VII. Procesy wychowania i kształcenia fizycznego oraz ich funkcje i struktura
Proces wychowania i kształcenia fizycznego będziemy zatem pojmować jako pewien uporządkowany ciąg systematycznej podejmowanych przez wychowawców (nauczycieli rodziców i inne osoby) czynności o charakterze wychowawczym i kształcącym a umożliwiających wywołanie pewnych pożądanych przemian w sferze przekonań i nastawień wiedzy umiejętności sprawności i motorycznej wydolności odporności ustroju oraz budowy i postawy ciała wyznaczających zachowania wychowanka w stosunku do swej fizycznej postaci.
1) Miejsce procesów wychowania i kształtowania fizycznego wśród innych wpływów o charakterze wychowawczym
Proces wychowania i kształcenia fizycznego składa się z środowiska wychowania, wychowania i wychowania fizycznego.
Środowisko wychowania jest pochodną ogółu warunków i wyznaczników zachowania człowieka, wytworzonych w antropogenezie obejmuje wpływy zamierzone (intencjonalne) jak i niezamierzone (nieintencjonalne) a głównie postawy , idee oraz działania i interakcje między ludźmi.
Wychowanie obejmuje wpływy zamierzone i świadomie ukierunkowane na zmiany w osobowości człowieka.
Wychowanie fizyczne w pierwszej kolejności nastawione jest na powodowanie pozytywnych zmian w świadomości jednostki i tworzenia właściwego zespołu postaw w stosunku do jej fizycznej postaci.
2) Główne typy działań występujące w procesach wychowania i kształcenia fizycznego
W procesach wychowania i kształcenia fizycznego występują cztery główne typy działań:
Wychowanie – świadome i zamierzone ingerencje prowadzące do przemian w tej sferze osobowości jednostki która dotyczy jej stosunku do swej fizycznej cielesnej postaci.
Itelektualizacja – Relacje związane z podejmowanymi systematycznymi czynnościami umożliwiającymi wychowankom opanowanie określonej wiedzy.
Uczenie się (Nauczanie) – Wyrabianie pewnych umiejętności i sprawności (nie związanych z doskonaleniem ciała)
Kształcenie – Nauczanie czynności ruchowych doraźną poprawę stanu wydolności fizycznej cech motoryki ( siły , szybkości ,wytrzymałości , koordynacji ) postawy ciała czy odporności na bodźce środowiskowe (hartowanie).
3) Funkcje wychowania fizycznego w ujęciu tradycyjnym i współczesnym
Współcześnie uwagę kieruje się na aktywizację U w procesie kształcenia, samodzielność myślenia i działania, rozwój uzdolnień i zainteresowań, wdrażanie do samo oceny i samokontroli. Edukację traktuje się jako proces obejmujący całe życie człowieka nie tylko okres nauki w szkole.
Główne tezy krytyki tradycyjnego modelu w-f.
1. Konieczność odejścia od myślenia o w-f w kategoriach klasowo-lekcyjnych. W-f to ustawiczne doskonalenie się w określonej dziedzinie postaw i wartości. (M.Krajewski)
2. Przeciwstawienie się biologizacji w-f. Należy zwiększyć inwencję U i jego wiedzę o w-f.
3. Trzeba zmienić program tak, aby uwzględniał nie tylko oddziaływanie na sprawność, ale także na postawy i wartości, należy powiązać go z in. przedmiotami. (M.Demel)
4. Konieczność upodmiotowienia U. (K.Zuchora)
5. Konieczność kształtowania motywacji do działalności sportowo-rekreacyjnej. (T.Wolańska)
6. Nadmierna tendencja do form sportowych. (R.Trześniowski)
Zasadnicze przesłanki nowoczesności.
Koncepcje w-f: 1.sportowa, 2.biomedyczna, 3.terapii przez ruch, 4.pedagogiczna.
Przyjęto koncepcję pedagogiczną w której celem jest zmiana przez U stosunku do swego ciała. W-f powinien wprowadzać w świat kultury fizycznej i być jej kursem propedeutycznym. Opiera się na następujących hasłach (wg M.Demela):
1. Edukacja permanentna- w-f należy traktować jako proces działań przebiegających przez całe życie, w którym szkolny w-f daje podstawy umiejętności i wiedzy i wdraża do samodzielnego kształcenia własnego ciała przez całe życie.
2. Prospekcja( wychowanie dla przyszłości)- rozbudzenie zamiłowań do ruchu i wysiłku fiz.
3. Autoedukacja- powinno się stosować metody nauczania i wychowania, które pobudzają do samodzielnego działania i myślenia, traktować U w sposób podmiotowy, tak aby przekazywana wiedza była internalizowana przez U.
4. Intelektualizacja- konieczność wzbogacenia w-f o wartości intelektualno-poznawcze, U powinien wiedzieć po co ćwiczy i jakie są potrzeby jego organizmu.
5. Humanizacja- nastawienie na lepsze zrozumienie sfery przeżycia ludzkiego, zorientowanie poczynań na emocjonalne „potrzeby przeżywania” cielesności.
6. Indywidualizacja- system klasowo-lekcyjny nie sprzyja indywidualizacji, realizować ją trzeba na zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych (zajęcia korekcyjne, gry i zabawy, turystyka, imprezy sportowe, itp.)
7. Szkoła przedłużona i środowiskowa- szkoła powinna stać się ośrodkiem szerzenia KF wśród dzieci i rodziców, preferowane będą formy, w których uczestniczyć mogliby także rodzice i in. nauczyciele.
Funkcje wychowania fizycznego w ujęciu współczesnym:
-Funkcja wychowawcza pro somatyczna. Działaniom towarzyszą czynności zmierzające do wytworzenia stosownych postaw i nastawień wobec ciała i jego potrzeb w tym przede wszystkim wychowanie do rekreacji fizycznej
- Funkcja wychowawcza-prospołeczna. Występujące sytuacje sprzyjają i wręcz narzucają konieczność kształtowania postaw kultury bycia współpracy współzawodnictwa obowiązkowości poszanowania prawdy własności społecznej.
- Funkcja poznawcza. Kształtowanie pozytywnych postaw wobec kultury fizycznej i potrzeba przygotowania wychowanka do efektywnego samousprawniania się wymaga przekazywania i zdobywania pewnego zasobu wiedzy m.in. w zakresie : rozwoju fizycznego , zdrowia i higieny człowieka . Znaczenia różnych form aktywności fizycznej kultury uczestnika walki sportowej itp.
- Funkcja zdrowotno-higieniczna przejawia się poprzez walory zdrowotne (zwiększenie odporności nieswoistej ogólnej organizmu zabiegi hartujace zabiegi kompensacyjno korektywne odporność na przeziębienie) i higieniczne profilaktyka i w ogóle sztuka zachowania zdrowia
- Funkcja morfo-fizjologiczna. Znaczenie i wielkość zmian zachodzących w ustroju w zakresie budowy organizmu (wielkość ciała proporcje zewnetrzne stosunki miedzy komponentami tkankowymi) w powiazaniu z czynnościami (układ oddychania i krazenia układ wydzielania dokrewnego układ statycznorychowy itp.)
- Funkcja kształtująco-estetyczna. Działania takie znajduja swój wyraz czy to w trosce o tzw ładna budowe ciała czy tez w dbałości o przyjemny dla oka sposób motorycznego zachowania się .
- Funkcja nauczająco (dydaktyczno) sprawnościowa. Tradycyjnie przed wychowaniem fizycznym stawia się zadania związane z wyuczaniem odpowiednich umiejętności ruchowo sprotowych (bieg skok rzut zwisy skłony podpory jazda na łyżwach jazda na nartach przywanie techniki gier sprotwych itd.) Oraz z kształtowaniem poszczególnych sprawności (siła szybkość wytrzlamosc kordynacja ruchowa.)
- Funkcja utylitarna działania zwiazane z troska o realizacje tej funkcji wyrażają się poprzez mniej czy bardziej bezpośredni związek wyuczanych umiejętności i sprawności z czynnościami występującymi w pracy zawodowej obowiązkach domowych sporcie zabawie.
- Funkcja twórcza. funkcje te realizuje się wówczas kiedy wychowanek ma szanse eksponowania swoich pomysłów w doborze roznych form ekspresji ruchowej tworzy nowe sposoby działania samodzielnie rozwiazuje nie znane mu wczesniej zadania motoryczne podejmuje tworcze działania organizacyjne itp.
- Funkcja hedonistyczno-wypoczynkowa. Znaczenie tej funkcji sprowadza się do uwzglednienia aspektow zabawowych wypoczynkowych rozrywkowo kulturalnych zapelnienia czasu wolnego czy rozładowywaniu napiec psychicznych.
VIII. Kształtowanie dyspozycji kierunkowych w procesie wychowania i kształcenia fizycznego.
1) Miejsce, rola i znaczenie kształtowania dyspozycji kierunkowych w procesie wychowania fizycznego
W procesie wychowania i kształcenia fizycznego podlega w pierwszej kolejności ogólnym prawidłowościa kształtowania dyspozycji kierunkowych czyli postaw . Realizowac zas proces kształtowania postaw to tyle co wprowadzac wychowanka w pewien ciag sytuacji wychowawczych i wywiera wpływ w kierunku wyboru zachowań najbardziej pozadanych.
Dyspozycje kierunkowe(wychowanie)- wszystko co odnosi się do sfery zmian psychicznych, osobowościowych, emocjonalno-wolicjonalnych.
Dyspozycje instrumentalne(kształcenie)- odnoszą się do sfery zmian fizycznych, biologicznych, intelektualno-sprawnościowych. Kształtowanie wszelkich osobowościowych dyspozycji kierunkowych oznacza działanie, poprzez które N zmierza do tego , aby U przyswoił sobie określone trwałe pożądane postawy.
W nowocześnie rozumianym procesie wych. fiz. chodzi o podejmowanie działań skierowanych na wyrabianie trwałych struktur i procesów poznawczych, emocjonalnych oraz schematów zachowania wobec KF (zdrowia, sprawności fiz., budowy i postawy ciała, wydolności, odporności organizmu).
2) Reguły, prawa i teorie przydatne w ksztaltowaniu dyspozycji kierunkowych (postaw)
Ogniwa składające się na strukturę procesu kształtowania dyspozycji kierunkowych:
- wdrażanie wychowanków do form uzewnętrznionej lub uwewnętrznionej aktywności
- rozwijanie i utrwalanie dyspozycji do danej aktywności przez ćwiczenia,
- uświadamianie wychowankom znaczenia celów i zasad jej aktywności,
- przyswojenie wychowankom ocen i przekonań wzmacniających dyspozycje do pożądanej aktywności,
- przyswajanie wychowankom wiedzy na temat związku między pożądaną aktywnością a życiem społecznym.
Zagadnienie kształtowania i zmiany postaw może dotyczyć:
a)potrzeby ukształtowania postawy dotychczas nieistniejącej
b)zmiana siły postawy
c)zasadniczej zmiany kierunku postawy (negatywna –pozytywna)
Łatwiej ukształtować nowa postawę niż zmienić istniejącą zwłaszcza gdy dotyczy światopoglądu. Należy wykorzystywać zasadę skojarzonego oddziaływania tzn. wykorzystywać wszystkie możliwe środki przekazu. Reguły przydatne w krzewieniu KF wg M.Demela:
a)pożądane zachowania łatwiej uzyskać budząc emocje związane z realizacją pragnień niż wskazując racjonalne skutki działań
b)jeśli osoba A przekazuje informacje osobie B to większy skutek wywiera to na nadawcy A niż na odbiorcy B
c)lepiej działa źródło informacji, które się zna i któremu się ufa niż źródło odległe i anonimowe
d)łatwiej jest przekonać grupę niż jednostkę
e)zasada konkretności nie moralizować, dawać konkretne rady i przechodzić do praktyki
f)zasada etapowości: nie żądać zbyt wiele, zbliżać się do celu etapami
g)zasada indywidualizacji: do każdego przemawiać w imieniu jego osobistych interesów, odwoływać się do jego potrzeb.
Na postawy można oddziaływać uwzględniając następujące aspekty:
a)poznawczy- przekazywanie informacji(argumentów) o przedmiocie postawy
b)emocjonalny- element uczuciowo-motywacyjny związany z przedmiotem postawy
c)behawioralny- podejmowanie określonych zachowań związanych z przedmiotem postawy
Integralność kształtowania dyspozycji instrumentalnych i dyspozycji kierunkowych wymaga, aby w toku realizacji danego cyklu tematycznego występowały we wzajemnym powiązaniu co najmniej 4 rodzaje zadań:
1 – w zakresie sprawności motorycznej,
2 – w zakresie umiejętności,
3 – w zakresie wiadomości,
4 – w zakresie kształtowania postaw (Strzyżewski 1987).
3) Społeczne czynniki wychowania w kulturze fizycznej(rodzina, osiedle mieszkaniowe, kolonie i obozy, młodzieżowe domy kultury itp.)
Jerdnostka pozostaje zawsze pod wpływem działania różnych mechanizmów socjalizacyjnych. Grupa społeczna do której ona należy stymuluje do takich celów i aktywności, które są zgodne z normami akceptowanymi przez ogół jej członków. Wyróżniamy”
a)mechanizmy kontroli społecznej- osobotwórczy wpływ bezpośredniego otoczenia społecznego w kierunku pełnienia uznawanych ról społecznych
b)mechanizmy wpływu osób znaczących- zdolnych odgrywć w życiu jednostki jakąś role
c)mechanizmy wzmacniania wewnętrznego- jednostka podejmuje własne, niezależne działania na bazie posiadanych postaw
Szczególne funkcje socjalizacyjne (niezami...
maja-mleczko2