PEDAGOGICZNE KONSEKWENCJE MANIPULACJI MEDIALNEJ:
v CEL ROZWAŻAŃ – analiza pedagogicznych konsekwencji manipulacji medialnej
TEZA PIERWSZA: rozwój mediów oraz konsekwencje społeczne i osobowe praktyki medialnej uzasadniają potrzebę naukowej refleksji pedagogicznej, działań wychowawczych oraz uwzględnienia w szkolnych programach kształcenia przedmiotu „MEDIA” a nie jak dotąd „ścieżki” i to już na poziomie elementarnym
TEZA DRUGA: rola mediów w życiu dzieci i młodzieży rodzi potrzebą kształcenia pedagogów i nauczycieli na poziomie akademickim w ramach odrębnej specjalizacji medialnej, bądź informatyczno-medialnej na kierunku pedagogika
ZAŁOŻENIE: pedagogiczny sens roli wychowawczej i dydaktycznej mediów leży nie w wartościach technologicznych, a w wartościach etycznych i poznawczych
Współczesna generacja w przeciwieństwie do pokoleń minionych wyrasta w środowisku mediów cyfrowych. Świat mediów pozostawia głębokie ślady w umysłach dzieci.
MEDIA:
- przekazują informacje
- rodzą emocje
- kształtują wyobraźnię
- budzą pragnienia i marzenia mieszając hierarchię wartości
- realizują cele tylko niekiedy zbieżne z oczekiwaniami pedagogów
PEDAGOGICZNE KONSEKWENCJE MANIPULACJI MEDIALNEJ
Brak działań przynosi:
- zaburzenie poczucia tożsamości
- sprzeczność celów i treści wychowawczych
- zagubienie informacyjne
- brak rozumienia rzeczywistości
- pomieszanie rzeczywistości realnej i medialnej – powoduje niespójną i nieciągłą wizję świata, przynosząc w efekcie chaos etyczny, światopoglądowy i zaburzenia osobowości
- melanż informacyjno-propagandowy w mediach uniemożliwia prawidłową samoocenę, utrudnia też odbiorcy znalezienie właściwego miejsca w rzeczywistości
- poprzez szybkość przekazy pozbawia go czasu potrzebnego na refleksję i działanie
- powszechny brak umiejętnego korzystania z mediów skutkuje szeregiem niepożądanych skutków w sferze osobowej, społecznej, kulturowej, politycznej i ekonomicznej
- w społeczeństwie demokratycznym media powinny uwzględniać głos pedagogów, a otwarcie oczu pedagogów i nauczycieli na świat mediów wydaje się być potrzebą chwili
- percepcja świata i jego rozumienie społeczne są dyktowane w stopniu znaczącym przez media. Tymczasem zbyt często pokazywane są wynaturzenia obyczajowe, obrazy pełne gwałtu u agresji lub też na przeciwnym biegunie tworzy się wydarzenia z rzeczy błahych i nieznaczących
ü W natłoku pomieszania gminnych sensacji i spraw globalnych marnieją i umierają sprawy istotne zwykłych ludzi.
ü Ich życie wydaje się im szare, a czyny podyktowane choćby najwznioślejszymi motywami – nieważne
ü Skondensowany telewizyjny przekaz nie tylko wydaje się ciekawszy od codzienności, ale też stanowi narkotyk dla nas
ü Oszukiwany i prześladowany przez medialne obrazy i dźwięki człowiek zobojętniał na wszystko pod ich wpływem, wskazującym mu kiedy ma się śmiać, czym martwić i gdzie przebywać
ü W oknach niebieskich od telewizorów ujawnia się okrutna prawda o ludziach, którzy niegdyś czuli się połówkami tego samego jabłka, a dziś siedzą obok siebie przez ekranem, przeżywając losy telewizyjnych bohaterów, sobie obcy, nie usiłujący nawet rozumieć swego losu
- nie można wykluczyć, że dzieci nie staną się ofiarami przemocy i okrucieństwa wirtualnych perwersji.
- czy wolno nam realny świat za półdarmo upłynnić na pchlim targu zapomnienia?
ü „Możliwe nigdy nie byłoby osiągane, gdyby na świecie nie próbowane zawsze i nieprzerwane osiągać niemożliwego” Max Weber
ü „W chwilach kryzysu jedynie wyobraźnia staje się ważniejsza od wiedzy” Albert Einstein
- nauczyciel przez wieki spełniał funkcję strażnika skarbów plemienia, później narodu, wreszcie kręgu kulturowego
ü Swym uczniom mówił: bierz co chcesz. Jeżeli będziesz mędrcem pozostawisz więcej niż wziąłeś. Jeśli będziesz głupcem nic nie zyskach, a skarby z których czerpiesz przemienią się w błoto
ü Nauczyciel był jednak nie tylko dystrybutorem wiedzy. On jej nadawał znaczenia przez dobór, układ treści i hierarchię jej ważności tworzył obraz świata i ludzi w umysłach swych uczniów
- Millenium Kids – osoby z pokolenia przełomu wieków, dla których Internet jest częścią codziennego życia, wygodnym narzędziem nauki i rozrywki
ü na młodzież nie wpływają jedynie nauczyciele, rodzice, rówieśnicy ale też bardzo silnie świat mediów i świat wirtualny (żyje na skraju świata rzeczywistego, wirtualnego i medialnego). Swą wiedzę czerpią z każdego z nich, a granice zacierają się w pamięci dziecka.
ü Dowodzi tego w sposób pośredni tzw. „efekt śpiocha” wskazujący, że po kilku tygodniach różnica między mniej i bardziej wiarygodnym źródłem ulega zatarciu
ü przekaz informacji w mediach jest wzmacniany silnymi emocjami. Przeżycie emocjonalne podnosi trwałość zapamiętywania treści komunikatów medialnych.
ü Internet budzi subiektywne poczucie sprawstwa
1. PATOLOGIE ZWIĄZANE Z MEDIAMI
a. MEDIA A AGRESJA I PRZEMOC:
Pojęcie przemocy w mediach:
PRZEMOC – akt godzący w osobistą wolność jednostki, zmuszanie jednostki do zachowań niezgodnych z jej własną wolą.
PRZEMOC W MEDIACH – wszelkie nieprzypadkowe działania z wykorzystaniem mediów godzące w osobistą wolność jednostki przez manipulację obrazem, dźwiękiem i innymi kanałami przekazu informacji lub przyczyniające się do psychicznej, fizycznej, moralnej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji.
FORMY PRZEMOCY W MEDIACH:
- sceny zabijania, katowanie ludzi, śmierć
- internetowe strony nienawiści, strony zachęcające do terroru oraz strony propagujące faszyzm, nietolerancję oraz agresję wobec osób inaczej myślących, innej narodowości, innego wyznania
- hackerstwo
- gry komputerowe w sieci
- manipulację informacyjną
Płaszczyzny badań nad przemocą w mediach:
a. Płaszczyzna społeczno-polityczna
Obejmuje obszar działań państwa, polityków, działaczy społecznych, posunięcia instytucji państwowych oraz pozarządowych w skali makro. Celem tych działa jest ograniczenie patologii w mediach i treściach przez nie propagowanych. Zamierzenia w tej sferze są sformułowane w dokumentach rządowych, parlamentarnych, raportach, dezyderatach organizacji pozarządowych. Często jest poruszany temat przemocy i agresji np. w kampaniach wyborczych, postawach polityków.
b. Płaszczyzna prawna
Obejmuje obszar prawa tworzonego w państwie oraz istniejącego od pokoleń prawa zwyczajowego. Problemy tej płaszczyzny wiążą się np. z zdefiniowaniem zjawisk (np. pornografia, nowe technologie zawierające przemoc) które wychodzą poza obowiązujące dotąd normy prawne.
c. Płaszczyzna moralna
Ta płaszczyzna jest ciągłym przedmiotem dyskusji. Ludzie różnej wrażliwości różnie widzą treści agresywne publikowane w Internecie.
d. Płaszczyzna psychologiczno-biologiczno-socjologiczna
Najbardziej rozwijający się obszar badań, dzięki którym powstały liczne koncepcje wyjaśniające agresję w Internecie, opisujące jej skutki w życiu codziennym.
Dylematy teoretyczne agresji i przemocy w mediach (Thomas Feibel):
TEORIA UCZENIA SIĘ – zakłada, że człowiek uczy się zachowań agresywnych. Dzieci uczą się agresji przez oglądane filmy, czy uczestniczenie w grach. Jednak na podstawie analizy badań w różnych obszarach nauki można tylko w części uznać istnienie związku między prezentowanymi w mediach treściami a wzrostem przemocy. Należy także upatrywać wpływu środowiska na człowieka.
TEORIA KATHARSIS – zakłada odreagowanie człowieka przez brutalną grę. Już Arystoteles zwracał uwagę na rozładowującą napięcie funkcję odgrywanego aktu przemocy (w sztuce teatralnej). Sztukę traktował jako formę oczyszczenia, wyzbycia się skłonności do czynienia zła. Niestety badania wykazują , że pod wpływem agresji nie następuje oczyszczenie a wręcz przeciwnie – zostaje nakręcana spirala przemocy.
TEORIA INSTYNKTÓW (Freud, Lorenz) mówi o wrodzonych skłonnościach człowieka do agresji, którą wywołują czynniki zewnętrzne. Proces tworzenia się agresji przebiega stopniowo, aż do momentu kulminacyjnego, w którym następuje eksplozja. W myśl tej teorii media nie mogą być czynnikiem sprawczym przemocy, ponieważ zdolność do agresji nie jest spowodowana zdobytym doświadczeniem, ale przede wszystkim instynktem.
Krytyka:
- dotychczas nie wykryto w mózgu i ciele człowieka żadnych obszarów decydujących o agresji
- występuje wiele rodzajów agresji
- agresja występuje po pojawieniu się bodźców zewnętrznych.
Można zatem wnioskować, że żadna z prezentowanych teorii nie tłumaczy do końca wpływu agresji na odbiorcę.
TEORIA KOGNITYWISTYCZNO-KONSTRUKTYWISTYCZNA – przyjmuje, że człowiek ma agresję wpisaną w swoje zachowania. Jest ona zarówno produktem jak i niezbędnym elementem procesu ewolucji. Guy Lazorthes rozróżnia 2 rodzaje agresji:
- przemoc elementarną mającą podłoże genetyczne (zaprogramowaną genetycznie). Dotyczy uwarunkowań genetycznych.
- przemoc wywołaną czynnikami zewnętrznymi rodzącą się w korze mózgowej. Związana jest ze sposobami skutecznego rozwiązywania problemów adaptacyjnych w środowisku np. obrona przed atakiem, zagarnianie cudzej własności, przysparzanie kosztów rywalom seksualnym, walka o miejsce w hierarchii.
TEORIA INHIBICJI – opiera się na tezie, że brutalne sceny wpływają na człowieka jak hamulec moralny, wywołując opór.
TEORIA STYMULACJI – przyjmuje założenie, że osoba widząca przemoc ma większą skłonność do jej stosowania w życiu.
TEORIA MANIPULACJI – obarcza winą nie media, ale człowieka grającego w grę komputerową, który jeżeli jest chory, to przekłada podpatrzone sceny w świecie wirtualnym na rzeczywistość.
TEORIA WZMACNIANIA – zakłada, że docierające do człowieka informacje z mediów wzmacniają obraz widzianego przez nas świata. w efekcie widzimy więcej niż w rzeczywistości
TEORIA HABITUACJI – głosi, że grający w np. „strzelankę” staje się otępiały.
TEORIA ATROFII mózgu zakłada, że regularne granie na komputerze prowadzi osłabienia przedniego płata mózgu.
TEORIA ZANIKU SAMOKONTROLI - w myśl tej teorii gracze komputerowi mają niższą samokontrolę.
TEORIA OGŁUPIANIA – powyższe badania doprowadziły do tworzenia takiej teorii. Mówi ona, że systematyczny gracz podlega procesowi ograniczenia emocji i kreatywności.
TEORIA WZRASTAJĄCEJ UWAGI – przyjmuje, że gracze wykorzystujący gry akcji poprawiają koncentrację, szybkość reagowania na zmiany sytuacji na ekranie, zapamiętywanie długich ciągów liczb.
b. ZAGROŻENIA WYNIKACJĄCE Z POWSZECHNEGO STOSOWANIA TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ:
ZANIK WARTOŚCI HUMANISTYCZNYCH – TECHNOKRATYCZNY SPOSÓB WIDZENIA ŚWIATA
Powszechne wprowadzenie mediów do szkoły, domu i życia codziennego człowieka powoduje zmianę środowiska (McLuhan). Szkoła preferująca wtłaczanie jak największej ilości informacji będzie wzmacniać technokratyczny sposób widzenia świata. Pomijanie wartości humanistycznych prowadzi do zaniku zdolności ludzkiego reagowania na otaczający świat, wpływa na kształtowanie człowieka postrzeganego przez pryzmat wprowadzonych do komputera sklasyfikowanych informacji. Taki człowiek będzie skazany na gotowe recepty podane przez maszynę. Zjawisku temu sprzyja zalew informacji, nie zawsze prawdziwych tzw. Szok informacyjny zwany inaczej smogiem lub dymem – człowiek absorbuje wiadomości przypadkowe, które odkładają się w naszej pamięci tworząc melanż informacji mało przydatnych, ograniczają poprawne ocenianie i wnioskowanie. Osoby takie są podatne na manipulację i reklamę. Trudność sprawia odróżnienie spraw ważnych od błahych oraz bezkrytyczności oceny informacji.
W chaosie informacyjnym zanika autorytet, takie sama mają zarówno ekspert jak i amator. Młody człowiek ma problem w odnalezieniu się w tym gąszczu sprzeczności.
Nastąpiła dominacja informacji (fikcyjnych) obrazowych nad słowem.
MANIPULACJA I STEROWANIE ŚWIADOMOŚCIĄ LUDZI
Manipulacja w mediach jest formą wywierania wpływu na członków widowni w celu realizowania przez nią działań zaspokajających potrzeby manipulatora, przy czym odbiorcy nie zdają sobie z tego sprawy. Manipulator nie interesuje się tym, czy działania podejmowane przez odbiorcę przynoszą korzyści odbiorcy informacji medialnej, interesuje go wyłącznie, aby manipulowani byli przekonani, że działania wykonują z własnej woli, a ich skutki są dla nich pozytywne. Zachowanie odbiorcy, przekonanie o samodzielności w dokonywaniu wyborów powoduje, że jest on odporny na perswazję i odrzuca wszelkie próby pokazania mu rzeczywistej sytuacji, w jakiej się znalazł.
Najlepszą obroną przez manipulacją w mediach jest rzetelna wiedza z zakresu edukacji medialnej.
Za pomocą mediów można pobudzać procesy postrzegania, wywołując iluzję, iż rzeczywistość jest odmienna od tej która istnieje naprawdę. Przedmiotem ataku może być pamięć, kiedy przez specjalne sugestie modyfikuje się doświadczenie odbiorcy.
Od współczesnej szkoły wymaga się działań mających na celu:
- wyrobienie dystansu intelektualnego do dostarczonych przez media informacji
- Tworzenie u odbiorcy umiejętności analizy tych informacji.
- Nabycie umiejętności poruszania się wśród ogromu informacji, trafnego wydobywania wiadomości potrzebnych przy podejmowaniu decyzji.
- Poznawanie wiedzy o mediach, ich języku i warsztacie tworzenia komunikatu medialnego
- Nabycie kompetencji poznawania profilu ideowego mediów, ich genezy powstania i rozwoju, a także struktury właścicielskiej
Internet ze względu na swoje możliwości oddziaływania dla terrorystów, może się to przejawiać w:
- manipulowaniu informacją, np. rozpowszechnianiu nieprawdziwych lub częściowo prawdziwych informacji
- przekazie podprogowym emitowanym w trakcie odbioru informacji w sieci komputerowej
- ułatwianie aktów agresji np. dostarczaniu instrukcji dotyczących konstruowania bomby
- przekazywaniu treści niezgodnych z zasadami humanizmu np. dotyczących faszyzmu
- propagowaniu ataków na centra informacji i blokowanie ich
- dokonywaniu działań hackerskich
- komunikowaniu się z grupami terrorystycznymi, jak w przypadku Al-Kaidy
W działania terrorystyczne mogą być wciągani małoletni.
Manipulacja prowadzona przez sekty w Internecie np. propagowanie mistycyzmu.
Ludzie szukają w Internecie nie tylko informacji i rozrywki, ale też ucieczki od samotności. Te możliwości dostrzegły sekty przez rówżne proste działania psychotechniczne.
TRUDNOŚCI W PRZYSTOSOWANIU SIĘ DO ZASAD FUNKCJONUJĄCYCH W SPOŁECZEŃSTWIE INFORMACYJNYM. UZALEŻNIENIE SIĘ OD TECHNOLOGII
Trudności w przystosowaniu się do zasad funkcjonujących w społeczeństwie informacyjnym to kolejny obszar zagrożeń. Jest nim m. in.:
- Wzrost niekontrolowanego bezrobocia – spowodowanego brakiem uświadomienia sobie potrzeby permanentnego kształcenia, korzystania z nowoczesnych technologii.
- Zjawisko wykluczenia społecznego- powodujące wyeliminowanie całych grup społecznych mających trudności w korzystaniu z nowych technologii. Istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że część społeczeństwa nie będzie w stanie osiągnąć choćby średniego poziomu w stosowaniu nowoczesnych technologii. Sprzyjają temu takie czynniki, jak: obecny system edukacji, brak systemowego ujęcia kształcenia dorosłych, zjawisko ubożenia.
- Uzależnienia – czynią niepowetowane szkody, są w początkowej fazie niezauważalne. Fazy uzależnienia (na ogół na poziomie szkoły średniej):
§ Postępująca izolacja, brak poszukiwania związków z innymi ludźmi przez człowieka
§ Związek emocjonalny z maszyną, brak normalnej komunikacji z ludźmi, życie z dala od rzeczywistości
§ Lęk przed kontaktem z innymi ludźmi, rozładowanie wszelkich napięć przed komputerem
§ Poczucie bezpieczeństwa tylko przy komputerze
Symptomy uzależnienia przez młodzież:
§ Coraz gorsze wyniki w nauce
§ Niechęć do bezpośrednich kontaktów z rówieśnikami
§ Ograniczenie dotychczasowej aktywności na rzecz pracy z komputerem
§ Rozkojarzenie, zaburzenia pamięci, lekceważenie innych spraw
§ Zamieranie przyjaźni dziecięcych
- Komputerofobia – przeciwieństwo uzależnienia od komputera. Zjawisko to jest spowodowane powstaniem dystansu między koniecznością opanowania umiejętności pracy przy komputerze a barierą niemożności nauczenia się.
Przyczyny komputerofobii:
§ Nienadążanie za postępem technicznym
§ Obawa związana z możliwością utraty miejsca pracy w wyniku postępu technologicznego
§ Nacisk ze strony różnych instytucji zachęcających do bycia na bieżąco z nową technologią
§ Postrzeganie komputera jako części matematyki, w dziedzinie której niektórzy czują się niekompetentni
§ Wiek uczącego się i lęk przed tzw. Komputerowymi dziećmi
§ Niekompetencja nauczyciela prowadzącego zajęcia
Dwa poziomy komputerofobii (Wilcocks, Manson):
§ Średni poziom – jest związany z ignorancją w stosunku do komputerów oraz brakiem bezpośredniego kontaktu z komputerami
§ Chroniczny poziom (dużo poważniejszy) – ma podłoży psychologiczne i towarzyszą mu wszystkie objawy związane z fobią jako chorobą
Trzy podstawowe rodzaje komputerofobii (Weil i Rosen)
§ ...
qbgirl