacji wczesnoszkolnego nauczania
języków
obcych „„
..
„„27
4.1. Limit godzin
..
... ......
...
.... ...
......
.....
..
.......... ...............
.........
„ .•...
.
.•
.
.
•..•.......
27
4.2. Kontynuacja nauki
języków
obcych
...
„.„
....
„
.... ..
„„
„.„„
....... „.„.„
.. „„„
.
28
4.3. Integracyjne formy nauczania
języków
obcych
...
.....................
„ ... „
....
„. 31
4.4.
Liczebność
grup
.......................
....... ......
„ ..... ....
......
..... ......
.... ................ ..
36
4.5. Kompetencje nauczycieli
..................... „
.........
....
„
......
..
........... ..
„ ...
....
„
.. 37
4.6. Podstawowe formy zachowania
i
style
uczenia
się
dzieci ...
„
....
...
„
.. „ ..
..
40
5. Metodyczne
założenia
wczesnoszkolnego nauczania
języków
obcych
..
„
..
„43
5.1. Multisensoryczna prezentacja
treści kształcących
.......... „„
....
........
„„. 43
5.2.
Kształcenie
umiejętności
spostrzegania
„„
„„„
„„„„„„„
„„„„„„„„„
„„.
47
5.3. Nauka
języka
poprzez sensowne
działanie
„„„„„„„„„„„„„„„„„„„
..
„. 50
5.4.
Nadrzędność sprawności
receptywnych „„„„„„„„„„„„.„„„.„.„„„„„„
55
5.5. Zapewnienie intensywnego
kontaktu
z
j
ęzyk
iem
obcym
..
„„.„„„„„„„
59
5.6.
Stymulujący
klimat
lekcji
„„„„
„„„„„„„„„„
.. „„„„„„
..
„„„„
„„„„„„„„.
62
5.7. Eliminowanie stanów frustracji ...... „ .. „
........
...............
. „
...
..
„.„ ...
..
„.„
.. 64
5.8.
Nauka
poprzez
zabawę
................
.............. ..
..............
.........
„
............
„ .. 65
5.9.
Niezbędność powtórzeń
„„„„„„ .. „„„„„„„ .. „„„„„„„„„„„„„„„„„
..
„„. 68
5.10.
Niezbędność
wzmocnień
.......
„ ...........
.......
...................
...
.. „
..
..
.......
......
72
5.11.
Uświadamianie postępów
w nauce „„„„
..
„
..
„„„ .. „„„„„„„„„„„„„„„
„.
75
I\
5.12.
5.13.
5.14.
5.15.
Częsta
zmiana
aktywności
i form pracy
...................................... .....
....
76
Maksymalne stosowanie
języka
obcego
..................
...............
..............
77
Pacynka
ważnym
źródłem
językowego
input
.........
........
..... ..
..
............
79
Sterowanie procesem dydaktycznym za
pomocą pytań
.....
......... .........
8 I
6. Ogólne zasady
kształcenia
kompetencji
językowej
...................................
....
85
6.1.
Nauczanie leksyki
................
....
................
..... ................... ...... .............. ...
85
6.2.
Nauczanie
gramatyki .............
............................................................ ... ..
89
6.3. Nauczanie rozumienia
i
mówienia ...................................
.....
..................
92
6.4. Nauczanie czytania i pisania ....
............................ ...
...
..
............
....
.....
......
94
6.5. Nauczanie wierszyków i piosenek (Prosodic
approach)
.....
....................
98
6.5.1. Walory dydaktyczne piosenek, wierszyków, rymowanek itp
.
........... .
98
6.5.2. Metodyka wprowadzania tekstów piosenek i wierszyków
w nauczaniu
języków
obcych
.........
...... ........... ...
......................
........
J
OO
7. Teksty narracyjne we wczesnoszkolnym nauczaniu
języków
obcych ........ 103
7.1.
Przyczyny
niestosowania tekstów narracyjnych w nauczaniu
języków
obcych
....
......
.... ...............
....................
..
......
............
..
.............
I
03
7.2. Rola tekstów narracyjnych we wczesnoszkolnym nauczaniu
języków
obcych .........................................................................
..... .....
I
04
7.3. Teksty narracyjne
zalecane
do stosowania w nauczaniu
języków
obcych ....................................................
„ ......................
.
..
.
..•....
.
..........
111
7.4. Kryteria wyboru tekstów narracyjnych
....
...
.....................
„
...................
J
12
7.5
.
Adaptacja tekstów ....
....................................................... ......................
115
7.6. Metodyka pracy z tekstem narracyjnym
...
... ..
...........
............ ........ ........
117
7.6.1. Wprowadzenie
tekstu narracyjnego
.......................
..... ...
...
................
J
17
7.6.2.
Narracja
opowiadania
i
jego
inscenizacja
.........
..... ............
...............
118
7.6.3.
Fantasy trip
jako
forma narracji
............
..................... ..
................
.....
120
7.6.4.
Utrwalanie
treści
opowiadania .........
.....
..............
„
.........
..................
123
Bibliografia ..............................................................................................................
124
Załącznik
I
...............................................................................................................
135
Załącznik
2 .......................................................................
„
..
.....
.
.
...
....•...
.....
.......
136
Wstęp
ostatnich latach obserwuje
się
stały
wzrost liczby dzieci
uczących się języka
obcego w przedszkolach i na
I
etapie
edukacyjnym.
Mimo
iż
jest to nauczanie
nadobowiązkowe,
MEN zatwier-
dziło
kilka programów
nauczania
języków
obcych w klasach
I-III,
a wy-
dawnictwa
przygotowały
stosowne
podręczniki. Widać też wyraźne
zainte-
resowanie czasopisma
„Języki
Obce w Szkole" wczesnoszkolnym
kształce­
niem
języków
obcych,
publikującym artykuły zaangażowanych
w
tę sprawę
nauczycieli.
Głównym
ich tematem
są
propozycje dydaktyczne, opisy uda-
nych
lekcji
i
osiągnięte
sukcesy. Deklarowanymi
hasłami
tego nauczania
są:
elementarna
kompetencja komunikacyjna,
zabawowe
formy nauki, cieka-
wość, otwartość
i tolerancja wobec obcych kultur,
radość
z nauki
języka
itp.
Niestety deklaracje te
często rozmijają się
z
codzienną praktyką
eduka-
cyjną.
Jedną
z
jej ofiar jest dziecko moich
sąsiadów,
które
naukę języka
obcego
rozpoczęło
w pierwszej klasie
szkoły
podstawowej. Po
n:iiesiącu
nauki
płacząc wracało
do domu, a zapytane o powód,
wyjaśniało:
„Na
lekcji
języka
(tu
pada nazwa) nic
nie
rozumiem
,
a pani krzyczy".
Nie jest
to
odosobniony przypadek. W jednym z felietonów w radiowej Trójce Magda
U
mer
opowiedziała,
jak jej, chyba
pięcioletni
syn
uczył się języka
angielskiego
w przedszkolu.
Otóż, któregoś
razu
zwrócił się
do niej z
prośbą
o zapisanie go
na
lekcję języka
angielskiego. Umer
niezwłocznie poszukała
w Warszawie
przedszkole, w którym prowadzono stosowne nauczanie. Po pierwszej lekcji
zapytała
syna:
„Czego
się
dzisiaj
nauczyłeś?"
On
odpowiedział:
„A
dog
-
two
dogs, a cat
-
two cats, a parrot- two parrots.". Na drugiej lekcji
nauczył się:
a
book
-
two books, a record
-
two records, a pen
-
two pens,
na kolejnej:
a day
-
two days, a week
-
two weeks, a year
-
two
years.
Po
niedługim
czasie wraca z przedszkola i prosi: „Mamusiu wypisz
mnie
z tego angielskiego.
Ja
nie
chcę się
uczyć:
a pen- two pens, a week- two weeks.".
Reakcja syna
Umer potwierdza,
że małe
dziecko intuicyjnie chce
doświadczyć języka
w jego
W
prymarnej funkcji komunikacyjnej, a nie
uczyć się obcojęzycznych
etykietek
dla znanych
pojęć
oraz fonn podstawowych kategorii gramatycznych.
Przygotowując
studentów do zawodu nauczyciela,
zauważyłem, że
coraz
większa
ich
ilość
znajduje zatrudnienie w szkole podstawowej. Dlatego pro-
gram przygotowania zawodowego
musiałem
dostosować
do
ich
przyszłych
potrzeb zawodowych.
Ważnym
jego elementem jest wczesnoszkolne naucza-
nie
języków
obcych. Wbrew obiegowym
poglądom
nie
jest
ono
łatwe.
Dlate-
go trzeba
stworzyć
nauczycielom warunki
do
zdobycia stosownych kwalifika-
cji. Podstawowym elementem kwalifikacji powinna
być
wiedza o mentalnych
procesach
uczenia
się
języków
obcych, a nie
powsz~chnie
powtarzane
pół­
prawdy1, wiedza o antropologicznych
i pedagogicznych
czynnikach warun-
kujących efektywność
uczenia
się,
o
formach organizacyjnych, zasadach,
celach,
treściach
oraz metodach nauczania. Potrzebna
jest
też
rzetelna dysku-
sja o koncepcji nauczania
języków
obcych, oceny
osiągnięć
uczniów
po
dłuż­
szym okresie
nauki,
niezbędnych
kwalifikacji
nauczycieli itd.
Mając
to
na uwadze,
w niniejszej pracy
starałem się przedstawić
aktualny,
międzynarodowy
stan
badań
nad
zagadnieniami wczesnoszkolnego
naucza-
nia. Na
tym tle
dokonuję
krytycznej
oceny
różnych
koncepcji
i
programów
w Polsce.
Szczegółowej
dyskusji
poddaję
te elementy procesu
dydaktycznego,
które w
największym
stopniu
decydują
o
efektywności
nauczania.
Uważam,
że
wczesnoszkolna edukacja
języków
obcych
nie powinna
bazować
wyłącz­
nie na wyznacznikach lingwistyczno-pragmatyczno-tematycznych. Szczególnie
dużą
rolę
może
odegrać
nauczanie
języków
obcych,
tzw.
story approach,
w którym
na
szeroką skalę
stosuje
się
teksty narracyjne (bajki, historyjki itp.).
Niniejsza
książka
ma
służyć
zainteresowanym
osobom jako
źródło
in-
formacji
i inspiracji,
a
także
pomóc w
krytycznej
ocenie
podręczników,
programów
oraz
praktyki dydaktycznej. Mam
nadzieję,
że
próba komplek-
sowego
ukazania
problematyki
wczesnoszkolnego nauczania
języków
ob-
cych
znajdzie
aprobatę
nauczycieli i
pomoże
im w planowaniu, prowadzeniu
zajęć językowych
oraz
rozwiązywaniu powstających
problemów.
Ważnym
adresatem
są również
rodzice, którzy
chcą,
aby
ich dzieci
już
w wieku
przed- lub wczesnoszkolnym
zaczęły
uczyć się języka
obcego.
Przed
po-
wzięciem
tak
ważnej
decyzji powinni
zapoznać
się
z
możliwościami,
meto-
dami i
specyfiką
nauczania
języków
obcych
małych
dzieci.
2002
Jan
I
luk
Takimi
półprawdami
są
np. twierdzenia,
że
dzieci
uczą
się
języka
obcego
łatwo
i
szybko;
imitacja jest
podstawą
przyswajania
języka;
dzieci
z
przyjemnością naśladująjęzyk
obcy itp.
1
Kiedy
rozpocząć naukę języków
obcych
.
w warunkach szkolnych?
uk .
ęzyków
obcych w szkole rozpoczy-
bow1.ązkowkąl n~ IęVj
lub V w
zależności
od systemu
na
się
w
asie
'
..
b
.
.
Wcześnie·sze rozpoczęcie
edukacji o
coję-
oświatowego
w danym. kraju. . k
ły ~odstawowej,
wprowadzono tylko
zycznej,
tj. od klasy pierwszej
s~. ~
L .1,semburgu W innych podejmowa-
. .
h kr .
ach
np w Austru i
tli\.
.
.
.
b
w
mehcznyc
aj
' : .
,
wadzenia nauki
języka
o cego
no
lub
aktualnie
dokonuje
się
pro?y wproh kter
pilotażowy
i
są
ograni-
w
niższych
klasach.
Najczęście~ ~ają
?ne
~
ara
w Niemczech próby na-
k ·
ł
I
b jakiegos regionu, np.
czone
do wybranych sz o u
d
. w klasach
llI
i IV podejmowa-
·
.
k b
0
w szkole po stawowej
uczania
języ
a o ceg
.
.
szły
j eszcze z fazy eksperymenta
1
.
nej
,
·
.
. d
"mniej 40 lat 1 me wy
ne
sąjuZ
o co naj
...
t
eh tych
stosuje
się rożne
koncepcje
(Alig/Hellwig
1993, 51). W
1~1cja ~bwat
dość dokładnie
monitorowane
.
odmienne cele . Pro y e
są
nauczama
oraz
.
,
ć
kontrowersyjnie dyskutowana.
i dokumentowane,
~
ich
efektywn::olne
o nauczania
języków
obcych
prz~-
Za
wprowadzemem wczesnos
gl
"ków szczególne predyspozycje
.
.
o
zagorzałych
zwo enm
'
.
b
mawiają
z
damem jeg
I .
e
opanować język
szybko
I
ez
dzieci
w wieku
poniżej
1O
lat, P?zwa
akJ.ąc
.
być
zredukowana
do im ita-
.
"łk Cała
strategia nau i moze
. . .
specplnego
wys~ ~
·
.
akresie szczególne uzdolmema 1
pr~-
cj
i
ponieważ
dz1ec1
wykazują
w
t~m
z .k.
OCJ·onalne.
Otóż
uczniowie
'
.
.
.
ażne są
tez czynm
I
em
.
ferencje.
Nie mniej w
. .
uk . ka
obcego
jest
łatwa
i
atrakcy3na.
w wieku
6-
7 lat
uważaJą,
ze
na
a
3ęzy
- - - - - - - - - . - . - - : - - .---:-
czte koncepcje nauczania
języków
obcych
w
szk~le
..
0
Styczeń
W Niemczech propaguje
się
co
najmmeJ
ry(
. .
ka
sąsiadów)
stosowana
najczęściej
he des Nachbam" ucz
się
języ
'
kl
h
.
s
.
I di language
awarness, stosowana w asac_
podstawowej: „Leme
die prac
na
terenach przygranicznych
z
Francją
lub Ho
an
~
w wieloetnicznych klasach, i nauczame
·
k
2000a
mit
Sprachen stosowan
bilingualnych,
Begegnung
'
'
S .
k
2000
405
i
n· Wieszczyns
a
.
'
'
oparte
na
syllabusie.
Więcej
na ten temat
zob.
tas1a
i
przekonani,
że potrafią
nim
mówić już
po krótkim okresie nauki. Na
zajęciach
nie
wykazują żadnego
zdenerwowania. Natomiast dzieci, które
edukację
języków
obcych
rozpoczynają później, stwierdzają, że
nauka
języ­
ka jest trudna i
mało
przyjemna. Na lekcjach
często stosują
strategie uniku
(displacement strategies), np. patrzenie w sufit,
a
ich motywacja ma bardziej
charakter instrumentalny [Blondin 1998, 51]. Niestety badania
empiryczne
nie
potwierdzają wyjątkowej efektywności
wczesnoszkolnego nauczania
języków
obcych.
Wręcz
przeciwnie, jest ono
mało
skuteczne w porównaniu
z
wynikami uzyskiwanymi przez dzieci starsze. Skoro wiek uczniów jest
istotnym czynnikiem
determinującym efektywność kształcenia,
to nie
może
być
ignorowany w podejmowaniu stosownych decyzji.
Chodzi
bowiem o to,
by
rozpoczęcie
nauki
miało
miejsce w takim przedziale wiekowym, w którym
z jednej strony nie
wygasły
jeszcze naturalne predyspozycje do przyswoje-
nia
języka,
a
z drugiej
-
dzieci
osiągnęły już pewną dojrzałość kognitywną,
pozwalającą
relatywnie szybko
przyswoić reguły
morfologiczne i
składniowe.
W literaturze przedmiotu trudno
znaleźć jednoznaczną odpowiedź
na wy-
żej
postawione pytanie. Zdaniem niektórych specjalistów najbardziej odpo-
wiednim momentem jest wiek 1O lat,
a
więc
w czwartej klasie
szkoły
pod-
stawowej, kiedy dzieci
mogąjeszcze opanować dobrą wymowę
i
są już
na
tyle
dojrzałe,
że
potrafią już względnie łatwo
i w
miarę
szybko
przyswoić
formalne aspekty
języka
obcego [Arabski 1996, 85].
Pogląd
ten potwier-
dzają
badania przeprowadzone w Austrii przez Seebauer (1996). Wynika
z nich,
że
dzieci w klasie III
opanowały wymowę
lepiej i
wykazały większą
zdolność
do imitacji obcych
dźwięków niż pierwszoklasiści.
W Niemczech
próby z
wczesnoszkolną nauką języka
obcego rozpoczyna
się
dopiero
w klasie III
szkoły
podstawowej.
Uważa się
bowiem,
że
dzieci w wieku 8-9
lat
zakończyły
proces przyswajania
umiejętności
czytania i pisania oraz
wykształciły zręby
systemu
pojęciowego.
Pozwala on na
ogólną orientację
w
świecie
oraz reguluje zasady
współżycia
w
grupie.
Zatem powszechnie
lansowana teza,
że naukę języków
obcych
należy rozpocząć
jak najwcze-
śniej
ze
względu
na
wyjątkowe
predyspozycje
młodszych
dzieci do bez-
błędnej
imitacji obcej wymowy, nie znajduje potwierdzenia.
Z
powyższego
wynika,
że
decyzja o momencie
rozpoczęcia
wczesnosz-
kolnej nauki
języków
obcych nie powinna
być dziełem
przypadku, podej-
mowana
arbitralnie
na zasadzie
im
prędzej
tym
_
epiej
lub bez
uwzględnienia
l
wszelkich konsekwencji,
ponieważ
-
jak to zostanie wielokrotnie wykaza-
ne w dalszej
częściach
niniejszej pracy
-
samo
wcześniejsze rozpoczęcie
Są
nauki nie
rozwiązuje
żadnego
problemu.
~ecydując ~i~.
na wczesnoszkolne
nauczanie
należy uwzględnić
m.in.
następujące
czynmk1.
predyspozycje
dzieci do nauki
języków
obcych;
efektywność
kształcenia
wczesnoszkolnego;
koncepcje
nauczania;
wymiar
czasowy;
..
.
możliwość
kontynuacJl nauki;
kompetencje
kadry dydaktycznej;
cele
edukacyjne.
-10-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin