Czy wartości ważne dla człowieka zmieniają się pod wpływem życiowych doświadczeń,czy są od nich niezależne? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się dofragmentu Tańca śmierci Augusta Strinberga i do innych tekstów kultury. Twoja pracapowinna liczyć co najmniej 250 słów.
August StrinbergTaniec śmierci
Kapitan siedzi w fotelu, obracając w palcach wypalone cygaro. Wygląda na zmęczonegoi znudzonego. Alicja siedzi w fotelu na lewo, bezczynnie. Wygląda na zmęczoną – jakby na cośczekała. […] Kapitan ziewa.ALICJAZiewasz w obecności żony?KAPITAN: A co mam robić?... Czy nie widzisz, że dzień w dzień powtarzamy to samo! [...]***KURT: Czy to nie okropne żyć tak jak wy? [...]KAPITAN: To wcale nie jest okropne. Przez całe życie miałem samych wrogów i więcej mito pomogło, niż zaszkodziło. I kiedyś, umierając, będę mógł powiedzieć, że nic nikomu niejestem dłużny i nigdy mi nic nie podarowano. Wszystko, co mam, musiałem sam zdobyć. [...]Gdy kółka mechanizmu przestaną się kręcić, pozostanie tylko taczka nawozu na grządkę, aledopóki mechanizm funkcjonuje, trzeba kopać i bić, rękami i nogami, ile wlezie. Taka jestmoja filozofia. [...]KURT: Nie wydajesz się zbyt zadowolony z życia?KAPITAN wzdycha: Zadowolony będę w chwili śmierci!KURT: Tego nie wiesz!... Ale powiedz! Co z wami jest? Co tu się dzieje? Tu z tapet zioniejadem i człowiekowi robi się słabo, gdy tu wejdzie, [...] w powietrzu unosi się taka nienawiść,że aż trudno oddychać.Co ci jest, Edgarze!Kapitan nie porusza się. Kurt uderza kapitana po ramieniu.Edgar!Idzie do prawych drzwi i otwiera jeAlicjo! [...]ALICJA w najwyższym napięciu: Nie żyje?KAPITAN: Co to było? milczenie Co się stało?KURT: Upadłeś. [...] Jesteś chory. [...] Alicjo, idź po poduszkę i koc, położę go tutaj nakanapie. Będę siedział przy nim na fotelu przez całą noc! […]KURT bierze fotel i siada przy posłaniu Kapitana: Boisz się śmierci? Tych taczek i tejgrządki?KAPITAN: Pomyśl, a gdyby to nie był koniec?KURT: Wielu tak myśli.KAPITAN: A potem?KURT: Przypuszczam, że same niespodzianki!KAPITAN: Ale na pewno nic nie wiadomo?KURT: Tak, właśnie. Dlatego też trzeba być przygotowanym na wszystko.KAPITAN: Chyba nie jesteś tak dziecinny, żeby wierzyć w piekło?KURT: Nie wierzysz w nie, ty, który w nim tkwisz?KAPITAN: To się tylko tak mówi w przenośni!KURT: Tak wyraziście odmalowałeś swoje piekło, że to wyklucza każdą myślo przenośniach, poetyckich czy nie! [...]KAPITAN: unosi się na posłaniu: Nie chcę umrzeć!KURT: Dopiero co chciałeś unicestwienia.KAPITAN: Tak, jeśli jest bezbolesne.KURT: Ale nie jest.
Źródło: August Strinberg, Taniec śmierci, [w:] tenże, Wybór dramatów, przekł. Zygmunt Łanowski, Wrocław1977, s. 608–730.
Konspekt wypracowaniaWprowadzenieHierarchia wartości może być postrzegana jako wynik światopoglądowych poszukiwań człowieka.Tradycja, religia, wychowanie to czynniki kształtujące system wartości. Życiowe doświadczenia mająwpływ na światopogląd człowieka (od potwierdzenia słuszności przyjętej postawy po negację).Postawienie tezyŻyciowe doświadczenia mają wpływ na postrzeganie świata przez człowieka i przyjętą hierarchięwartości.Rozwinięcie1. Argumenty związane z tekstem danym w zadaniu (August Strinberg, Taniec śmierci) Człowiek nie docenia tego, co najistotniejsze w życiu, do momentu poniesienia straty:– Kapitan swoje życie porównywał do piekła, był zgorzkniały i pełen nienawiści do żony,złożony chorobą zmienił ocenę swego życia To się tylko tak mówi w przenośni. Lęk przed nieznanym kieruje myśli człowieka ku Bogu:– Kapitan był osobą niewierzącą Gdy kółka mechanizmu przestaną się kręcić, pozostanie tylkotaczka nawozu na grządkę, lęk przed śmiercią spowodował, że zaczął zastanawiać się nadtym, co jest po śmierci, zaczęła przerażać go tajemnica. Człowiek pod wpływem trudnych doświadczeń zaczyna doceniać obecność innych ludzi:– Kapitan czuł się kowalem własnego losu, nie chciał być zależny od innych, wdzięcznośćwobec ludzi byłaby dla niego upokorzeniem, później szukał kontaktu z Kurtem, potrzebnabyła mu rozmowa.2. Argumenty związane z wybranym tekstem (Adam Mickiewicz III część Dziadów) Doświadczenia życiowe wpływają na rewizję dotychczasowego życia i prowadzą do zmianypostaw:– osadzenie w więzieniu doświadczeniem uzmysławiającym niszczycielskie działanie cara (carjako upostaciowanie zła),– przemiana bohatera – zmianą imienia (motyw porzucenia tożsamości, psychomachia),– zmiana hierarchii wartości (prometeizm, motyw romantycznego straceńca). Każde doświadczenie zbliża człowieka do odpowiedzi na pytanie o cel swego życia, buduje przezto hierarchię wartości:˗ doświadczenia młodych patriotów skontrastowanych z towarzystwem stolikowym(martyrologia młodzieży polskiej, opowieści o wywózkach i represjach).3. Argumenty związane z drugim wybranym tekstem (Dorota Terakowska Poczwarka) Dzięki trudnym doświadczeniom człowiek uczy się tolerancji, zaczyna rozumieć istotęczłowieczeństwa. Ewa przed urodzeniem Myszki (karierowiczka, materialistka) i Ewa po śmierci córki (osobaceniąca uczucia, obecność drugiego człowieka, naturalność). Dzięki doświadczeniom człowiek dojrzewa i wraca do tych wartości, o których zapomniał:– motyw przeszłości Adama i powrotu do wartości, które wskazali mu rodzice,– aluzje do Biblii (pierwsi ludzi nieobciążeni ambicją, wstydem).
PodsumowanieWartości w naszym życiu wyznaczają cele, które pragniemy osiągnąć, wpływają na nasz stosunek dodrugiego człowieka, a także motywują nasz sposób wartościowania świata. Hierarchia wartości ulegajednak zmianie pod wpływem życiowych doświadczeń; owa zmiana jest wyrazem dojrzewaniaczłowieka bądź jego zagubienia w świecie.Wskazówki do rozwiązania zadaniaNa polecenie składają się dwa kluczowe sformułowania: hierarchia wartości oraz doświadczeniażyciowe. Wyznaczają one problem o uniwersalnym charakterze, który dotyczy niezwykle ważnych, bofundamentalnych zagadnień. Zastanów się więc, czy hierarchia wartości jest czymś stałym w życiuczłowieka, czy też ulega zmianom. Pamiętaj, że uznanie adekwatności stanowiska nie zależy odprzejętej tezy czy samej odpowiedzi na pytanie sformułowane w temacie, lecz od logicznegouargumentowania sądu. Zatem już na tym etapie zwróć uwagę na to, czy słuszność przyjętej tezymożna będzie zilustrować przykładami.Możliwe są trzy rozwiązania:– doświadczenia życiowe wpływają na hierarchię wartości,– nie wpływają,– wpływ życiowych doświadczeń zależy od człowieka i jego charakteru.Przed przystąpieniem do ostatecznej redakcji tekstu warto wykonać kilka logicznych operacji:zastanów się nad uniwersaliami, czyli nad samym problemem, który nie jest zależny od czasówi miejsca (rozważania te będą przydatne przy formułowaniu wstępu), przeanalizuj problem wszerszym kontekście kulturowym. W tym celu dobrze jest zebrać kluczowe słowa, które kojarzą się ztematem (vanitas, memento mori, tożsamość, światopogląd). Następnie dokonaj logicznegostreszczenia podanego fragmentu (zastanów się, jaki jest temat, jakiego problemu dotyczy tekst, jakproblem został zilustrowany); wybierz cytaty, które warto skomentować w pracy.Dalsze postępowanie zależeć będzie od przyjętego w rozprawce stanowiska. W każdym jednakprzypadku trzeba odnieść się do dramatu Taniec śmierci. Pamiętaj jednak, że ów tekst ma być jedynieilustracją pewnej ogólniejszej myśli, która wiąże się z tezą / hipotezą pracy. W zależności odprzyjętego stanowiska, można w oparciu o historię Kapitana sformułować następujące argumenty: Człowiek w obliczu śmierci dokonuje swoistego rachunku sumienia, często zaczyna cenić to, czegowcześniej nie dostrzegał, a lęk przed nieznanym kieruje jego myśli w stronę sfery sacrum. Zmieniawięc swoją hierarchię wartości. Światopogląd kształtuje się przez całe życie. Czasem pod wpływem lęku czy silnych emocjiczłowiek zaprzecza temu, czym się dotąd kierował. Uważam jednak, że taka zmiana nie jestprawdziwa, bo ustalona wcześniej hierarchia wartości jest silnie w nas zakorzeniona.Po sformułowaniu argumentu należy przejść do interpretacji dramatu. Ma być ona jednakpodporządkowana sformułowanej wcześniej myśli ogólnej. Warto zwrócić uwagę na następującefragmenty tekstu i problemy z nimi związane: ocenę swego życia dokonaną przez Kapitana przed chorobą i później, wypowiedź Kapitana na temat filozofii życiowej, a szczególnie porównanie człowieka domechanizmu, analogię między śmiercią a taczką wypełnioną nawozem, słowa Kapitana o lęku przed śmiercią.Następnie, zastanów się nad innymi tekstami kultury jako ilustracjami sformułowanych argumentów.W tym miejscu wskazać należy dwie drogi postępowania. Można na podstawie przytoczonegofragmentu sformułować kilka argumentów, które powinny zostać uporządkowane zgodniez zamysłem pracy, i do każdego argumentu odnaleźć dodatkowy przykład. Ten sposób komponowaniapracy przedstawia poniższy schemat: Argument: Doświadczenia życiowe mogą spowodować diametralną zmianę hierarchii wartości. Przykład z Tańca śmierci: Kapitan przed chorobą był bardzo pewny siebie, uważał, że wszystkozawdzięcza tylko sobie, w czasie choroby zaś zaczął się dopytywać Kurta o to, co czeka nas pośmierci. Przykład ze Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego: lęk przed utratą Soni wzbudził w RodionieRaskolnikowie potrzebę odbycia pokuty.
Można również jeden argument zilustrować przytoczonym fragmentem dramatu i sformułować drugiargument na podstawie innego tekstu kultury. Ten sposób komponowania pracy przedstawia poniższyschemat: Argument 1: Lęk przed śmiercią powoduje, że człowiek traci pewność siebie, dlatego zaczynawątpić w obraną wcześniej filozofię życiową, nie oznacza to jednak faktycznej zmianyświatopoglądu. Przykład z Tańca śmierci: Kapitan przed chorobą uważał, że wszystko zawdzięcza tylko sobie,w czasie choroby zaś zaczął się dopytywać Kurta o to, co czeka nas po śmierci. Nie oznacza tojednak nawrócenia, a ciekawość tego, jak inni podchodzą do problemu śmierci. Argument 2: Człowiek uczy się pokory przez całe życie, a traumatyczne wydarzenia umacniajątylko przekonanie o słuszności przyjętej hierarchii wartości. Przykład z Chłopów Władysława Reymonta: opis śmierci Kuby czy Boryny pokazuje, że dla ludziz Lipiec godna śmierć była niezwykle ważna, oswojeni ze śmiercią odchodzili w zgodzie z samymsobą.Przykładów z literatury, filmu czy sztuki dotyczących różnych doświadczeń życiowych jest wiele i wtym miejscu nie będą one przytaczane. Należy jednak pamiętać, że odwołania do tekstów kulturymuszą być pogłębione tak, by wskazywały na znajomość problematyki danej lektury.Na zakończenie warto dodać, że podsumowanie powinno mieć charakter logicznego wnioskowania, anie schematycznego odwołania się do tezy postawionej we wstępie.
nikas97