Marszałek Józef Piłsudski (1867–1935).pdf

(2738 KB) Pobierz
Marszałek Józef Piłsudski
(1867–1935)
Latami będzie chodzić w Belwederze.
Piłsudski nigdy nie uwierzy w trwałość.
I będzie mruczeć: „Oni nas napadną”.
Kto? I pokaże na zachód, na wschód.
„Koło historii wstrzymałem na chwilę”.
Czesław Miłosz,
Traktat poetycki
D
J
„Dał Polsce wolność, granice, moc
i
szacunek”. Te słowa, wypowiedziane przez prezyden­
ta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego
w
dniu pogrzebu Józefa Piłsudskiego, znakomicie
charakteryzują rolę Marszałka
w
dziejach Polski. Piłsudski sformułował koncepcję walki zbrojnej
o
niepodległość
w
czasie, gdy wiarę
w
jej odzyskanie podzielała jedynie znikoma część społe­
czeństwa polskiego. Konsekwentnie wcielał ją
w
życie – zainicjował stworzenie Związku Walki
Czynnej
i
organizacji strzeleckich przed I wojną światową,
a
po jej wybuchu – Legionów Polskich.
Dowodził I Brygadą Legionów
i
bił się
o
niepodległość
z
Rosją, później rzucił wyzwanie pozosta­
łym państwom zaborczym – Niemcom
i
Austro­Węgrom. W listopadzie 1918 r. jako Naczelnik
Państwa rozpoczął proces odbudowy państwowości polskiej oraz Wojska Polskiego. Jako Na­
czelny Wódz poprowadził wojsko do wojny
o
granicę wschodnią Rzeczypospolitej. Zwycięstwo
w
tych zmaganiach, których kulminacyjnym momentem było odparcie najazdu bolszewickiego,
zdecydowało
o
bycie młodego państwa. Po wyborze Gabriela Narutowicza na stanowisko pre­
zydenta RP przekazał mu władzę. Kiedy prezydent zaraz po rozpoczęciu urzędowania został
zamordowany, Piłsudski na znak protestu odszedł
z
życia politycznego. Do władzy wrócił po
przewrocie dokonanym
w
maju 1926 r. Obalenie legalnych władz
i
walki, które przyniosły ofiary,
są do dziś krytykowane. Wtedy jednak znaczna część społeczeństwa, rozczarowana ówczesną
sytuacją polityczną, poparła działania Piłsudskiego. Marszałek rządził Polską dziewięć lat, dał
jej niezależną politykę zagraniczną, czyniąc Rzeczpospolitą liczącym się państwem
w
Europie,
oraz nową konstytucję. Kiedy zmarł, żegnało go zjednoczone
w
żałobie wielonarodowe społe­
czeństwo II Rzeczypospolitej.
Młodość i zesłanie
Józef Piłsudski wywodził się
z
rodu szlacheckiego, osiadłego na
Wileńszczyźnie co najmniej od XVII wieku. Urodził się 5 grudnia
1867 r.
w
majątku Zułów. Był czwartym dzieckiem Józefa
i
Marii
z
domu Billewicz. Miał jedenaścioro rodzeństwa. Najbardziej znani
byli Bronisław – etnograf, odkrywca Ajnów – autochtonicznego
ludu Japonii,
i
Jan, prawnik,
w
okresie międzywojennym poseł na
Sejm, minister skarbu
i
wiceprezes Banku Polskiego. Wyjątkowy
wpływ na wychowanie Józefa Piłsudskiego miała matka. Jak pisał
biograf Marszałka Wacław Jędrzejewicz, „wielka patriotka, sprawę
narodową stawiała na pierwszym miejscu
i w
epoce pozytywizmu
uczyła swe dzieci dziejów walk
o
niepodległość, wpajając im mi­
łość do Polski, konieczność walki
o
nią
i
poświęcania się dla niej”.
W 1875 r., po pożarze Zułowa
i
utracie rodzinnego majątku,
rodzina Piłsudskich zamieszkała
w
Wilnie. Dwa lata później
1
Józef Piłsudski, przed 1910 r.
Józef, nazywany
w
rodzinie Ziukiem, został
uczniem I gimnazjum
w
Wilnie, do którego
uczęszczał także jego brat Bronisław. W szko­
le po raz pierwszy doświadczyli osobiście nie­
woli,
w
jakiej Polska pozostawała od blisko
wieku. Językiem wykładowym był rosyjski,
a
nauczyciele,
w
większości Rosjanie, szyka­
nowali uczniów za publiczne mówienie po pol­
sku. W 1885 r. Józef zdał egzamin maturalny.
Z religii, matematyki, łaciny
i
greki otrzymał
oceny dobre,
z
historii – ocenę bardzo dobrą,
z
rosyjskiego – dostateczną. Po maturze za­
czął studiować medycynę na Uniwersytecie
Charkowskim. Pomyślnie ukończył pierwszy
rok studiów
i
latem 1886 r. wyjechał na waka­
cje do Wilna. Studia zamierzał kontynuować
na Uniwersytecie
w
Dorpacie, nie było mu to
jednak dane.
22 marca 1887 r. został aresztowany pod za­
rzutem udziału
w
przygotowaniach do zamachu
na cara Aleksandra III. Zabójstwo zaplanowała
na 1 marca 1887 r. –
w
szóstą rocznicę zama­
chu Narodnoj Woli na Aleksandra II – grupa
studentów rosyjskich
i
polskich. Wśród spiskowców był starszy brat
Włodzimierza Lenina – Aleksander Uljanow. Do zamachu osta­
tecznie nie doszło, policja aresztowała bowiem jego niedoszłych
wykonawców. Bracia Piłsudscy nie znali celu spiskowców. Ich rola
ograniczyła się do przenocowania
w
Wilnie dwóch Rosjan, którym
Bronisław pożyczył też 150 rubli
i
przekazał chemikalia potrzebne
do produkcji bomby. Mimo to kara za związek ze spiskowcami była
bardzo surowa: Józef został skazany na pięć lat zesłania, Broni­
sław – na piętnaście. Po długiej podróży – częściowo pieszej – Ziuk
dotarł na Syberię. Podczas postoju
w
więzieniu
w
Irkucku wśród
więźniów wybuchł bunt, brutalnie stłumiony przez żołnierzy
z
kon­
woju. Józef został kilkakrotnie uderzony kolbą
w
głowę.
Na zesłaniu Piłsudski przebywał
w
Kireńsku,
a
później
w
Tunce,
gdzie zaprzyjaźnił się m.in.
z
Bronisławem Szwarce, członkiem Ko­
mitetu Centralnego Narodowego, który przygotowywał powstanie
styczniowe. Ziuk wrócił
z
Syberii do Wilna
w
lipcu 1892 r.
z
doświad­
czeniami, które miały ogromny wpływ na jego późniejsze losy. Wła­
dysław Studnicki, wspominając pierwsze spotkanie
z
Piłsudskim
w
1899 r.
w
Zurychu, pisał: „W rozmowach
z
nami opowiadał, że
Fot. NAC
2
on, jakkolwiek spotkał się już
w
gimnazjum
z
Rosją, która brutalnie
lazła do duszy młodzieży, jednak charakter Rosji
i
jej psychologię,
tę chęć poniewierania godności ludzkiej, zrozumiał należycie na
Syberii”. Dlatego po powrocie
z
syberyjskiego zesłania Piłsudski
zaangażował się
w
walkę
o
niepodległość Polski.
Socjalista
W
W 1893 r. Józef Piłsudski wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycz­
nej. Powstała ona rok wcześniej na zjeździe
w
Paryżu. Jej głów­
nym celem była walka
o
niepodległość Polski,
a
następnie wpro­
wadzenie ustroju socjalistycznego
i
demokratycznego. Piłsudski
wszedł do władz PPS na Litwie,
w
lutym 1894 r. został członkiem
Centralnego Komitetu Robotniczego PPS, kierującego tą partią.
W dziejach PPS przyszło Piłsudskiemu odegrać rolę wyjątkową.
Polegała ona przede wszystkim na samodzielnym
de facto
kiero­
waniu partią
w
kraju przez dłuższy czas. Zainicjował on również
wydawanie „Robotnika”, głównego organu PPS, który zaczął się
ukazywać
w
lipcu 1894 r. Piłsudski zajmował się drukiem, kol­
portażem, był również czołowym publicystą tego czasopisma.
W działaniach tych wspierali go wybitny działacz niepodległościo­
wy
i
socjalistyczny Aleksander Sulkiewicz oraz przyszły prezydent
Polski Stanisław Wojciechowski.
Piłsudski starał się łączyć
w
„Robotniku” hasła socjalistyczne
z
niepodległościowymi, uważając, że daleko idące reformy spo­
łeczne mogą być przeprowadzone jedynie przez władze niepod­
ległego państwa polskiego. Nie wgłębiał się
w
analizy programo­
we socjalistycznych ideologów. O podstawowej lekturze każdego
socjalisty –
Kapitale
Marksa – pisał szczerze: „Nie powiem, by ta
lektura sprawiła na mnie wielkie wrażenie. Abstrakcyjna logika
Marksa oraz panowanie towaru nad człowiekiem nie pasowało
do mego mózgu”. Nad prace poświęcone teoriom socjalistycznym
przedkładał zdecydowanie polską literaturę piękną. Jego ulubio­
nym poetą był Juliusz Słowacki, ulubionymi zaś powieściopisa­
rzami – Henryk Sienkiewicz
i
Stefan Żeromski.
W 1899 r. Piłsudski wraz ze świeżo poślubioną Marią Jusz­
kiewicz zamieszkał
w
Łodzi. Największy pokój wynajmowanego
3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin