Biblioteka Narodowa Warszawa 30001005354511 Wolno drukować, dnia 14 Października 1821 roku, Kruszewski N. Reff. S. Cenzor Dzieł Naukowych. WSTĘP TŁOMACZA. Kronikę ninieyszą w kilku mieyscach przez Autora swoiego przyznaną, Sommerberg iednym tylko szladem uwiedzony, przypisał BogufałowiII. Biskupowi Poznańskiemu, i pod tym imieniem uchodzi. Własność tę wracamy Godzisławowi BaSzko Kustoszowi Poznańskiemu, na iego samego zeznanie,i z powodów, które w przypisach pod wyrok Czytelnika poddamy. Pisana w początkach Panowania Przemysława II. Xiążęcia Wielkopolskiego , znaiomszego nam pod imieniem Przemysława I. wskrzesiciela Tytułu Króla Polskiego, i przedsięwziął ią Autor, iako sam oświadcza, z powodu 1* 4 tegoż Króla 1) a raczey Oyca iego i Stryia: lecz chcąc także mówić o ich Przodkach , zasiągnął naydawnieyszych dzieiów Lechitów i Polaków. Rozróżnia Baszko Lechitów od Polaków; Lechitami zawsze prawie nazywa cały Naród i Królestwo, a Polakami Wielkopolanów w szczególności , to iest Ziemian Poznańskich, Kaliskich i Gnieźnieńskich , lubo wyznaie, ze za iego czasu Lechitów Polakami iuz nazywano. 2). 1) Autor na początku Wstępu do tey Kroniki, nazywa iuż Przemysława II. Królem, lubo w początku panowania iego, to iest roku 1271 przestał pisać , a Przemysław dopiero w roku 1296 koronowany: lecz bydź może , że Przemysław połączywszy pod swoie panowanie całą Wielkopolskę i Xięstwo Pomorskie, wziął tytuł Króla, i używał go na kilkanaście lat pierwey przed koronacyą swoią. 2) Autor bezimienny Historyi Bolesława III (mniemany Gallus ) nigdy nieużywa nazwiska Lechitów: Mateusz Cholewa rzadko. 5 Kronika ta wydrukowana naypierwey w Zbiorze Sommenberga, a potym dwa razy przedrukowana , tak iest niedokładna, Że nie można bydź pewnym, iako mówi Lelewel 3) co własne autora, co przyswaia. Kopia iey poprawnieysza znayduie się w Bibliotece Willanowskiey w starym Rękopismie, którego do tłomaczenia użyliśmy 4). Lubo Autor wymienia źrzódła , z których czerpał, mianowicie Kronikę Wincentego Kadłubka, Roczniki Kościołów 5),podania dawne, powieści współczesnych ; zdaie się iednak, 3) w Tygodniku Wileńskim roku 1816. 4) Różnice ważnieysze między Piękopismem a drukowanym Exemplarzem, i poprawy potrzebnieysze przyłączamy na końcu dzieła. 5) Roczniki Annales; tym imieniem oznacza- ły się wszelkie spisy spraw potocznych i publicznych po Kościołach, osobliwie Kate- dralnych i Klasztornych pilnie zbierane, dopełniane i zachowywane: ponieważ le- 6 że naywięcey brał z Kronik Mateusza i Kadłubka i żywcem ie przypisywal 6), albo też musiał mieć zupełnieyszy i dokładnieyszy Exemplarz Kroniki Kadłubka od znaney powszechnie 7 ): dwo nie wszystkie zaczynaią się od Epoki zaprowadzenia Chrześciaństwa, wnosićby można, iż z nim, albo niewiele późniey wszedł ich zwyczay. Bez wątpienia wiele lch zbutwiało, wiele ogniem spłonęło, nie mało musi się ieszcze Po różnych mieyscach taić, ledwo kilka na światło publiczne wyszło. Ossoliński Wiadomości (Hist-Kryt) Tom II. kar: 612. Wizerunkiem takowych Roczników bydź może czwarta Część ninieyszey Kroniki. 6) Doktor Dąbrowska przypiśnik znaney Kroniki Kadłubka, dopełniał ią w swoich przydatkach, ostrzegaiąc w wielu mieyscach, Scribitur anim in vetustissimis codieibus, lub podobnie. Dopełnienia te po większey części zgadzaią się słowo w słowo z Kroniką Baszka, zkąd wnosićby można, że Dąbrowska przepisywał Baszka , albo oba z teyże Kroniki czerpali. 7 ) Domysł o zupełnieyszym exemplarzu Kroniki Kadłubka , uniewinnić może poczęści Cronicae Vintentianae Recapitatio brevis, 7 albowiem obfitszy iest w dzieie i czyny; w wielu mieyscach dokładnieyszy i iaśnieyszy , i daley za przewodnictwem iakowegoś współczesnego Leszkowi Białemu Pisarza postępuie. Nieubliżaiąc winnego Autorowi od Tłumacza poszanowania i wierności, ośmieliliśmy się uporządkować text Kroniki ninieyszey, i podzieliliśmy go na cztery Części czyli Epoki. Pierwsza obeymuie dzieie dawnych Królów Polskich przed Erą Chrześciańską, i w pierwszym wieku po Chrystusie. W drugiey dzieie poźnieyszych Królów od Piasta do zgonu Bolesława III. Krzywoustego. znayduiąca się w dawnym Rękopismie W. JP. Konstantego Swidzińskiego, którey tłomaczenie , wraz z kilką , innemi Kronikami mnieyszemi Przeddługoszowemi dotąd nieznanemi, ogłosiemy z czasem gdy nam Bóg zdrowia i życia pozwoli. 8 W trzeciey Bezkrólewie, a Panowanie zwierzchnich tylko Xiążąt, Seniorów, czyli Monarchów Królestwa Polskiego (czyli iak Autor chce Królestwa Lechitów), aż do powrotu i powtórnego panowania Leszka Białego. W czwartey roczne dzieie w Wielkiey Polscze od roku 1218 do r. 1271. i ta część właśnie iest Dziełem zamierzonym Autora. Dla rozbrakowania zaś właściwego textu Kroniki od przypisków Autora i obcych, wyłączyliśmy wszystkie przecinaiące osnowę nawiasy, które pod znakami krzyżyków przeniesione są pod text drobnieyszym drukiem. Wreście obiaśnienia Tłumacza w przypisach liczbowych podług zwyczaiu dodano. 9 POCZET XIĄŻĄT i KRÓLÓW POLSKICH, stosowny do nastepuiącey Kroniki. w Pierwszym Oddziale. Krakus I. Krakus II. Wanda. Leszek I. Leszek II. Leszek III. Pompiliusz I. Pompiliusz II. W Drugim Oddziale: NB. Między pierwszym a drugim Oddziałem w przcciągu przerwy Dzieiów Polskich przez wieków siedm, przypada umieścić Lecha, Wysymira, Xiążąt Słowiańskich, i Popiela Xiążęcia Gnieźnieńskiego. Piast. Semowit. Leszek IV. 10 Ziemiomysł. Mieszek I. czyli Mieczysław. Bolesław I. Chrobry. Mieszek II. Bolesław Mieszkiewiez. Kaźmierz I. Mnich. Bolesław II. Smiały. Władysław I. Bolesław III. Krzywousty. w Trzecim Oddziale. Władysław II. Bolesław IV. Kędzierzawy. Mieszek III. Stary. Kaźmierz II. Sprawiedliwy. Leszek V. Biały. Mieszek III. powtóre. Władysław III. Laskonogi. Leszek V. powtóre. _ 11 __ u WSTĘP AUTORA. W Imię Pańskie. Amen. Lubo Dzieiopisowie Lechitów (teraz Polakami a Polo arctico, czyli też od Zamku Polan w Pomeranii nad którą panowali leżącego, zwanych) a mianowicie Wielebny Oyciec Wincenty Biskup Krakowski, początek Królów i Xiążąt Polskich, dzieie i czyny ich sławne i waleczne obszernie i wiernie opisali, i ku wieczney pamięci podali potomności, zdaie się iednak, że o niektórych Xiążętach Wielkopolskich, a mianowicie o Przemysławie Królu teyże ziemi, (1) (którego Rodo-wywód opuścili) żadney wzmianki o nie czy- PRZYPISY TŁOMACZA. (1) Presertim de Premislo Rege Terr(ae) ejusdem. Przemysław II. Xiąże Wielkopolski Roku 1257 narodzony, lubo Baszko kończy Kronikę ninieyszą w roku 1271. nazywa go 12 nią; przeto przedsiebiorąc mowić o Rodzicach iego (2), trzeba zasiągnąć Przodków ich (3), i wyszczególnić po imieniu i przez dzielnice wszystkich Xiążąt i Panów rozległego Królestwa Polskiego czyli Lechitów. Trzeba nayprzód wiedzieć z kąd to pochodzi, że Polaków Lechitami nazywaią (4). Czytamy w naydawniey- iuż Królem Wielkopolskim. Zdaie się ze Przemysław odziedziczywszy całą Wielkopolskę po śmierci Bolesława Pobożnego bez potomka płci męzkiey w roku 1278 zeszłego , i Xięstwo Pomeranii maiąc sobie zapisem Xiążęcia Mszczuga krewnego swego zapewnione, będąc przeto naypotężnieyszym między Xiążętami. Polskiemi , wcześniey przed koronacyą swoią przybrał i wskrzesił tytuł Króla Polskiego ; Mamy dosyć przykładów w dziełach domowych i obcych , że Królowie odkładali do lat kilku obrządek koronacyi. (2) Genitores, Oyciec i Stryi. (3) Progenitores, Przodkowie Rodzićów. (4) Nazwisko Lechitów podług Nestora iest nazwiskiem całego Narodu, nazwisko zaś Polaków iedney Hordy Lechitów. "Woło- ------ 10 szych starożytnych Xięgach, że Pannonia iest Matką i gniazdem wszystkich Słowiańskich Narodów(5). Pan, wyraz Grecki , tłomaczą Słowianie Samodzierzca, mówiąc podług rozmaitości dyalektów swoich Gospodyn, Xandz: lubo Xandz więcey znaczy niżeli Gospodyn, a Pan iakoby Możnowładzca i Zwierzchni Król, wszystkich albowiem możnych,Panami nazywaią, a Dowodzców Woyska Woiewodami. Od tego wyrazu więc Pan, zwani Fannonowie, maią pochodzić od Jana " chowie, mówi, naszedłszy Słowian Nad- " dunayskich osiedli u nich ; ruszeni z sie- " dlisk Słowianie przyszedłszy nad rzekę " Wisłę i osiadłszy, przezwali się Lachami. " Z tych Lechów iedni nazwali się Polia- " nie, drudzy Lutycy, inni Mazowianie , " inni Pomorzanie. " (5) Autor Kroniki Heilberskiey wywodzi Polaków od Wandalów, zdaie się że w tych dwóch mniemaniach czas tylko różnicę czyni, albowiem Wandalowie przybyli na kilka wieków przed Chrystusem , a Słowianie Lechici w kilka wieków po narodze- niu Chrystusa. L1 wnuka Jafetowego. Naydawnieyszym ich Sarno władzcą miał bydź ów potężny Nemroth, co pierwszy odważył się równych sobie podbiiać i do posłuszeństwa przymuszać. Pan Xiąże Pannononów spłodził trzech Synów, Lecha (6) pierworo- (6) Zdawna nikt nie wątpił o exystencyi Lecha i Czecha, i że byli założycielami Królestw Lechitów i Czechów. Mniemanie to mówi Jabłonowski {Vindicioe Lechi et Czechi) tak było w narodach tych wkorzenione , że przy nim woiowaliby byli iak za Wiarę i Oyczyznę. Dopiero na końcu wieku XVII. ziawili się Pisarze, co exystencyą ich w wątpliwość podali, z przyczyny, że dawnieysi Pisarze Polscy i Czescy nie wspomnieli ich. Dalemil Mezeritski Kanonik Bolesławski w wieku XIV. mianowicie roku 1314 żyiący, pierwszy ma bydź tey bayki autorem. Jabłonowski w przytoczonym Dziele T. VII. broni Dalemila, że nie zmyślił i nie mógł iey zmyślić. Mniemamy, że Dalemil wziął tę powieść z Kroniki, którey kopią znalazłszy w rękopismie Swidzińskiego przytaczamy. "Rozrodziwszy się Naród Słowiański tak licznie, 17 wiecznie prz...
xarxar