03_Szlakiem_Miejsc_Pamieci_Kampinos.pdf

(2216 KB) Pobierz
Gmina
KAMPINOS
Kanał
Łasica
KAROLINÓW
BROMIERZYK
1
BIELINY
Kanał Olszowiecki
3
GRABNIK
GRANICA
4
KIRSZTAJNÓW
ŁAZY
KORFOWE
WOLA
PASIKOŃSKA
STRZYŻEW
KOMORÓW
7
5
6
KAMPINOS
KAMPINOS A
WIEJCA
SZCZYTNO
PASIKONIE
PODKAMPINOS
2
ZAWADY
STARE
GNATOWICE
Miejsca Pamięci Narodowej w gminie Kampinos
Kampinos:
i
1
Dąb Powstańców z 1863 roku w uroczysku Wystawa
2
Pomnik przed kościołem pw. św. Doroty w Zawadach,
tablica na Cmentarzu Parafialnym w Zawadach upamiętniająca tajną drukarnię
3
Cmentarz Wojenny w Granicy
4
Aleja Trzeciego Tysiąclecia w Granicy wraz z sąsiadującymi obiektami,
Kapliczka Leśników w Granicy
5
Cmentarz Parafialny w Kampinosie: kwatera żołnierzy Wojska Polskiego,
mogiła z czasów Powstania Styczniowego, figura Najświętszej Maryi Panny
przed kościołem w Kampinosie
6
Krzyż Niepodległości w Kampinosie
7
Dwór w Kampinosie
35
Szlakiem Miejsc Pamięci Narodowej
w Powiecie Warszawskim Zachodnim
Tereny gminy Kampinos są położone w makroregionie nizin środkowej Polski,
zwanym Krainą Wielkich Dolin. Obejmują Nizinę Mazowiecką: Równinę Łowicko-
-Błońską i Kotlinę Warszawską. Powierzchnia gminy wynosi ponad 84 km2, blisko
20% terenów zajmuje Puszcza Kampinoska.
Pierwsza wzmianka o lokowanej na prawie chełmińskim miejscowości zwanej
Białym Miastem (późniejszym Kampinosem) pochodzi z 1377 roku. Prawa miejskie
miejscowość utrzymywała blisko półtora wieku.
W drugiej połowie XV wieku Kampinos należał do dóbr książąt mazowieckich.
W 1557 roku był jeszcze miastem, natomiast 22 lata później – zaledwie osadą pusz-
czańską.
Począwszy od XVI wieku dobra kampinoskie posiadali m.in. kanclerz wielki ko-
ronny Jan Szembek, generał artylerii konnej i pierwszy minister króla Augusta III
Jerzy Mniszech, łowczy koronny Franciszek Ksawery Branicki. W XVII wieku po-
sesorką dzierżawy kampinoskiej była królowa Maria Ludwika. Wówczas to wybu-
dowano drewniany kościół, młyn i karczmę. Ostatnim zarządcą Kampinosu – aż
do momentu upadku Rzeczypospolitej w 1795 roku – był szambelan królewski Lu-
dwik Gutakowski.
Z Kampinosu wyruszali na łowy Jan III Sobieski i Stanisław August Poniatowski.
W czasie Powstania Styczniowego w miejscowym dworze stacjonował sztab po-
wstańczy Zygmunta Padlewskiego. Obiekt został wybudowany w pierwszej połowie
XIX wieku dla Adama Brońca, wielkiego marszałka cesarsko-królewskiego dworu
polskiego. W okresie międzywojennym znajdowały się tam przedszkole i pensjonat
letni personelu nauczycielskiego i uczniów gimnazjum, a w latach okupacji hitle-
rowskiej – placówka żandarmerii.
W czasie II Wojny Światowej w tej części Puszczy Kampinoskiej wycofującym
się znad Bzury oddziałom Wojska Polskiego zagradzały drogę jednostki niemiec-
kiej piechoty zmotoryzowanej. Szczególnie ciężkie walki toczyły się 14, 16, a także
18 i 19 września 1939 roku, gdy południowym skrajem puszczy przebijały się do sto-
licy grupy żołnierzy z rozbitych armii „Poznań” i „Pomorze”. Szesnastego września
w rejonie Granicy i Kampinosu znalazł się idący zorganizowanym szykiem 15. Pułk
Ułanów Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. W skład grupy dowodzonej przez mjr.
Kazimierza Chłapowskiego wchodziły ponadto 3. Bateria 7. Dywizjonu Artylerii
Konnej, pluton TKS, pluton pionierów, a także część 9. Pułku Ułanów. Oddziały te,
stanowiące południową kolumnę Grupy Operacyjnej gen. bryg. Romana Abraha-
ma, miały opanować wschodnie wyjścia z Puszczy Kampinoskiej w rejonie Roztoki,
Wierszy, Łubca i Zaborowa Leśnego.
W rejonie Granicy rozbito tabory kompanii piechoty niemieckiej. W straży
przedniej pułku dowodzonej przez por. Antoniego Dunina szedł 3. Szwadron Uła-
36
Gmina Kampinos
nów wzmocniony plutonami ckm i tankietek. W nocy na wydmach pod Zamczy-
skiem wywiązała się kolejna wyjątkowo zacięta walka, w której zginęli por. Dunin,
kpr. Stanisław Kubiak i kilku ułanów 15. Pułku. Po zakończonym boju żołnierze
odpoczywali do świtu, by wyruszyć dalej w kierunku Łubca. Ubezpieczenie stanowił
tym razem szwadron ckm por. Mariana Łukowskiego, który obsadził wydmy góru-
jące od północy nad wsią. Z nich właśnie celnym ogniem ckm został rozbity nie-
miecki pododdział zmotoryzowany. Odgłosy walki ściągnęły do Łubca przebywają-
cy w pobliżu 84. Pułk Piechoty płk. Stanisława Sztarejki, który później odprowadził
kolumnę południową do wsi Wiersze, gdzie wymęczeni walkami i trudem marszu
ułani odpoczywali do rana 18 września. Rankiem płk Sztarejko przyjął defiladę
15. Pułku Ułanów, po czym obydwie grupy rozstały się. Mjr Chłapowski skierował
się na północ w stronę Modlina, a 84. Pułk Piechoty wyruszył na południe do Lesz-
na. Niemieckie jednostki zmotoryzowane nie opuściły jednak rejonu Kampinosu.
W następnych dniach tu właśnie wywiązały się kolejne walki. Duże straty w ludziach
poniosły zdziesiątkowane: 55., 57. i 58. Pułk Piechoty 14. Dywizji Piechoty, 68. Pułk
Piechoty 17. DP, 61. i 62. Pułk Piechoty 15. DP, a także inne jednostki. Poległych
pochowano na miejscach walk, w puszczy. W 1941 roku zwłoki ekshumowano na
Cmentarz Parafialny w Kampinosie.
– Niech pan podziękuje żołnierzom w moim imieniu za ich ofiarność. I niech
pan oszczędza ludzi, przecież to jeszcze dzieci – mówił do rtm. Zbigniewa Sza-
cherskiego śmiertelnie ranny płk Stanisław Królicki – dowódca 7. Pułku Strzel-
ców Konnych Wielkopolskich – w bitwie nad Łasicą koło osady Zamość...
Bardzo ciężkie walki polskie oddziały toczyły również w rejonie wsi Górki-Za-
mość. Ułani z 14. Pułku zdobyli północny skraj wsi Górki, atakując Niemców sztur-
mem na bagnety. Szczególnie krwawy bój toczono w centrum wsi. Tu, jak głosi żywa
do dziś opowieść, jeden z ułanów w walce na bagnety pokonał sześciu Niemców,
a wreszcie otoczony schronił się w kaplicy, gdzie zginął. Hitlerowcy z zemsty zbu-
rzyli później kaplicę. Na jej miejscu w latach 1977-1979 wzniesiono okazały kościół
pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Po czterogodzinnej walce Niemcy wy-
cofali się z Górek, pokrywając odwrót nawałnicą ognia artyleryjskiego i moździerzy.
Pod gajówką Demboskie, Zamościem, Cisowem i Górkami kolumna środka grupy
gen. Abrahama brawurowo wywalczyła wejścia we wschodnie rejony Puszczy Kam-
pinoskiej. Drogę okupiono jednak dużymi stratami.
Poległych pochowano w puszczy, w 1941 roku przeniesiono na Cmentarz Wo-
jenny w Granicy, gdzie spoczywa ponad 800 żołnierzy armii „Poznań” i „Pomorze”,
głównie z 7. Pułku Strzelców Konnych Wielkopolskich i z 14. Pułku Ułanów Jazło-
wieckich, którzy w dniach 16-18 września 1939 roku polegli w okolicach miejsco-
wości Zamość, Górki i Cisowe.
37
Szlakiem Miejsc Pamięci Narodowej
w Powiecie Warszawskim Zachodnim
Dąb Powstańców z 1863 roku w uroczysku Wystawa
Dąb w uroczysku Wystawa liczy dziś sobie ok. 300 lat, ma ponad 4 m obwodu i ponad 18 m wysokości.
Legenda głosi, że na jego konarach carscy kozacy wieszali młodych powstańców z oddziału mjr. Wale-
rego Remiszewskiego. Pochowano ich później na Cmentarzu Parafialnym w Kampinosie.
38
Gmina Kampinos
Tajna drukarnia w Zawadach
Podczas II Wojny Światowej na Cmentarzu Parafialnym w Zawadach działała tajna drukarnia Związku
Walki Zbrojnej przekształconego później w Armię Krajową. Wyposażenie do drukarni dostarczył ojciec
Maksymilian Kolbe z Niepokalanowa. Drukarnia działała od 1940 roku w trzech połączonych ze sobą
grobowcach. Wydawała prasę krzepiącą ducha narodowego. Były to m.in. pisma: „Placówka”, „Wytrwa-
my-Zwyciężymy”, „Nowa Armia Nowej Polski” itp. Wydawano tu również pisma Komendy Głównej AK
(„Biuletyn Informacyjny”), a także broszury w języku niemieckim, które miały gasić zapał do walki oku-
pantów, przyrzekając im karę za popełniane zbrodnie.
Pomnik przed kościołem św. Doroty w Zawadach.
Tablica upamiętniająca tajną drukarnię ZWZ AK w Zawadach.
Drukarnią kierowali Stanisław Dąbrow-
ski ps. „Chmura”, Jerzy Gliwny ps. „Nie-
dziela” i inni. W skład ochrony drukarni
wchodzili m.in.: dowódca placówki AK
w nadleśnictwie Kampinos z siedzibą
w Granicy Witold Grądman ps. „Lis”,
a także Władysław Jaczyński „Sosna”
i Tadeusz Stefański „Brat”. Opiekę du-
chową nad tajnymi drukarzami pełnił
ks. proboszcz prałat Stanisław Kuplicki,
który jest pochowany w krypcie kościoła
w Zawadach. Tablicę pamiątkową posta-
wił Mieczysław Zawadzki, więzień Pa-
wiaka i Oświęcimia, jeden z inicjatorów
powstania tajnej drukarni.
39

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin