Wspólny majątek małżonków. Co warto wiedzieć przed ślubem?

Zanim padnie sakramentalne ‑tak warto wiedzieć, jak wyglądają kwestie majątkowe w małżeństwie i jak zabezpieczyć swoje prawa na przyszłość. Zgodne unormowanie stosunków majątkowych przed ślubem i uzgodnienie istotnych kwestii w tym zakresie może oszczędzić wielu kłopotów w późniejszym czasie, a więc wtedy, gdy pomiędzy małżonkami dojdzie do sporu. Warto jest więc wiedzieć przynajmniej, jakie składniki majątkowe należą do majątku wspólnego, a jakie do majątków odrębnych małżonków.Małżeństwo, obok związku emocjonalnego dwojga ludzi jest traktowane przez prawo jako swoiste przedsiębiorstwo czy umowa specjalnego typu. Małżeństwo ma chronić obie strony związku, a także służyć rozwojowi rodziny i prawom dzieci urodzonych w takim związku, dlatego też kwestie finansowe i majątkowe traktowane są tu szczególnie, niezależnie od powstałych po latach relacji pomiędzy małżonkami. Dlatego znajomość przepisów regulujących stosunki majątkowe małżeńskie, wzajemne prawa i obowiązki małżonków względem majątku małżeńskiego, pomoże na przyszłość uniknąć wielu problemów.

Co się dzieje z moim majątkiem po ślubie? Co jest moje, co twoje, a co nasze?

Najczęściej jest tak, że małżonkowie nie zawierają między sobą umowy majątkowej małżeńskiej o ograniczenie lub rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej (intercyzy). Wówczas po zawarciu małżeństwa pomiędzy małżonkami powstaje tzw. ustawowy ustrój majątkowy, czyli wspólność majątkowa małżeńska. Należą do niego wszelkie przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania wspólności chyba, że przedmioty te należą do majątku odrębnego małżonków.

Majątek wspólny podlega pewnym regułom a więc np. oboje małżonkowie mogą z niego korzystać, każde z nich może sprawować tzw. zwykły zarząd tymże majątkiem (czyli decydować o wydatkach na rzecz utrzymania rodziny), potrzebna jest zgoda drugiego małżonka na czynności przekraczające tzw. zwykły zarząd majątkiem (np. zaciągniecie wysokiej pożyczki). Majątek wspólny to ta część majątku, która podlega podziałowi po rozpadzie małżeństwa.

Małżonkowie posiadają więc niejako 3 masy majątkowe- majątek wspólny, zwany dorobkowym, oraz majątki odrębne.

Na majątek dorobkowy małżonków składa się (kodeks rodzinny i opiekuńczy art. 31 § 2: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków (np. dochody w prowadzonej działalności gospodarczej), dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków (np. małżonkowie razem posiadają mieszkanie, które wynajmują; dochody z czynszu są przychodem z majątku wspólnego i wchodzą do wspólności majątkowej małżeńskiej, to samo, gdy właścicielem mieszkania jest tylko jedno z małżonków), środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Natomiast na majątek osobisty (odrębny) każdego z małżonków składają się: przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił, prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom, przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. rzeczy osobiste),prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość, wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków, przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy, przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Każdy z małżonków może swobodnie dysponować swoim majątkiem odrębnym, bez konieczności uzyskiwania zgody współmałżonka na zbycie, czy obciążenie danego przedmiotu.

Rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej

Co to jest umowa rozszerzająca wspólność majątkową małżeńską?

Małżonkowie mogą poprzez umowę zawartą w formie aktu notarialnego nie tylko wspólność ustawową wyłączyć, ale też rozszerzyć o przedmioty, które ustawowo weszłyby do ich majątków odrębnych. W umowie takiej małżonkowie określają, co stanowi skład majątku wspólnego, a więc z jakich tytułów nabyte prawa powodują, że dany przedmiot wejdzie w skład majątku wspólnego. Przykładowo, prawo rodzinne stanowi, że przedmioty nabyte za prawa autorskie i pokrewne wchodzą do majątku osobistego małżonka, któremu należy się to prawo. Jednak małżonkowie mogą określić w umowie rozszerzającej wspólność majątkową małżeńską, że takie prawo będzie wchodziło do majątku wspólnego.

Rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej następuje w drodze umowy notarialnej. Może być o­na zawarta przed lub w trakcie trwania małżeństwa.

Na jakie przedmioty nie można rozszerzyć wspólności?

Stanowi o tym art. 49 par. 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Wg niego, małżonkowie nie mogą dokonać rozszerzenia na: przedmioty pochodzące z dziedziczenia, zapisu i darowizny, prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej, prawa niezbywalne przysługujące konkretnej osobie (np. prawo do alimentów), wierzytelności z tytułu odszkodowania za doznane uszkodzenie ciała oraz z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, niewymagalne (przyszłe)
wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub inną działalność zarobkową małżonków.

W jakim celu zawiera się umowy o rozszerzenie wspólności majątkowej?

Zazwyczaj będzie chodziło tu o zabezpieczenie majątku osobistego jednego z małżonków, np. w sytuacji gdy to jeden z małżonków jest aktywny w obrocie gospodarczym. Jednak trzeba pamiętać, że jeśli wierzytelność małżonka powstała przed zawarciem umowy rozszerzającej wspólność, to wierzyciel i tak może żądać zaspokojenia swojego długu z przedmiotów, które wchodziłyby do majątku odrębnego, gdyby nie zawarto tej umowy.

Według jakich zasad dokonuje się podziału majątku wspólnego po ustaniu
wspólności?

Przepis art. 50 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że w razie ustania wspólności (ustanie, rozwiązanie małżeństwa, zawarcie umowy o rozdzielność majątkową lub jej powstanie na mocy prawa), udziały małżonków w majątku wspólnym są równe. Umowa małżeńskarozszerzająca wspólność może jednak stanowić inaczej. W razie wystąpienia ważnych powodów, małżonkowie mogą domagać się ustalenia przez sąd innych udziałów, mając na uwadze stopień, w jakim każde z nich przyczyniało się do powstania tego majątku. Do ustalenia stopnia przyczyniania się do powstania majątku małżonków, bierze się także pod uwagę nakład osobistej pracy w gospodarstwie domowym oraz wychowywanie dzieci.